'Thành lũy' sản xuất giúp Trung Quốc tự tin đấu thương mại với Mỹ

Thương chiến Mỹ - Trung, hai siêu cường kinh tế thế giới, gần đây nóng trở lại khi Tổng thống Donald Trump dọa áp thêm thuế 100% với hàng hóa Trung Quốc và Bắc Kinh tuyên bố họ sẵn sàng "đấu tới cùng", thay vì xuống nước để đạt thỏa thuận với Washington như nhiều nền kinh tế khác.

Trước đó, Trung Quốc cũng ra chính sách kiểm soát xuất khẩu đối với gần như toàn bộ nguồn cung vật liệu quan trọng toàn cầu nhằm gây sức ép lên Mỹ, phá vỡ thỏa thuận đình chiến thương mại vốn mong manh giữa hai nước.

Theo giới quan sát, Bắc Kinh có được tâm lý tự tin như vậy vì họ nắm trong tay quân bài chủ lực là ngành công nghiệp sản xuất đang bùng nổ. Ngay cả khi đối diện mức thuế quan "cao không tưởng" từ Tổng thống Trump, tiềm lực sản xuất mạnh mẽ vẫn có thể giúp nền kinh tế Trung Quốc duy trì tăng trưởng, mang lại cho đất nước vị thế mạnh hơn để đối đầu Mỹ.

Sức mạnh này được thể hiện rõ ở thành phố Nghĩa Ô, tỉnh Chiết Giang, nơi có chợ bán buôn lớn nhất thế giới. Tại đây, thương gia bán mọi mặt hàng, từ đồ chơi, thiết bị điện tử gia đình đến máy bay không người lái (drone), trong những cửa hàng san sát nhau. Tuần trước, Nghĩa Ô vừa khánh thành một trung tâm thương mại mới rộng bằng hàng trăm sân bóng đá. Đây là nơi đặt các nhà xuất khẩu lớn và là địa điểm "phô diễn sức mạnh sản xuất cốt lõi của Trung Quốc với thế giới".

Giống như nhiều tiểu thương khác ở Nghĩa Ô, Gong Hao từng bán dây trang trí tiệc và bờm tai thỏ bằng nhựa cho khách hàng Mỹ. Năm nay, do đòn thuế của Tổng thống Trump, ông không thể tiếp tục xuất hàng đến thị trường Mỹ, nhưng lại có thêm khách hàng mới ở châu Âu và Đông Nam Á.

"Mất đi khách hàng ở Mỹ không tác động nhiều tới chúng tôi", ông nói.

Chính sách hỗ trợ sản xuất của chính phủ đang thúc đẩy một bước chuyển dịch lớn trong nền kinh tế Trung Quốc, thể hiện qua việc hàng hóa nước này ngày càng vươn rộng ra các thị trường toàn cầu. Thặng dư thương mại của Trung Quốc với thế giới trong năm nay đã vượt 875 tỷ USD, tiến gần mức kỷ lục. Xuất khẩu đóng góp tới một phần ba tăng trưởng kinh tế vào năm ngoái.

Nhưng chiến lược này cũng tiềm ẩn một số rủi ro. Xuất khẩu tăng vọt có thể là dấu hiệu cảnh báo về kinh tế Trung Quốc nói chung, vốn đang trải qua điều mà các nhà kinh tế gọi là "cú sốc giảm phát". Dữ liệu công bố ngày 20/10 cho thấy tăng trưởng đã bị đình trệ trong mùa hè do doanh số bán lẻ suy yếu. Việc Trung Quốc giao thương nhiều hơn với phần còn lại của thế giới có thể đi kèm với nguy cơ các nền kinh tế khác buộc phải dựng lên hàng rào bảo hộ của riêng họ.

"Thương mại về cơ bản là yếu tố giúp nền kinh tế Trung Quốc tiếp tục hoạt động", Han Lin, giám đốc quốc gia của công ty tư vấn Asia Group, cựu nhân viên cấp cao ngân hàng Wells Fargo tại Trung Quốc, nhận định.

Fiona Zhou điều hành Kaqu Toys, công ty chuyên sản xuất gà, vịt cao su và những đồ chơi bóp phát ra tiếng kêu, với gần 1/4 thành phẩm được xuất khẩu sang Mỹ. Công ty đã giao đơn hàng cả năm cho các nhà nhập khẩu Mỹ trong tháng 7 và tháng 8, khi mức thuế quan kỷ lục từ Tổng thống Trump đối với Trung Quốc được hoãn 90 ngày.

Bà cho biết đã giảm 5% giá bán cho khách hàng để bù đắp chi phí tăng cao do thuế. Hiện tại, khi thuế quan được áp trở lại, Zhou đang chuyển hướng các sản phẩm từng được ưa chuộng ở Mỹ sang thị trường Đông Nam Á và Nam Phi.

Tại Trung tâm Thương mại Kỹ thuật số Toàn cầu Nghĩa Ô, nơi Zhou và hàng chục công ty đồ chơi khác mới chuyển đến, chính quyền đã cho phép tiểu thương sử dụng Internet vượt tường lửa để rao bán hàng hóa trên các nền tảng bị cấm ở Trung Quốc như YouTube.

