Trong chương trình tư vấn "Phát hiện sớm để đẩy lùi ung thư" trên VnExpress (chiều 21/9), TS.BS Nguyễn Hữu Phúc, Phó trưởng Bộ môn Ung thư, Đại học Y Dược TP HCM, cho biết đa số bệnh nhân ung thư ở Việt Nam phát hiện bệnh muộn. Điều này khiến quá trình điều trị trở nên khó khăn hơn nhiều so với khi phát hiện ở giai đoạn sớm. Ở giai đoạn tiền lâm sàng - giai đoạn 0 và giai đoạn 1, khả năng điều trị khỏi rất cao. Nhiều bệnh lý ung thư nếu phát hiện sớm, tỉ lệ sống có thể đạt 99%.
Theo TS Trần Lê Sơn, Viện Di truyền Y học - Gene Solutions, "sớm" là giai đoạn tế bào ung thư chưa di căn sang cơ quan khác. Theo thống kê, nếu phát hiện ung thư giai đoạn sớm, bệnh nhân có tỷ lệ sống sau 5 năm là 90%. Với những tiến bộ trong điều trị hiện nay, các phương pháp tầm soát ung thư hiện đại có thể hỗ trợ người dân được chăm sóc sức khỏe nhanh chóng và hiệu quả hơn so với trước đây.
Các khách mời trong chương trình tọa đàm tư vấn chủ đề "Phát hiện sớm để đẩy lùi ung thư". Ảnh: Thanh Tùng
"Sự phát triển âm thầm của các tế bào ung thư là nguyên nhân khiến người bệnh khó nhận thấy sự thay đổi trong cơ thể để tiến hành thăm khám, phát hiện bệnh từ sớm", TS Sơn chia sẻ thêm. Các biến đổi di truyền hoặc các biến đổi phân tử thường diễn ra thầm lặng, đi cùng với các tổn thương tiền ung thư. Các biến đổi này có thể kéo dài đến khoảng 12 năm, trước khi các triệu chứng ung thư trở nên rõ rệt hơn. Lúc này, ung thư đã di căn.
Việc phát hiện bệnh ung thư kịp thời phụ thuộc rất nhiều vào mức độ quan tâm đến sức khỏe của bản thân mỗi người. Theo BS Phúc, tầm soát và phát hiện sớm sẽ đem lại nhiều lợi ích cho bệnh nhân và đội ngũ y bác sĩ như: tăng khả năng điều trị khỏi, tiết kiệm đáng kể chi phí chữa bệnh.
TS.BS Nguyễn Hữu Phúc (phải) và TS. Trần Lê Sơn tại buổi tư vấn. Ảnh: Thanh Tùng
Song song với các biện pháp truyền thống, hiện xu hướng "truy tìm" ung thư bằng công nghệ gene đang được áp dụng tại các nước có nền y học phát triển. TS Sơn cho biết phương pháp tầm soát ung thư bằng công nghệ SPOT-MAS do Gene Solutions phát minh và công bố vào tháng 4/2022 giúp phát hiện sớm 5 loại ung thư phổ biến nói trên qua một lần thu máu. SPOT-MAS dựa trên nền tảng công nghệ giải trình tự gene thế hệ mới, phát hiện đồng thời 4 biến đổi đặc trưng của DNA khối u. Công nghệ cho phép phát hiện 5 loại ung thư gan, phổi, vú, đại-trực tràng và dạ dày; với độ đặc hiệu 95,9%, loại trừ kết quả dương tính giả không mong muốn.
Một góc phòng lab của Gene Solutions, phục vụ xét nghiệm gene phát hiện sớm ung thư. Ảnh: Gene Solutions
Tham gia buổi tư vấn trực tuyến còn có nhà thơ - nhà báo Khánh Chi, người đã chiến đấu với căn bệnh ung thư vú trong thời gian qua. Chị chia sẻ, nhờ tinh thần lạc quan, ý chí sống và niềm tin vào các y bác sĩ điều trị, chị đã vượt qua căn bệnh. "Tôi đã mua cây và hoa phủ đầy sân thượng, giữ một tinh thần lạc quan khi hay tin mình mắc ung thư", chị kể.
