Một người bơm nhiên liệu tại trạm xăng dầu ở Caracas ngày 29/1. Ảnh: AFP.
Mỹ hôm 28/1 công bố loạt biện pháp cấm vận nhằm vào tập đoàn dầu khí quốc gia Venezuela (PDVSA), bao gồm đóng băng 7 tỷ USD tài sản của PDVSA ở Mỹ và giới hạn các giao dịch của tập đoàn này. Lệnh trừng phạt không cấm Mỹ nhập khẩu dầu Venezuela nhưng yêu cầu tiền mua hàng phải chuyển vào tài khoản mà chính quyền Tổng thống Nicolas Maduro không thể tiếp cận.
Theo giới quan sát, các lệnh trừng phạt mới của Mỹ được thiết kế để bóp nghẹt doanh thu dầu của Venezuela và gia tăng sức ép buộc Tổng thống Maduro từ chức. Tuy nhiên, nhiều người dân Venezuela lo ngại họ mới là những người hứng chịu hậu quả nặng nề nhất, theo WSJ.
"Chúng tôi luôn bị tổn thương bởi những biện pháp như thế này", Azuaje, người phản đối Tổng thống Maduro, nói.
Venezuela trong nhiều năm qua đã đổ lỗi cho Mỹ về sự suy thoái của nền kinh tế. Trong khi đó, nhiều chuyên gia kinh tế đánh giá nguyên nhân khiến Venezuela từ một quốc gia giàu có bậc nhất Nam Mỹ trở thành đất nước lâm vào khủng hoảng kinh tế, chính trị trầm trọng là các chính sách của Maduro và người tiền nhiệm Hugo Chavez, bao gồm quốc hữu hóa đất đai, doanh nghiệp, chi tiêu ngoài tầm kiểm soát gây lạm phát, chính sách kiểm soát giá, nạn tham nhũng và sai lầm trong quản lý.
Lệnh trừng phạt trong tuần này là lần đầu tiên Mỹ nhắm mục tiêu vào ngành công nghiệp dầu mỏ huyết mạch của Venezuela, chiếm gần như toàn bộ nguồn thu ngoại tệ mạnh của đất nước. Các lệnh trừng phạt trước đây của Mỹ chủ yếu chỉ nhắm vào các cá nhân trong chính quyền.
"Đó là khởi đầu cho cuộc tấn công kinh tế thực sự chống lại chính quyền Maduro", Javier Corrales, học giả tại Đại học Amherst, nói.
Carlos de Sousa, nhà kinh tế tại công ty tư vấn Oxford Economics, hồi đầu tháng dự đoán GDP của Venezuela sẽ giảm 10% trong năm nay. Giờ đây, ông nói rằng các lệnh trừng phạt dầu có thể khiến GDP nước này giảm tới 30%.
Chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump muốn chuyển tài sản dầu của Venezuela tại Mỹ sang cho "chính quyền lâm thời tự xưng" do thủ lĩnh đối lập Juan Guaido lãnh đạo. Guaido tuyên bố sẽ sử dụng số tiền này để giúp các tổ chức phi chính phủ phân phối thực phẩm và thuốc men cho người dân. Mỹ đã cam kết viện trợ 20 triệu USD hỗ trợ phong trào của Guaido.
Sousa hy vọng lệnh trừng phạt của Mỹ sẽ đi kèm với một chương trình cụ thể để giúp dân thường Venezuela tránh được những hậu quả kinh tế khắc nghiệt nhất. "Tôi cho rằng Mỹ hiểu hệ quả nghiêm trọng của các biện pháp này".
Người dân Venezuela có cách nhìn khác nhau về lệnh trừng phạt. Trong khi những sinh viên trẻ tuổi như Angiseth Rodriguez ở thủ đô Caracas cho rằng những gì Mỹ và phe đối lập đang làm là cấp thiết, những người cao tuổi đang xếp hàng chờ nhận lương hưu lo lắng rằng hành động của chính quyền Trump sẽ khiến nước họ phá sản.
Các lệnh trừng phạt của Mỹ có thể làm sâu sắc thêm cuộc khủng hoảng nhân đạo đã khiến nhiều người chết đói, mắc bệnh tật mà không được hưởng các dịch vụ cơ bản. "Mỹ đừng nên nhúng tay vào việc này", Aura Ramos, 59 tuổi, nói. "Bên chịu ảnh hưởng là người dân bình thường".