Các doanh nghiệp Trung Quốc cần thúc đẩy xuất khẩu, tìm kiếm thị trường thay thế Mỹ bởi sức mua trong nước suy yếu. "Tình hình kinh doanh trong nước đang xấu đi. Nền kinh tế gặp nhiều khó khăn do những bất ổn liên tục, đặc biệt là sau đại dịch Covid-19", Ye Chaoli, thương nhân bán các mặt hàng như búp bê Labubu, đồ chơi nhồi bông hình nhân vật hoạt hình và các vật dụng đính đá lấp lánh Hello Kitty, cho biết.

Cơ sở kinh doanh của cô bán 50% hàng hóa ở trong nước, phần còn lại dành cho các thị trường nước ngoài như Nga.

Cuộc khủng hoảng bất động sản ở Trung Quốc bắt đầu từ 4 năm trước đã bào mòn phần lớn tiền tiết kiệm của các hộ gia đình và tiếp tục ảnh hưởng nặng nề đến tâm lý người dân. Để giảm thiểu tác động từ bất ổn kinh tế, chính phủ đang thực hiện chính sách trợ cấp cho ngành sản xuất.

Dù vậy, người dân vẫn lo lắng về thu nhập và thắt chặt chi tiêu. Các hộ gia đình đã tiết kiệm gần như ngang bằng mức trong đại dịch, khi người dân chịu những đợt phong tỏa kéo dài. Tỷ lệ thất nghiệp ở thanh niên cao. Tiền lương ở thành thị đã giảm xuống mức thấp kỷ lục. Giá đất, vốn rất quan trọng đối với nguồn thu thuế của chính quyền địa phương, cũng lao dốc.

Đồng nhân dân tệ, được quản lý chặt chẽ và neo vào USD, cũng đã suy yếu so với nhiều đồng tiền của các đối tác thương mại trong năm nay, mặc dù tuần trước Ngân hàng Trung ương Trung Quốc đã đẩy giá nhân dân tệ lên bằng cách thiết lập tỷ giá tham chiếu ở mức cao nhất trong một năm.

Tất cả những điều này đều là dấu hiệu xấu cho nền kinh tế trong nước, nhưng lại đang khiến hàng xuất khẩu Trung Quốc trở nên hấp dẫn.

"Hàng xuất khẩu của họ ngày càng trở nên cạnh tranh hơn", Christopher Beddor, phó giám đốc nghiên cứu về Trung Quốc tại công ty tư vấn thị trường Gavekal Dragonomics, cho hay. "Do cú sốc giảm phát và tình trạng mất giá của đồng tiền, hàng xuất khẩu Trung Quốc tự động trở nên hấp dẫn hơn nhiều so với hàng loạt quốc gia khác".

Theo dữ liệu được Tổng cục Hải quan Trung Quốc công bố gần đây, xuất khẩu của nước này trong tháng 9 đã tăng trưởng với tốc độ nhanh nhất trong vòng 6 tháng qua, đạt 328,6 tỷ USD và là mức lớn nhất từ đầu năm đến nay. Khối lượng hàng xuất sang Mỹ giảm 27%, nhưng lại tăng vọt ở hầu hết các thị trường khác.

Việc Trung Quốc có thể tiếp tục dựa vào động lực xuất khẩu đến những thị trường khác để đối đầu Mỹ trong thương chiến hay không còn phụ thuộc vào việc các nước khác mở cửa đến đâu đối với hàng hóa của họ. Xu hướng này bắt đầu vấp phải kháng cự ở một số quốc gia, trong đó có các nước Đông Nam Á, nơi hàng xuất khẩu Trung Quốc tăng mạnh hơn bất kỳ khu vực nào trên thế giới.

Dù vậy, hiện tại, nhu cầu đối với hàng hóa Trung Quốc vẫn rất mạnh mẽ. Vào một ngày cuối tuần trước, Thành phố Thương mại Quốc tế Nghĩa Ô, một trong 6 khu phức hợp rộng lớn mà chính quyền địa phương dành cho hàng hóa xuất khẩu, trở nên nhộn nhịp với cảnh mua bán, trả giá diễn ra sôi động.

Một chiếc drone đồ chơi bay vo ve gần những người đứng xem và một con chó robot ngồi thẳng chờ được cho xương. Hai người đàn ông đang thử bắn súng AK-47 đồ chơi bằng đạn cao su.

Giữa khung cảnh tấp nập, Rhoda Nghelembi, 26 tuổi, nữ doanh nhân đến từ Tanzania, dừng lại trước một quầy hàng để xem các loại vòng tay và khuyên tai kim loại. Ba năm qua, cô đã đến Nghĩa Ô 7 lần, mang hàng hóa về bán không chỉ ở trong nước mà còn ở Kenya, Uganda và Congo.

"Tôi tin mình sẽ trở nên giàu có khi làm ăn với Trung Quốc", Nghelembi nói. "Có rất nhiều cơ hội ở đây".

Vũ Hoàng (Theo AP, AFP, Reuters)