Một tiêm kích tàng hình F-22 thuộc biên chế Phi đoàn tiêm kích số 43 đóng tại sân bay quân sự Eglin gặp nạn ngày 15/5/2020 ở thao trường cách căn cứ khoảng 19 km. Không quân Mỹ không lập ủy ban điều tra sự cố với lý do bảo đảm bí mật tác chiến. Thay vào đó, một nhóm điều tra nội bộ cấp đơn vị đã tìm hiểu nguyên nhân sự cố và hoàn thành tài liệu vào giữa tháng 6/2020.
Báo cáo kết quả điều tra chỉ được truyền thông Mỹ thu thập và công bố hôm qua, cho thấy không quân Mỹ suýt mất tới 3 tiêm kích tàng hình đắt tiền chỉ trong một buổi sáng vì một sự cố trong bảo dưỡng.
Tái hiện trạng thái của chiếc F-22 chiếc khi lao xuống đất ngày 15/2/2020. Video: USAF.
Danh tính phi công không được công bố, nhưng được xác định là một đại úy hỗ trợ tác chiến thuộc Phi đoàn số 43. Đây là đơn vị duy nhất có khả năng huấn luyện chuyển loại và chứng nhận chiến đấu cho phi công F-22 Mỹ.
Đại úy này điều khiển chiếc F-22 mang hô hiệu "Hornet 1", đóng vai trò biên đội trưởng trong cuộc diễn tập chiến đấu quy mô lớn với sự góp mặt của 6 tiêm kích F-35, 4 chiếc F-16C và ba máy bay F-22.
Khi Hornet 1 tăng tốc trên đường băng để cất cánh vào khoảng 8h30 sáng 15/5/2020, đèn cảnh báo trong buồng lái phát sáng, nhưng phi công quyết định tăng độ cao do không có vấn đề nào xuất hiện sau khi máy bay rời mặt đất. Tuy nhiên, chiếc F-22 bắt đầu nghiêng sang trái khi mới đạt độ cao 15 m.
"Tôi nghĩ hệ thống đốt tăng lực ở động cơ trái đã trục trặc nên thu ga và máy bay bắt đầu cân bằng", phi công này kể với các nhà điều tra. Đồng đội trên chiếc Hornet 2 thông báo cả hai động cơ của Hornet 1 đều bình thường và không có gì khác lạ.
Phi công kéo mũi chiếc F-22 lên 45 độ so với mặt đất để lấy độ cao, trước khi một cảnh báo khác phát ra, cho biết dữ liệu bay bị suy giảm. Cùng lúc đó, phi cơ bất ngờ lộn sang trái và chúi mũi. "Máy bay của anh ta gần như ngửa bụng lên trời", đại úy điều khiển Hornet 2 nhớ lại.
"Tôi nghĩ mình đã mất điều khiển và lo ngại khả năng phải phóng ghế thoát hiểm ngay lúc đó", phi công Hornet 1 cho hay. Người này sớm kiểm soát được máy bay, mọi chuyện trở lại bình thường và phi công quyết định tiếp tục cuộc diễn tập, nhưng tình huống xấu đi nhanh chóng.
Cảnh báo thứ ba được phát ra, cho biết lực quá tải đang gây tổn hại quá mức cho khung thân máy bay. Phi công Hornet 1 quyết định quay về căn cứ hạ cánh để bảo đảm an toàn, tranh thủ tiêu hao dầu trên đường bay và xin phép đáp xuống đường băng dài nhất tại căn cứ Eglin.
"Sau khi hạ xuống dưới 3.000 m, máy bay tiếp tục mất điều khiển, như kiểu lộn nhào. Tôi phải dùng gần như toàn bộ lực tay phải để giữ cân bằng phi cơ, lúc đó không còn vòng lượn sang trái được nữa", phi công kể lại.
Đồng hồ độ cao và tốc độ trên chiếc F-22 cũng thể hiện thông số cao hơn những gì đồng đội của Hornet 1 thông báo, khiến phi công quyết định phóng ghế thoát hiểm để bảo đảm an toàn. Chiếc tiêm kích tàng hình F-22 hơn 200 triệu USD lượn xoáy và lao xuống đất.
