'Sẽ nâng tốc độ giới hạn các tuyến cao tốc từ 80 lên 90 km/h'

Phiên chất vấn kết thúc. Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho biết sáng 7/11, Quốc hội tiếp tục dành 60-70 phút để các đại biểu chất vấn nội dung này.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Hữu Thông cho biết hiện nay đường cao tốc đi qua tỉnh Bình Thuận gần 200 km đã vận hành và lưu thông nhưng lại chưa bố trí trạm dừng nghỉ. Ông đề nghị Bộ trưởng cho biết khi nào có trạm dừng chân để người dân yên tâm khi lưu thông qua tuyến cao tốc trên?

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nhận trách nhiệm về vấn đề đại biểu Nguyễn Hữu Thông nêu. Tuy nhiên ông cho biết "khi triển khai các dự án cao tốc, chúng ta vừa chạy vừa xếp hàng". Trạm dừng nghỉ không chỉ là nơi cung cấp dịch vụ công miễn phí như bãi đỗ xe, vệ sinh, phòng tạm mà nếu biết khai thác sẽ đem lại lợi ích rất lớn. Trong khi đó, hành lang pháp lý cho vấn đề này chưa có.

Vì vậy, Bộ Giao thông Vận tải vừa phải thi công các tuyến cao tốc vừa phải chỉ đạo ban hành thông tư hướng dẫn chọn nhà đầu tư, quy mô xây trạm dừng nghỉ; sau đó kêu gọi nhà đầu tư tham gia đấu thầu. Đến nay, trên các tuyến cao tốc Bắc Nam đưa vào sử dụng đã bắt đầu chọn nhà đầu tư.

"Khi đưa vào khai thác, các tuyến cao tốc Bắc Nam giai đoạn hai sẽ có đủ trạm dừng nghỉ, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế", ông Thắng nói và mong đại biểu, cử tri cả nước cảm thông.

Đại biểu Trịnh Xuân An (Chuyên trách Ủy ban Quốc phòng và An ninh) nói tại Nghị quyết 62, Quốc hội giao nhiệm vụ trong năm 2022, Chính phủ giải quyết dứt điểm những vướng mắc, bất cập về trạm thu phí dự án BOT. Trong hơn một năm qua, mặc dù Bộ Giao thông vận tải đang nỗ lực triển khai thực hiện, tuy nhiên chưa hoàn thành. Ông An đề nghị Bộ trưởng cho biết giải pháp và thời gian cụ thể để hoàn thành nhiệm vụ này.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết việc này Bộ đã triển khai từ lâu nhưng nhiều vấn đề phức tạp chưa thể tháo gỡ. Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã yêu cầu Chính phủ, Bộ Giao thông Vận tải làm rõ bên cạnh 8 dự án của Trung ương, cấp địa phương còn bao nhiêu dự án BOT gặp vướng mắc tương tự.

"Hiện chưa quyết định được nguồn vốn để xử lý 8 dự án này, từ tăng thu hay đầu tư công trung hạn", ông Thắng nói, cho biết về pháp lý, cả 8 dự án được triển khai trước khi Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) có hiệu lực. Vì vậy, Bộ Giao thông đang nghiên cứu đề xuất căn cứ vào nghị định hoặc luật.

Bên cạnh đó, khó khăn trong các dự án này còn ở chủ thể. Các dự án không chỉ liên quan nhà đầu tư mà còn cả ngân hàng. Ngân hàng yêu cầu nhà đầu tư hy sinh lợi nhuận, nhưng nhà đầu tư lại mong muốn ngân hàng hy sinh lãi suất để bảo toàn và thu hồi vốn.

Theo Bộ trưởng Thắng, Phó thủ tướng Trần Hồng Hà đã làm việc với Bộ, dự kiến sẽ báo cáo nội dung này với Chính phủ trước 15/11, trình Quốc hội tháo gỡ cho 8 dự án BOT này. "Bộ đề nghị có 5 dự án Nhà nước mua lại và 3 dự án Nhà nước hỗ trợ", ông Thắng thông tin.

Đại biểu Nguyễn Tạo (Phó đoàn Lâm Đồng) cho rằng thời gian qua, những công trình, dự án lớn ngành giao thông với phương thức đầu tư công tư PPP đã được phê duyệt theo quy hoạch còn gặp nhiều trở ngại, trong đó có bảo lãnh tín dụng, cho vay tín dụng chỉ 10 - 15 năm. Ông Tạo đề nghị Bộ trưởng Giao thông vận tải và Phó thủ tướng Trần Hồng Hà chỉ rõ giải pháp tháo gỡ khó khăn, thu hút nguồn lực với các dự án PPP đã được phê duyệt?

