"Mong muốn cháy bỏng nhất của bà là không bị thay thế cho tới khi một tổng thống mới được bầu", nữ thẩm phán Tòa án Tối cao Mỹ Ruth Bader Ginsburg nói với cháu gái Clara Spera chỉ vài ngày trước khi bà qua đời hôm 18/9 do biến chứng của ung thư tuyến tụy di căn.
Tòa án Tối cáo Mỹ có 9 thẩm phán, là những người được bổ nhiệm trọn đời, nghĩa là họ chỉ bị thay thế khi qua đời hoặc chủ động nghỉ hưu. Sau khi bà Ginsburg qua đời, Tổng thống Donald Trump sẽ đề cử một ứng viên mới. Ứng viên do Trump đề cử sẽ được Ủy ban Tư pháp Thượng viện Mỹ phỏng vấn, xem xét trong khoảng 60 ngày về năng lực, tư cách.
Thượng viện Mỹ sau đó sẽ bỏ phiếu phê chuẩn. Ứng viên sẽ trở thành tân thẩm phán Tòa án Tối cao nếu được đa số thượng nghị sĩ tại Thượng viện bầu chọn. Người được Trump đề cử nhiều khả năng sẽ được chọn, do đảng Cộng hòa đang kiểm soát Thượng viện.
Thẩm phán Ginsburg tại thủ đô Washington của Mỹ hồi tháng 11/2018. Ảnh: Reuters.
Sự ra đi của Ginsburg có thể làm thay đổi đáng kể cán cân tư tưởng của Tòa án Tối cao Mỹ, vốn đang có đa số thẩm phán theo tư tưởng bảo thủ với tỷ lệ 5-4. Trump có cơ hội mở rộng thế đa số này bằng việc bổ nhiệm thêm một thẩm phán bảo thủ, khi đang có sự chia rẽ sâu sắc ở Mỹ vào thời điểm bầu cử tổng thống đang cận kề.
Ginsburg xuất thân từ tầng lớp lao động ở quận Brooklyn, thành phố New York, được tổng thống thuộc đảng Dân chủ Bill Clinton bổ nhiệm vào Tòa án Tối cao năm 1993. Bà đã đưa ra những phiếu bầu quan trọng trong các phán quyết mang tính bước ngoặt đảm bảo quyền bình đẳng cho phụ nữ, mở rộng quyền của người đồng tính và bảo vệ quyền phá thai.
Ginsburg là người theo chủ nghĩa tự do, được coi là đối thủ cứng rắn đối với Tổng thống Mỹ Donald Trump. Bà thường xuyên lên tiếng chỉ trích ông chủ Nhà Trắng, từng khẳng định "không muốn nghĩ tới" những ảnh hưởng của Trump với Tòa án Tối cao Mỹ.
Thông tin về cái chết của Ginsburg được công bố khi Tổng thống Trump đang phát biểu vận động tranh cử ở bang Minnesota, ông chỉ được các phóng viên báo tin sau khi kết thúc bài diễn thuyết. "Bà ấy vừa qua đời sao? Tôi không biết điều đó. Bà ấy đã sống cuộc đời tuyệt vời, còn có thể nói gì nữa đây", Trump tỏ ra ngạc nhiên nói.
Quy trình bổ nhiệm thẩm phán Tòa án Tối cao Mỹ. Video: Next.
Thẩm phán Tòa án Tối cao đóng vai trò to lớn trong việc định hình các chính sách của Mỹ về các vấn đề nổi cộm như phá thai, quyền của giới LGBT, quyền sử dụng súng, tự do tôn giáo, án tử hình và quyền lực tổng thống. Tòa án vào năm 1973 hợp pháp hóa phá thai trên toàn quốc - quyết định mà một số người bảo thủ muốn đảo ngược. Năm 2015, tòa cho phép hôn nhân đồng giới trên toàn nước Mỹ.
Ginsburg là thành viên lớn tuổi nhất của tòa án và có thời gian giữ chức lâu thứ hai trong số các thẩm phán hiện tại. Bà là người phụ nữ thứ hai trở thành thẩm phán Tòa án Tối cao Mỹ, sau Sandra Day O'Connor, người được bổ nhiệm 12 năm trước đó.
Vũ Anh (Theo AFP)