Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi bác sĩ Võ Văn Long, Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM - Cơ sở 3.
Tổng quan
- Đau nửa đầu (Migraine) là một bệnh lý phổ biến, ảnh hưởng đến 10% dân số chung, đứng hàng thứ hai trong các nguyên nhân gây đau đầu.
- Migraine mặc dù không gây tử vong, nhưng là nguyên nhân gây tàn tật xếp hàng thứ hai trên toàn thế giới.
- Bệnh thường xảy ra ở phụ nữ nhiều hơn.
- Hay gặp nhất ở độ tuổi 25-55.
Nguyên nhân
- Nguyên nhân của đau đầu Migraine chưa rõ, nhưng nhiều khả năng liên quan đến gene, bởi 50% trường hợp có tiền căn gia đình. Một lý thuyết được nhiều nhà nghiên cứu đưa ra rằng đau đầu Migraine là do khiếm khuyết của hệ thống thần kinh để thay đổi đột ngột với môi trường bên trong hoặc bên ngoài cơ thể. Khiếm khuyết này khiến họ thừa hưởng một hệ thần kinh nhạy cảm hơn những người khác.
- Các yếu tố nguy cơ của đau đầu Migraine bao gồm: Tiền căn gia đình, giới nữ, béo phì, stress, rối loạn giấc ngủ, sử dụng nhiều caffein, tiền căn hen, dị ứng...
Biểu hiện
Đau đầu Migraine là một rối loạn chức năng thần kinh đặc trưng bởi các cơn tấn công mang tính tái phát, một cơn tấn công điển hình thường tiến triển qua 4 giai đoạn:
- Giai đoạn tiền triệu
* Kéo dài 3-48 giờ.
* Các triệu chứng bao gồm buồn nôn, nôn, các triệu chứng liên quan đến nhận thức, trầm cảm, chán ăn, sợ ánh sáng, sợ tiếng ồn, cứng cơ vùng cổ... Những triệu chứng này có thể biến mất hoặc hợp nhất khi cơn đau đầu xuất hiện.
- Giai đoạn aura
* Aura được xem là những dấu hiệu thần kinh thoáng qua, gặp trong khoảng 25% người bệnh.
* Các triệu chứng liên quan đến rối loạn thị giác, cảm giác, thăng bằng, ngôn ngữ...
* Giai đoạn này kéo dài vài phút đến một giờ, tuy nhiên cũng có thể tồn tại sau khi khởi phát đau đầu.
* Aura thị giác thường gặp nhất: ánh sáng lấp lóe hai mắt, các quầng sáng hồ quang, các đường ziczac sáng, ám điểm trung tâm.
*Các loại khác ít gặp hơn như aura cảm giác (dị cảm, tê bì), rối loạn ngôn ngữ, rối loạn chức năng thân não (gây mất ngủ, nhầm lẫn, thậm chí lú lẫn)...
- Giai đoạn đau đầu
* Đau đầu xảy ra từng cơn.
* Thường đau nửa đầu, cũng có thể đau cả đầu.
* Mức độ từ trung bình đến nặng, đau tăng khi vận động thể lực.
* Thời gian đau từ 4-72 giờ nếu không được điều trị.
- Giai đoạn sau cơn
* Có thể tồn tại một số triệu chứng với mức độ nhẹ bao gồm: sợ ánh sáng, tiếng ồn, buồn nôn, mệt mỏi, triệu chứng liên quan đến nhận thức, khó chịu vùng cổ...
* Giai đoạn này kéo dài không quá 48 giờ.
Điều trị
- Y học hiện đại
* Không dùng thuốc: Tránh các yếu tố khởi phát, gồm stress; thay đổi thói quen sinh hoạt (giấc ngủ, du lịch); ánh sáng, tiếng động cường độ mạnh; dinh dưỡng: một số thực phẩm khởi phát cơn đau (thịt hộp, phô mai, rượu vang đỏ, bia, chocolate, bột ngọt...).
* Dùng thuốc: cắt cơn bằng các thuốc giảm đau như acetaminophen, NSAID (Ibuprofen, Naproxen, Diclofenac...), các thuốc chống nôn như chlorpromazine, droperidol, metoclopramide. Ngừa cơn bằng thuốc ức chế beta (Propranolol), ức chế canxi (flunarizine), thuốc chống động kinh (Topiramate, Valproic acid)...
- Y học cổ truyền
Tùy vào từng thể lâm sàng cụ thể mà y học cổ truyền có phép trị, dùng thuốc và không dùng thuốc cho từng thể.
* Không dùng thuốc: châm cứu, xoa bóp bấm huyệt...
* Dùng thuốc: một số bài thuốc thường dùng cho các thể lâm sàng trên như Tiêu dao tán, Thiên ma câu đằng ẩm, Ngô thù du thang, Bán hạ bạch truật thiên ma thang, Thông khiếu hoạt huyết thang...
Tiên lượng
- Đau đầu Migraine là một rối loạn mang tính tái diễn với tiên lượng dài hạn rất thay đổi.
- Một nghiên cứu gần đây cho thấy, những người đau đầu Migraine theo dõi trong một năm, có:
* 84% tiếp tục duy trì tình trạng này (đau đầu Migraine dai dẳng).
* 10% thuyên giảm hoàn toàn.
* 3% thuyên giảm một phần.
* 3% tiến triển thành mạn tính.
Phòng ngừa
- Y học hiện đại
* Tránh các yếu tố kích thích khởi phát cơn đau bằng việc thay đổi lối sống và các thói quen sinh hoạt.
* Ngủ đủ giấc, duy trì thói quen ngủ và thức cùng một thời điểm mỗi ngày.
* Tập thể dục thường xuyên, những bài tập vừa sức.
* Ăn uống điều độ, không bỏ bữa, uống đủ nước, chú ý đủ dinh dưỡng.
* Tránh tinh thần căng thẳng.
* Hạn chế những nơi ồn ào, môi trường có ánh sáng chói, khí hậu quá lạnh hoặc thay đổi đột ngột.
* Tránh sử dụng các thuốc ngừa thai, các thuốc làm thay đổi hormone hay gây giãn mạch.
- Y học cổ truyền
* Chú trọng điều dưỡng tinh thần: tránh các yếu tố bất lợi từ bên ngoài môi trường.
* Tự nâng cao khả năng điều chỉnh tâm lý.
* Chú ý rèn luyện thân thể, tránh làm việc quá mức, hoạt động tình dục quá độ.
* Ăn uống đủ chất, điều độ.
* Các thức ăn nên hạn chế: thịt hộp, phô mai, rượu vang đỏ, bia, chocolate, bột ngọt.
* Nên ăn các thức ăn: cải bó xôi, rau mầm, ngũ cốc, lúa mì, cherry, cá hồi, thịt gia cầm.
Mỹ Ý