Công nhân nghỉ hưu Esteban Soto, 70 tuổi, cũng lo ngại các biện pháp trừng phạt có thể ảnh hưởng đến trợ cấp thực phẩm từ chính phủ và lương hưu hàng tháng trị giá 7 USD. Ông đổ lỗi cho Mỹ, nói rằng họ cố gắng chiếm đoạt dầu mỏ của Venezuela.
"Chẳng biết khi nào họ sẽ đến đánh bom chúng tôi", ông nói. "Họ không đến đây với ý đồ tốt".
Các quan chức Mỹ ước tính lệnh trừng phạt có thể khiến Venezuela mất 11 tỷ USD từ xuất khẩu dầu mỏ trong năm tới. Tuy nhiên, một số nhà phân tích cho rằng những đánh giá đó là quá mức.
"Lệnh trừng phạt sẽ giáng đòn đáng kể vào dòng tiền của chính quyền Maduro nhưng hậu quả sẽ không nghiêm trọng như Mỹ dự đoán", Paola Rodriguez-Masiu, nhà phân tích thị trường của Rystad Energy, công ty tư vấn Na Uy, đánh giá. "Dầu mỏ mà Venezuela vốn xuất khẩu sang Mỹ sẽ được chuyển sang các nước khác và được bán với giá thấp hơn".
Một trạm xăng dầu của PDVSA ở Caracas. Ảnh: AFP.
Venezuela sản xuất khoảng 1,1 triệu thùng dầu mỗi ngày, theo Tổ chức Các nước xuất khẩu Dầu mỏ (OPEC). Với lệnh cấm vận, Venezuela sẽ phải tìm thị trường khác cho 500.000 thùng dầu họ chuyển đến Mỹ hàng ngày.
Khi bán cho khách hàng khác, Venezuela phải giảm giá vì các nhà máy lọc dầu Mỹ được trang bị đặc biệt để xử lý dầu thô rất nặng của Venezuela (dầu rất nhớt do chứa nhiều lưu huỳnh). Dầu thô Venezuela cần được pha với chất pha loãng để có thể vận chuyển qua đường ống.
Venezuela bán 300.000 thùng mỗi ngày cho Ấn Độ và 240.000 thùng cho Trung Quốc, ngoài ra họ còn có khách hàng ở châu Âu và Đông Nam Á. Nhiều quốc gia có thể chọn mua dầu thô của Venezuela nếu họ giảm giá mạnh. Phần lớn dầu Venezuela chuyển đến Trung Quốc trong những năm gần đây là để trả nợ, nhưng Bắc Kinh đã giảm bớt áp lực với Venezuela về vấn đề này.
Venezuela cũng sẽ phải tìm nơi khác để nhập khẩu nhiên liệu, bao gồm khoảng 100.000 thùng dầu thô nhẹ và naphtha, chất được pha với dầu thô rất nặng của nước này trước khi bán.
Để bù đắp cho thu nhập dầu thấp hơn do các lệnh trừng phạt, chính phủ Venezuela có thể sẽ tiếp tục in thêm tiền, khiến tỷ lệ lạm phát được IMF ước tính là 1,37 triệu % vào cuối năm ngoái thêm trầm trọng, nhà kinh tế Venezuela Orlando Ochoa nhận định.
Nguồn thu từ dầu mỏ sụt giảm có thể khiến chính phủ của Tổng thống Maduro cắt giảm nhập khẩu lương thực và thuốc cho dân chúng. Lệnh trừng phạt cũng có thể gây ra tình trạng thiếu xăng trầm trọng hơn ở Venezuela. Các nhà máy lọc dầu của nước này không thể hoạt động hết công suất do thiếu phụ tùng. Tính đến tháng 11/2018, Venezuela chỉ sản xuất 1/3 trong số 190.000 thùng xăng mà họ tiêu thụ mỗi ngày, theo Ivan Freites, một lãnh đạo của liên minh dầu khí nước này.
Việc thiếu nhiên liệu cũng sẽ ảnh hưởng đến nguồn cung mà Venezuela phân bổ cho quân đội, vốn bị Mỹ cáo buộc là dung túng và trục lợi từ việc buôn lậu xăng dầu sang các nước láng giềng. "Lệnh trừng phạt của Mỹ là một mũi tên trúng ba đích", Freites nói.
Đối với Blanca Urdaneta, người bán nến cho giáo dân bên ngoài một nhà thờ ở trung tâm Caracas, tin tức về căng thẳng leo thang giữa Venezuela và Mỹ làm bà thêm lo lắng.
"Điều này sẽ châm ngòi cho một cuộc chiến", Urdaneta cho biết bà không tin tưởng vào cả Maduro và phe đối lập. "Nó sẽ mang lại nhiều khổ sở hơn cho người dân Venezuela".