Sau hơn 4 tháng giao tranh ác liệt, Nga tuyên bố kiểm soát hoàn toàn Lugansk, một trong hai tỉnh ở trung tâm công nghiệp miền đông Ukraine. Câu hỏi quan trọng đặt ra hiện nay là liệu Nga có thể tập hợp đủ nguồn lực cần thiết cho một cuộc tiến quân mới vào Donetsk và hoàn thành kiểm soát toàn vùng Donbass, cũng như giành được các lợi ích ở những nơi khác của Ukraine hay không.
"Đúng là người Nga đã giành được vùng Lugansk, nhưng với cái giá nào?", Oleh Zhdanov, một nhà phân tích quân sự ở Ukraine, nói và lưu ý rằng một số đơn vị của Nga đã mất tới nửa số binh sĩ trong trận chiến ở Severodonetsk và Lysychansk.
Ngay cả Tổng thống Vladimir Putin cũng thừa nhận rằng quân đội Nga cần "nghỉ ngơi một thời gian và củng cố khả năng chiến đấu" sau chiến dịch ở Lugansk.
Điều này làm dấy lên hoài nghi về khả năng lực lượng Nga và phe ly khai có thể nhanh chóng tiến sâu vào Donetsk, tỉnh còn lại ở vùng Donbass. Giới quan sát ước tính Nga đã kiểm soát khoảng một nửa tỉnh Donetsk trong những tuần gần đây và chiến tuyến đã thay đổi rất ít kể từ đó.
Những gì xảy ra ở Donbass có thể định đoạt xung đột Nga - Ukraine, theo giới quan sát. Nếu thành công ở đây, Nga có thể giải phóng lực lượng để giành thêm nhiều vùng lãnh thổ khác và tăng thêm điều khoản cho bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào. Nếu Ukraine muốn kìm chân Nga trong thời gian dài, họ có thể phải xây dựng nguồn lực đủ để phát động một cuộc phản công lớn.
Làm người Nga kiệt sức từ lâu là một phần trong kế hoạch của Ukraine, bên yếu thế hơn khi bắt đầu xung đột nhưng hy vọng vũ khí phương Tây có thể giúp họ giành lợi thế.
Họ đã sử dụng hiệu quả lựu pháo và pháo phản lực hiện đại do Mỹ và các đồng minh phương Tây khác cung cấp. Nhiều vũ khí hạng nặng đang tiếp tục được chuyển đến Ukraine. Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Hanna Malyar gần đây nói hỏa lực của Nga gấp 10 lần so với quân đội Ukraine.
Lực lượng thân Nga lái xe thiết giáp trên một con đường ở thành phố Lysychansk, tỉnh Lugansk, miền đông Ukraine hôm 4/7. Ảnh: Reuters.
Sau khi rút quân khỏi Kiev và phía bắc Ukraine, lực lượng Nga đã dồn lực vào Donbass. Tại đây, Nga áp dụng chiến thuật tiến công chậm mà chắc, cho phép họ kiểm soát một số thành trì còn lại ở Lugansk trong những tuần gần đây.
Nhà phân tích Zhdanov dự đoán Nga có thể dựa vào lợi thế hỏa lực pháo binh để tiếp tục duy trì chiến thuật "phá hủy toàn bộ các thành phố" ở Donetsk. Cùng ngày Nga tuyên bố chiếm được Lysychansk ở Lugansk, các cuộc tấn công bằng pháo binh mới đã được ghi nhận những thành phố tại Donetsk.
Nhưng chiến thuật của Nga không phải không có nhược điểm. Moskva không cung cấp con số thương vong cập nhật kể từ sau khi tuyên bố 1.300 lính tử trận trong tháng đầu chiến dịch, nhưng giới chức phương Tây nói đây chỉ là một phần nhỏ của tổn thất thực tế.
Các nhà quan sát phương Tây lưu ý rằng số quân Nga tham gia chiến đấu ở Ukraine đã giảm dần, cho thấy Moskva đang gặp nhiều tổn thất và chưa thể bù đắp được lực lượng.