Xác chiếc F-22 tại hiện trường vụ tai nạn ngày 15/5/2020. Ảnh: USAF.
"Tôi nghĩ mình đã thấy một đám cháy rừng khi nhìn xuống dưới, sau đó nhận ra đó là nơi máy bay của mình vừa rơi xuống. Tôi bắt đầu tìm cách lượn ra chỗ trống và tránh đám cháy", phi công gặp nạn kể lại những gì chứng kiến sau khi phóng dù thoát hiểm.
Các tiêm kích F-35 tham gia diễn tập lập tức bay tới hiện trường để cập nhật vị trí máy bay F-22 rơi cho lực lượng tìm kiếm cứu hộ. Tuy nhiên, không có đội cứu hộ nào sẵn sàng ở những sân bay gần đó, theo một phi công giám sát cuộc diễn tập.
Phi công gặp nạn tiếp đất cách đường nhựa khoảng 100 m và đi nhờ xe về căn cứ Eglin. Người này chỉ bị đau cơ và xước tay, không chịu thương tổn nào nghiêm trọng.
Một trực thăng du lịch địa phương được điều động để tìm phi công F-22, nhưng quay về sau khi người này xác nhận đã an toàn. Một số máy bay trinh sát đặc nhiệm U-28 cũng được triển khai đến hiện trường để tiếp quản việc điều phối tìm kiếm cứu nạn, thay thế biên đội F-35 sắp cạn dầu.
"Hàng loạt cơ quan điều phối không lưu tìm cách hỗ trợ bằng tất cả khả năng, nhưng vùng trời tại đó rất đông đúc và trở nên tương đối nguy hiểm", một trung tá phụ trách chỉ huy bay của Phi đoàn số 43 hôm đó kể lại.
Biên bản điều tra cho thấy trong lúc quần thảo trên hiện trường tai nạn, một chiếc F-22 còn suýt va chạm với tiêm kích F-35 đóng vai trò chỉ huy tại chỗ. Sự cố này nếu xảy ra có thể khiến Mỹ mất cùng lúc 3 tiêm kích tàng hình hiện đại nhất chỉ trong một buổi sáng. Giới chức Mỹ cho biết đây là bài học lớn cho nỗ lực điều phối khẩn cấp tương lai.
Tai nạn gây thiệt hại hơn 202 triệu USD, bao gồm 201,6 triệu USD cho chiếc F-22 gặp nạn, hai mô hình tên lửa CATM-9 với tổng giá trị 64.000 USD và chi phí dọn dẹp môi trường khoảng 850.000 USD.
Phi công không say xỉn hay mệt mỏi vào thời điểm xảy ra tai nạn. Các nhà điều tra đã đối thoại với hãng sản xuất Lockheed Martin và các nhà thầu trong dự án F-22, nhưng nội dung trao đổi không được tiết lộ.
Kỹ thuật viên quét bụi bẩn khỏi tiêm kích F-22 tại căn cứ Tyndall sau bão Michael năm 2018. Ảnh: USAF.
Sau hơn một năm im lặng về sự cố, không quân Mỹ hồi tháng 8 thừa nhận máy bay rơi do "sai sót bảo dưỡng sau quá trình lau rửa đã ảnh hưởng tới dữ liệu điều khiển được truyền cho máy bay". Lực lượng này không tiết lộ cụ thể về sai sót trên, tài liệu điều tra không có biên bản phỏng vấn kỹ thuật viên mặt đất hoặc những bằng chứng cho thấy nguyên nhân sự cố.
Phát ngôn viên Bộ tư lệnh Tác chiến Đường không thuộc không quân Mỹ không cho biết liệu những chiếc F-22 khác có gặp vấn đề tương tự, hay cuộc điều tra có dẫn tới những đợt kiểm tra và sửa chữa mới hay không.
Vũ Anh (Theo Air Forces Times)