Ngân hàng của năm
Tuần trước, Greg Becker, Giám đốc điều hành Silicon Valley Bank (SVB), tham dự Upfront Summit, hội nghị chỉ dành cho những người được mời ở Los Angeles. Ngồi trên chiếc ghế bành màu đỏ, hai chân ông bắt chéo, một tay đưa lên trời và nói: "Chúng tôi tự hào là đối tác tài chính tốt nhất trong những thời điểm khó khăn nhất".
Greg Becker, Giám đốc điều hành Silicon Valley Bank. Ảnh: AFP
Một ngày sau, họ còn được vinh danh là "Ngân hàng của năm" tại một sự kiện khác ở London.
Chỉ một tuần sau, mọi thứ sụp đổ. Khách hàng của Silicon Valley Bank chủ yếu là các startup. Họ gửi hàng triệu, thậm chí hàng trăm triệu USD tại đây để điều hành công ty và trả lương nhân viên. SVB, sau đó, sử dụng một phần nguồn tiền này để đầu tư vào trái phiếu chính phủ Mỹ với kỳ hạn dài. Trong 44 giờ trước khi SVB bị dừng hoạt động, các công ty khởi nghiệp công nghệ ồ ạt rút tiền.
Năm 2021, các khách hàng của họ được hỗ trợ bởi vốn đầu tư mạo hiểm và huy động được 330 tỷ USD, gần gấp đôi mức kỷ lục trước đó một năm. SVB từ đó nhận hàng chục tỷ đôla tiền gửi từ họ. Với niềm tin rằng lãi suất sẽ ổn định, SVB chuyển số tiền mặt đó vào trái phiếu dài hạn. Bloomberg ví von, với cách làm này, SVB đã "đi thẳng" vào một cái bẫy.
Becker và các nhà lãnh đạo khác của SVB có trách nhiệm vì không ngừa được rủi ro khi ôm vào hàng chục tỷ USD tiền gửi từ các dự án công nghệ non trẻ không ổn định, và đánh giá sai về diễn biến lãi suất từ khía cạnh tài sản. SVB là ví dụ điển hình nhất về việc Phố Wall không đánh giá được mức độ rủi ro lạm phát, dẫn tới khả năng biến động của lãi suất.
Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đã ấn định lãi suất ở mức thấp chưa từng thấy. Fed sau đó còn cam kết sẽ giữ mức lãi thấp lâu dài. Nhưng sau Covid, khi lạm phát vượt trên 2%, lãi suất đã tăng vọt - một kết quả không chuyên gia nào dự báo được.
Quá nhiều tiền
Tháng 3/2021, SVB gặp phải một vấn đề mà những đối thủ khác phải ghen tỵ: Các khách hàng của ngân hàng này có quá nhiều tiền. Khi đó, tổng số tiền gửi vào SVB đã bùng nổ, từ 62 tỷ USD lên khoảng 124 tỷ USD, theo dữ liệu do Bloomberg tổng hợp. Con số tăng trưởng 100% đó vượt xa mức tăng 24% của JPMorgan Chase và 36,5% tại First Republic Bank - một ngân hàng khác cũng ở California.
"Tôi luôn nói với mọi người là mình tự tin đã có được công việc giám đốc điều hành một ngân hàng tốt nhất trên thế giới và có thể là một trong những giám đốc điều hành tốt nhất", Becker cho biết trong một cuộc phỏng vấn trên Bloomberg TV vào tháng 5/2021.
Trụ sở chính của Silicon Valley Bank tại Santa Clara, California. Ảnh: Bloomberg
Khi được hỏi liệu tăng trưởng gần đây của ngân hàng có bền vững hay không, Becker, người đã gia nhập SVB vào năm 1993, đã mỉm cười: "Nền kinh tế dựa trên đổi mới sáng tạo là nơi tốt nhất để đến. Chúng tôi rất may mắn được ở ngay giữa nó".