Nguồn nhân lực hạn chế đã buộc các chỉ huy Nga phải tránh những nỗ lực đầy tham vọng để bao vây các khu vực rộng lớn ở Donbass. Thay vào đó, họ chọn các mặt trận nhỏ hơn và dựa vào hỏa lực pháo binh để khiến Ukraine phải rút lui.
Quân đội Nga cũng phụ thuộc rất nhiều vào lực lượng ly khai. Quan chức và giới phân tích phương Tây cho rằng Moskva ngày càng tăng cường hợp tác với nhiều nhà thầu quân sự tư nhân. Nga cũng cố gắng khuyến khích các cựu binh tái ngũ, song chưa rõ biện pháp này có thành công hay không.
Dù Tổng thống Putin đến nay vẫn từ chối phát lệnh tổng động viên, một đạo luật được đề xuất gần đây cho thấy Moskva đang tìm cách khác để bổ sung lực lượng chiến đấu. Dự luật cho phép lính nghĩa vụ trẻ, những người nhập ngũ trong vòng một năm và từng không được tham gia chiến đấu, được phép ký hợp đồng để trở thành quân nhân chuyên nghiệp. Tuy nhiên, dự luật đã bị gác lại do vấp chỉ trích dữ dội.
Một số quan chức và nhà phân tích phương Tây cho rằng mức tiêu hao sinh lực lớn có thể buộc Moskva phải tạm dừng cuộc chiến vào một thời điểm nào đó cuối mùa hè này. Song Lầu Năm Góc cảnh báo Nga vẫn có nguồn tài nguyên dồi dào.
Giám đốc tình báo quốc gia Mỹ Avril Haines nói ông Putin dường như chấp nhận tốc độ tiến quân chậm ở Donbass và hy vọng giành chiến thắng bằng cách tiêu diệt lực lượng thiện chiến nhất của Ukraine.
"Chúng tôi tin Nga nghĩ rằng nếu họ có thể thực sự đè bẹp một trong những lực lượng có năng lực và được trang bị tốt nhất ở miền đông, điều đó sẽ khiến nỗ lực kháng cự của Ukraine bị sa sút và giúp Nga có cơ hội lớn hơn", Haines nói.
Nếu giành chiến thắng ở Donbasss, Nga có thể củng cố kiểm soát vùng Kherson phía nam và một phần tỉnh Zaporizhzhia lân cận, nhằm cắt đứt hướng tiếp cận của Ukraine với Biển Đen.
Tuy nhiên, giới quan sát tin rằng tham vọng này đối mặt nhiều thách thức. Mykola Sunhurovsky thuộc Trung tâm Razumkov, một tổ chức tư vấn ở Kiev, dự đoán những vũ khí hạng nặng được phương Tây viện trợ ngày càng nhiều sẽ giúp Ukraine lật ngược tình thế.
"Nguồn cung vũ khí sẽ cho phép Ukraine bắt đầu cuộc phản công ở phía nam và chiến đấu để giành lại Kherson cùng nhiều thành phố khác", Sunhurovsky nói.
Tuy nhiên, Ukraine cũng phải đối mặt với tổn thất rất lớn về nhân lực. Trong những tuần gần đây, giới chức cho biết Ukraine ghi nhận khoảng 100-200 lính thiệt mạng ở chiến trường miền đông.
"Nhìn chung cán cân quân sự ở Donbass đang nghiêng về Nga, nhưng xu hướng dài hạn vẫn có lợi đối với Ukraine. Nhưng khi hai bên chưa tung ra được những đòn đánh quyết định, đây có thể là một cuộc chiến kéo dài", Michael Kofman, chuyên gia về quân sự Nga và giám đốc viện nghiên cứu CNA ở Mỹ, nhận định.
Cục diện chiến trường miền đông và nam Ukraine. Đồ họa: NY Times.
Thanh Tâm (Theo AP)