Trong quá trình điều trị, chị Khánh Chi được bác sĩ khuyến nghị ăn đồ luộc, hấp. Rất ngán, người mệt mỏi không nuốt nổi, nhưng nhờ con trai tự tay nấu và kiên trì ngồi ăn cùng mẹ, chị đã vượt qua giai đoạn khó khăn này.
Bằng niềm tin, lối sống tích cực và thực hiện đúng phác đồ điều trị của bác sĩ; cùng sự đồng hành, chia sẻ, động viên của gia đình và bạn bè, chị Khánh Chi đã bình phục. Đến nay, sau gần 10 năm kể từ khi điều trị khỏi, chị sống khỏe mạnh, yêu đời và tích cực tham gia nhiều hoạt động nhằm hỗ trợ, nâng đỡ người bệnh ung thư.
"Với y học hiện đại, ngày nay mọi người được tiếp cận với nhiều cơ hội được chăm sóc, bảo vệ và chữa lành cho cơ thể của mình. Vì vậy, tầm soát và điều trị sớm rất có ý nghĩa", chị Chi nhìn nhận.
Những yếu tố làm tăng nguy cơ mắc ung thư
Theo TS.BS Nguyễn Hữu Phúc, hai nhóm yếu tố chính gây tăng mắc ung thư gồm: tác nhân từ bên ngoài môi trường và những yếu tố nội tại trong cơ thể bệnh nhân.
Xét về yếu tố môi trường, người trưởng thành thường xuyên tiếp xúc với chất sinh ung (chất gây sinh tế bào ung thư) thuộc nhóm có nguy cơ cao mắc ung thư. Cụ thể, nhóm phụ nữ trẻ từng xạ trị dễ có nguy cơ bị ung thư tuyến vú sau 8-10 năm. Người dân sống ở vùng nhiễm phóng xạ sau 5-10 năm cũng có nguy cơ mắc ung thư tuyến giáp.
Các yếu tố bên ngoài liên quan đến những tác nhân vật lý như: tia bức xạ từ mặt trời, bức xạ ion hóa, từ các chất hóa học có trong phụ gia, thực phẩm để lâu ngày hoặc đồ ăn muối chua... Ngoài ra, yếu tố sinh học có liên quan đến bệnh lý truyền nhiễm cũng thuộc tác nhân vật lý. Ví dụ, nhiễm siêu vi B, C lâu ngày có thể gây tăng mắc ung thư gan. Nữ giới không may nhiễm virus HPV, cũng có nguy cơ cao mắc ung thư cổ tử cung, ung thư ống hậu môn. Gần đây, y học cũng đang đề cập và cho biết xu hướng ung thư vùng khẩu hầu, amidan, vùng đáy lưỡi cũng do các yếu tố vật lý gây ra.
Xét về yếu tố nội tại, nếu tiền căn gia đình có người bệnh ung thư thì nguy cơ mắc ung hư tuyến giáp, ung thư vú, ung thư buồng trứng, đại-trực tràng cũng tăng lên. Phụ nữ mang đột biến gene BRCA1 hoặc BRCA2 cũng thuộc nhóm nguy cơ cao mắc ung thư vú. Ngoài ra, người trên 40 tuổi cũng có nguy cơ mắc ung thư cao, do cơ thể có thời gian dài tiếp xúc với các chất sinh ung trong môi trường.
Yếu tố nội tại chủ yếu liên quan đến gene. Đột biến gene xảy ra có liên quan đến ung thư di truyền từ thế hệ trước. Bên cạnh đó, người béo phì và bệnh nhân viêm mạn tính lâu dài cũng thuộc nhóm có nguy cơ cao. Quá trình viêm kéo dài sẽ thúc đẩy cơ thể sửa chữa, dần có thể dẫn đến sai lệch gây đột biến gene, có thể gây ung thư.
Độc giả quan tâm có thể xem lại toàn bộ chương trình tại đây.
Mai Trinh