Tuy nhiên, FDIC chỉ đảm bảo tiền gửi ngân hàng với số dư lên tới 250.000 USD, và khách hàng của SVB thì đã gửi vào nhiều hơn thế. Nghĩa là một phần lớn số tiền được cất giữ tại đây không được bảo hiểm, ước tính hơn 93% tính đến ngày 31/12.
Trong một thời gian, những con số này không gây ra bất kỳ "cảnh báo đỏ" nào. SVB dễ dàng vượt qua các rào cản pháp lý đánh giá tình hình tài chính. Nhưng "phía dưới của tảng băng" là những tổn thất nghiêm trọng với trái phiếu dài hạn - khoản mục đã tăng đột biến trong thời kỳ tăng trưởng tiền gửi. Khi lãi suất còn quanh 0%, các ngân hàng tích cực mua vào trái phiếu chính phủ kỳ hạn dài, rủi ro thấp. Tuy nhiên, khi Fed nâng lãi để đối phó lạm phát, giá trị số trái phiếu này giảm theo, khiến các ngân hàng phải gánh khoản lỗ khổng lồ trên giấy tờ.
Nhà băng này ghi nhận khoản lỗ nếu tính theo giá thị trường vượt quá 15 tỷ USD vào cuối năm 2022 với các chứng khoán nắm giữ đến ngày đáo hạn, gần như tương đương với toàn bộ vốn chủ sở hữu là 16,2 tỷ USD.
Sau khi ngân hàng công bố kết quả quý IV vào tháng 1, các nhà đầu tư vẫn tỏ ra lạc quan. Một nhà phân tích của Bank of America đánh giá rằng ngân hàng "có thể đã vượt qua những ngưỡng rủi ro".
Khó khăn xuất hiện
Trong một cuộc họp cuối tuần trước, bộ phận Dịch vụ nhà đầu tư của Moody's đã có một tin xấu cho SVB: các khoản lỗ chưa ghi nhận đồng nghĩa là họ có nguy cơ bị hạ bậc xếp hạng tín nhiệm, mức độ hạ có thể cao hơn một bậc, theo một người quen thuộc với vấn đề này.
Điều đó đặt SVB vào một tình thế khó khăn. Để củng cố bảng cân đối kế toán, nhà băng này phải giảm phần lớn các khoản đầu tư trái phiếu bị thua lỗ để tăng tính thanh khoản, điều này có khả năng khiến những người gửi tiền sợ hãi. Nhưng không làm gì và bị hạ bậc xếp hạng tín nhiệm có thể gây ra ảnh hưởng tương tự.
SVB, cùng với cố vấn là Goldman Sachs Group, cuối cùng quyết định bán danh mục đầu tư và công bố một thỏa thuận gọi vốn. SVB Financial Group – công ty mẹ của SVB – thông báo đã bán 21 tỷ USD chứng khoán, lỗ 1,8 tỷ USD. Họ cho biết sẽ phát hành thêm 2,25 tỷ USD cổ phiếu mới để củng cố bảng cân đối kế toán. Nhà băng này đã bị Moody's hạ bậc xếp hạng sau đó.
Nguồn tin của Bloomberg cho biết, vào thời điểm đó, các quỹ tương hỗ và quỹ phòng hộ lớn bày tỏ sự quan tâm.
Nhưng đó là cho đến khi những nhà đầu tư này nhận ra rằng SBV đang bị người gửi tiền "quay lưng" nhanh đến mức nào. Ngày 9/3, một số công ty đầu tư mạo hiểm nổi tiếng, bao gồm cả quỹ sáng lập bởi Peter Thiel, khuyên các startup nên rút tiền để đề phòng rủi ro.
"Tình trạng của SVB xuống cấp nhanh đến mức không thể kéo dài thêm vài giờ nữa", CEO Better Markets Dennis M. Kelleher nhận xét, "Những người gửi tiền rút ra quá nhanh, khiến nhà băng mất thanh khoản".
