Thoái hóa điểm vàng

Định nghĩa

Điểm vàng được tạo thành từ hàng triệu tế bào cảm nhận ánh sáng, cung cấp thị lực sắc nét ở trung tâm. Theo Viện Hàn lâm Nhãn khoa Mỹ (AAO), thông thường, võng mạc chuyển đổi ánh sáng thành tín hiệu điện. Các tín hiệu này được truyền qua dây thần kinh thị giác đến não bộ.

Khi điểm vàng bị tổn thương, trung tâm thị trường (khoảng không gian mà mắt bao quát được khi nhìn cố định vào một điểm) có thể bị mờ, méo mó hoặc tối. Thoái hóa điểm vàng được biểu hiện bằng tích tụ các chất lắng đọng màu vàng bên dưới võng mạc, được gọi là drusen.

Triệu chứng

Thoái hóa điểm vàng không gây mù hoàn toàn vì nó không ảnh hưởng đến thị lực ngoại vi. Tuy nhiên, bệnh có thể ảnh hưởng đáng kể đến các hoạt động hàng ngày như lái xe, đọc, viết, nấu ăn, làm một số việc nhà và nhận diện khuôn mặt hoặc màu sắc.

Một người có thể chỉ bị thoái hóa điểm vàng ở một mắt hoặc một mắt bị nặng hơn mắt kia.

Các triệu chứng cơ bản gồm:

• Giảm hoặc méo thị lực trung tâm ở một hay cả hai mắt
• Giảm khả năng nhìn hoặc phân biệt màu sắc
• Một điểm mù hoặc mờ, thường ở trường thị giác trung tâm
• Nhìn chung thị lực bị mờ

Tình trạng này có ít triệu chứng ở giai đoạn đầu, đôi khi, khi chỉ bắt đầu ở một mắt, mắt không bị ảnh hưởng sẽ tự bù trừ, vì vậy người mắc có thể không nhận thấy ngay những thay đổi về thị lực.

Khi thoái hóa điểm vàng tiến triển, vùng mờ gần trung tâm thị lực có thể lớn hơn hoặc có thể thấy các điểm trống ở thị lực trung tâm.

Nguyên nhân

Nguyên nhân chính xác của thoái hóa điểm vàng vẫn chưa được biết rõ, nhưng có liên quan đến cả yếu tố di truyền và môi trường. Người có tiền sử gia đình mắc bệnh có nguy cơ cao hơn.

Một số đặc điểm cá nhân và lối sống có liên quan đến nguy cơ mắc cao hơn:

• Tuổi tác: Tuổi tác tăng cao là một trong những yếu tố nguy cơ chính dẫn đến thoái hóa điểm vàng do tuổi tác. Nguy cơ mắc bệnh này tăng lên theo tuổi tác, thường xảy ra sau 55 tuổi, đôi khi có thể phát triển sớm hơn.
• Hút thuốc: Hút thuốc lá có liên quan đến cả nguy cơ cao hơn và tốc độ tiến triển của bệnh
• Bệnh tim mạch: Người bị huyết áp cao, xơ vữa động mạch (động mạch tắc nghẽn) hoặc có tiền sử bệnh tim mạch có nguy cơ thoái hóa điểm vàng cao hơn.
• Tiếp xúc với ánh nắng mặt trời: Tiếp xúc lâu dài với ánh nắng mặt trời mà không có biện pháp bảo vệ mắt thích hợp là một yếu tố nguy cơ khác gây bệnh.

Phân loại

Thoái hóa điểm vàng do tuổi tác có hai dạng là khô và ướt.

Thoái hóa điểm vàng khô, còn được gọi là AMD teo do điểm vàng bị mỏng đi hoặc teo. Có ba giai đoạn của AMD thể khô gồm sớm, trung gian và muộn. Theo Viện Mắt Quốc gia Mỹ, bất kỳ giai đoạn nào của AMD thể khô cũng có thể tiến triển thành thoái hóa điểm vàng thể ướt.

Thoái hóa điểm vàng ướt, còn được gọi là AMD tân mạch do sự phát triển bất thường của mạch máu xảy ra phía sau điểm vàng ở giai đoạn tiến triển này của bệnh

Thoái hóa điểm vàng ướt ảnh hưởng đến khoảng 10% số người bị AMD. AMD ướt có thể phát triển theo một trong hai cách.

Trong một số trường hợp, mất thị lực là do sự phát triển bất thường của mạch máu từ màng mạch (một lớp mạch máu giữa võng mạc và củng mạc) vào hoàng điểm. Những mạch máu bất thường này có thể rò rỉ dịch hoặc máu, gây ảnh hưởng đến chức năng võng mạc.

Với những trường hợp khác, mất thị lực là do sự tích tụ dịch rò rỉ từ màng mạch. Dịch này có thể tích tụ giữa màng mạch và biểu mô sắc tố võng mạc của mắt (một lớp sắc tố của võng mạc nằm ngay sau các lớp hoàng điểm nhạy cảm với ánh sáng), gây ra một vùng hoàng điểm sưng và biến dạng.

Chẩn đoán

Để chẩn đoán thoái hóa điểm vàng, bác sĩ nhãn khoa có thể thực hiện một số xét nghiệm gồm:

• Khám mắt cơ bản
• Kiểm tra lưới Amsler (một bài kiểm tra thị lực)
• Chụp mạch huỳnh quang
• Chụp cắt lớp quang học
• Khám mắt cơ bản

Điều trị

Dùng thuốc

Liệu pháp quang động (PDT)

Sử dụng một loại tia laser để phá vỡ các mạch máu trong mắt đang gây mất thị lực.

Thay đổi lối sống

Hiện tại chưa có phương pháp điều trị y tế nào có thể đảo ngược tình trạng mất thị lực do thoái hóa điểm vàng nhưng thay đổi lối sống có thể giúp ích cho những người mắc bệnh này. Những phương pháp này bao gồm:

• Sử dụng các thiết bị hỗ trợ thị giác như kính lúp
• Tăng cường ánh sáng trong nhà
• Phần mềm và ứng dụng di động giúp điều hướng máy tính và điện thoại dễ dàng hơn

Phòng ngừa

Một số biện pháp làm giảm nguy cơ phát triển thoái hóa điểm vàng và giúp kiểm soát tình trạng bệnh ở người đã mắc phải:

• Bỏ thuốc lá vì người hút thuốc có nhiều khả năng bị thoái hóa điểm vàng hơn
• Tập thể dục thường xuyên
• Duy trì cân nặng hợp lý.
• Ăn uống giàu chất chống oxy hóa và các chất dinh dưỡng khác, thường có trong rau củ quả, cùng với cá.
• Đeo kính râm có khả năng chống tia UV tối đa và đội mũ khi ra ngoài trời, đặc biệt nếu đang dùng thuốc nhạy cảm với ánh sáng.
• Chế độ ăn uống lành mạnh cũng có thể làm chậm sự tiến triển của bệnh hoặc trì hoãn. Chế độ ăn Địa Trung Hải, tập trung vào rau củ, ngũ cốc nguyên hạt, cá, trái cây, các loại hạt, đậu và dầu ô liu, có liên quan đến tỷ lệ mắc thoái hóa điểm vàng giai đoạn tiến triển thấp hơn.

Bảo Bảo (Theo Everyday Health, Healthline)