Sự thay đổi màu nước được ghi nhận tại một số đoạn sông Mekong như ở tỉnh Nakhon Phanom, Thái Lan và thị trấn Thakhek, Lào. Theo phân tích sơ bộ của Ủy hội Sông Mekong (MRC), hiện tượng này là hệ quả của nhiều yếu tố và có nguy cơ gây tác động tiêu cực, thông cáo của MRC cho hay.
Sông Mekong đang trải qua một trong những đợt hạn hán tồi tệ nhất, khiến mực nước hạ xuống mức thấp kỷ lục trong ít nhất 60 năm qua. Đây được cho là lý do chính khiến nước đổi màu. Mực nước xuống thấp khiến các trầm tích mịn không còn, khiến nước sông trong hơn.
Đoạn sông Mekong tại quận Sangthong, thủ đô Vientiane, Lào, một trong những nơi mực nước xuống thấp. Ảnh: MRC.
Điều này đồng nghĩa với việc khi ánh sáng mặt trời chiếu xuống, nước sẽ hấp thụ mạnh những màu sắc có bước sóng dài và tạo ra màu xanh lục. Hiện tượng này chỉ xuất hiện trên khu vực dài khoảng vài mét.
Thêm vào đó, nước trong hơn tạo điều kiện cho các loài thực vật siêu nhỏ hoặc tảo phát triển trên cát và lớp đá bên dưới nền trầm tích ở đáy sông, khiến nước sông có màu xanh lam. Tảo thường bị dòng nước cuốn trôi, nhưng điều này không xảy ra tại Nakhon Phanom và một số nơi khác do mực nước quá thấp.
Thay vào đó, tảo sinh trưởng ngày càng dày đặc. MRC còn cảnh báo tình trạng này sẽ trở nên tồi tệ hơn nếu phân bón sử dụng trong nông nghiệp xâm nhập vào nước sông, thúc đẩy sự phát triển của tảo.
"Hiện tượng nước màu lục lam có khả năng lan sang các đoạn khác trên sông Mekong, tại những nơi có mực nước thấp", Tiến sĩ So Nam, giám đốc quản lý môi trường của ban thư ký MRC, cho biết.
Phân tích của MRC cũng liệt kê một số tác động tiêu cực có khả năng xảy ra, bao gồm giảm lượng thức ăn cho các loài côn trùng và cá nhỏ, giảm đa dạng sinh học dưới nước, từ đó ảnh hưởng tới năng suất đánh bắt và sinh kế của các cộng đồng địa phương.
Ông Nam cho biết những tác động trên ít có khả năng xảy ra trên dòng chính của sông Mekong cũng như các đoạn sông tù, nhưng cũng lưu ý người dân "nên cẩn thận khi cho động vật uống nước sông nếu màu nước quá xanh".
Màu lục lam tại một số đoạn sông được cho là sẽ duy trì đến lúc mực nước tăng lên khi bước vào mùa lũ tiếp theo, thường vào cuối tháng 5. Điều kiện cũng có thể được cải thiện nếu sông được tiếp thêm lượng nước lớn từ các hồ chứa ở các đập ở thượng nguồn, cũng như những đập trên các nhánh.
Sông Mekong có tổng chiều dài 4.880 km, chảy qua 6 nước gồm Trung Quốc, Myanmar, Lào, Thái Lan, Campuchia và Việt Nam. Các chuyên gia của MRC cho rằng có ba lý do dẫn tới mực nước thấp chưa từng có ở lưu vực sông Mekong là lượng mưa giảm, đập Cảnh Hồng ở Trung Quốc giảm mức xả để "bảo trì lưới điện" và tình trạng thời tiết khô nóng hơn bình thường ở nhiều quốc gia Đông Nam Á trong tháng 7.
Ánh Ngọc