Chiều thứ năm (9/3), SVB đã liên hệ với các khách hàng lớn nhất, khẳng định họ có bảng cân đối kế toán chất lượng cao và "thanh khoản dồi dào, linh hoạt", theo một bản ghi nhớ được tiếp cận bởi Bloomberg. Becker đã có một cuộc họp qua điện thoại, trong đó người đứng đầu SVB kêu gọi mọi người "hãy bình tĩnh". Nhưng đã quá muộn.
"SVB lẽ ra phải chú ý đến những điều cơ bản của hoạt động ngân hàng: những người gửi tiền giống nhau sẽ hành động theo các cách giống nhau vào cùng một thời điểm. Các chủ ngân hàng luôn đánh giá quá cao lòng trung thành của người gửi tiền", Daniel Cohen, cựu chủ tịch của The Bancorp, cho biết.
Trong một cuộc gọi với khách hàng, một phó chủ tịch của SVB dường như chỉ lặp lại thông điệp như một kịch bản có sẵn và không đưa thêm thông tin mới. Điều này đã khiến những người gửi tiền thêm lo lắng.
Một khách hàng của SVB sau đó đã quyết định chuyển một phần tài khoản tiền gửi sang JPMorgan để đa dạng hóa tài sản vào ngày 9/3. Giao dịch mất hai giờ để thực hiện trên website của SVB và chỉ được đánh dấu là "đang xử lý". Chính khách hàng đó đã cố gắng chuyển một số tiền lớn hơn vào sáng ngày hôm sau, nhưng đều không thành công.
Sụp đổ nhanh chóng
Sự sụp đổ đã diễn ra vào ngày 10/3, sau khi SVB từ bỏ kế hoạch tăng vốn cổ phần khi cổ phiếu của nhà băng này giảm hơn 60%. Vào thời điểm đó, các cơ quan quản lý của Mỹ đã đến các văn phòng của ngân hàng này ở California.
SVB "gần như không có nhiều vốn mà họ lẽ ra phải có", William Isaac, cựu chủ tịch của FDIC từ năm 1981 đến năm 1985, cho biết trong một cuộc phỏng vấn qua điện thoại ngày 10/3. "Một khi sự sụp đổ đã bắt đầu thì không thể dừng lại được. Và đó là lý do tại sao họ phải đóng cửa nó".
Trước buổi trưa ở New York, cơ quan quản lý đã đóng cửa SVB và chỉ định FDIC làm đơn vị tiếp nhận. Họ cho biết văn phòng chính và tất cả chi nhánh của ngân hàng này sẽ mở cửa trở lại vào thứ Hai tuần tới.
Đến lúc đó, mục tiêu của SVB là tìm người mua và hoàn tất giao dịch, ngay cả khi được yêu cầu bán từng phần tài sản của công ty, theo một người quen thuộc với vấn đề này.
Trong khi đó, những người sáng lập công ty khởi nghiệp đang lo lắng về việc liệu họ có thể trả lương hay không. FDIC cho biết những người gửi tiền được bảo hiểm sẽ có quyền truy cập vào tài khoản tiền gửi, chậm nhất vào sáng 13/3. Tuy nhiên, số tiền gửi tại SVB vượt quá giới hạn bảo hiểm 250.000 USD là "không xác định".
Các nhà đầu tư không còn kiên nhẫn chờ đợi để biết cái tên nào tiếp theo. Cổ phiếu của các ngân hàng đồng loạt bị ảnh hưởng. KBW Bank Index - chỉ số theo dõi các ngân hàng và quỹ tiết kiệm hàng đầu được giao dịch công khai ở Mỹ - đã giảm mạnh nhất trong một tuần kể từ tháng 3/2020.
"SVB hoạt động với mức độ rủi ro mà các ngân hàng khác sẽ không làm như vậy. Đó là một phần nguyên nhân cho sự sụp đổ của họ", Sarah Kunst, giám đốc điều hành của quỹ đầu tư mạo hiểm Cleo Capital, cho biết.
Minh Sơn (theo Bloomberg)