Trả lời, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết gần đây Bộ giao thông Vận tải đã kêu gọi được một số doanh nghiệp tham gia dự án PPP, song "cần thẳng thắn nhìn nhận việc thu hút các dự án PPP chưa nhiều, chưa hiệu quả". Nguyên nhân là do tình hình kinh tế trong nước và quốc tế khó khăn, nhiều doanh nghiệp cũng gặp khó. Đầu tư PPP hạ tầng giao thông đem lại không cao, trong khi có nhiều lĩnh vực doanh nghiệp có thể lựa chọn; nhiều rủi ro có thể xảy ra như lưu lượng tham gia giao thông thấp.

Nhà đầu tư PPP thu hồi vốn dựa trên lưu lượng xe. Toàn quốc có 5,2 triệu ôtô, phân bố không đồng đều, tập trung chủ yếu ở Hà Nội và TP HCM. Đây cũng là yếu tố bất lợi với nhà đầu tư.
Quy định về tỷ lệ vốn Nhà nước tham gia dự án PPP chưa hấp dẫn, Nhà nước hỗ trợ cao nhất 50%, trong khi chi phí giải phóng mặt bằng rất lớn.

Ngoài ra, cơ chế chính sách thu hút nhà đầu tư cần điều chỉnh. "Vì sao chúng ta không có nhà đầu tư nước ngoài tham gia dự án PPP, bởi họ đòi hỏi bảo lãnh về doanh thu của Chính phủ và đảm bảo chuyển đổi ngoại tệ", ông Thắng nói, cho biết các doanh nghiệp trong hay ngoài nước đều rất lo ngại khâu giải phóng mặt bằng khi thực hiện dự án.

Ông Thắng cho biết thời gian tới, Bộ Giao thông Vận tải sẽ trình Chính phủ điều chỉnh chính sách thu hút nhà đầu tư. Tại kỳ họp Quốc hội này, Chính phủ cũng trình nâng tỷ lệ vốn Nhà nước hỗ trợ nhà đầu tư khi làm dự án PPP lên mức cao hơn. "Để đạt được mục tiêu, rất nhiều việc cần phải làm. Chúng tôi nhận trách nhiệm, mong thời gian tới có kết quả tốt hơn", Bộ trưởng Thắng nói.

Ông Nguyễn Văn Mạnh (Phó đoàn Vĩnh Phúc) đặt câu hỏi: Việc đầu tư một số tuyến cao tốc không có làn dừng xe khẩn cấp có phù hợp với tiêu chuẩn đường cao tốc hay không, giải pháp của Bộ thời gian tới?

Bộ trưởng Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thắng cho biết vừa qua Nhà nước đã quan tâm đầu tư hạ tầng giao thông và dành hơn 375.000 tỷ đồng xây dựng hệ thống cao tốc, hạ tầng giao thông. Dù vậy, các tuyến này mới đáp ứng hơn 70% nhu cầu. Việc đầu tư hoàn chỉnh tuyến đường cao tốc trong bối cảnh nguồn lực có hạn là "khó khả thi".

Theo ông, nhiều nước phát triển như Mỹ, các nước châu Âu cũng phải phân kỳ đầu tư các tuyến cao tốc. Trên cơ sở kinh nghiệm này, Bộ báo cáo cấp có thẩm quyền đầu tư theo nguyên tắc này, ưu tiên đầu tư hoàn chỉnh với đoạn, tuyến có nhu cầu vận tải lớn, như Hà Nội - Hải Phòng, Biên Hòa - Vũng Tàu... Phân kỳ đầu tư thực hiện ở bề rộng mặt cắt, còn yếu tố kỹ thuật phải đảm bảo để sau này nâng cấp đường; việc giải phóng mặt bằng cũng chỉ thực hiện một lần.

Tại kỳ họp này, Bộ Giao thông Vận tải cùng Bộ Kế hoạch và Đầu tư báo cáo Quốc hội xem xét bổ sung danh mục, dùng nguồn vốn tăng thu ngân sách 2022 để mở rộng hai tuyến cao tốc Cao Bồ - Mai Sơn, và La Sơn - Hoàn Liên, đang chưa được đầu tư hoàn chỉnh.

Bộ cũng sẽ cùng các bộ ngành, địa phương tham mưu trình Chính phủ, Quốc hội hoàn thiện các đoạn tuyến cao tốc mới 2 làn xe và các đoạn tuyến có lưu lượng xe lớn để hệ thống cao tốc đồng bộ, hiện đại.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Duy Thanh, Phó chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp tỉnh Cà Mau, cho biết thủ tục xin giấy phép đấu nối các tuyến đường giao thông của huyện, của tỉnh và các tuyến đường quốc lộ, rất phức tạp, địa phương phải đi lại nhiều lần. "Tại sao Bộ trưởng không đưa ra các tiêu chuẩn, quy chuẩn để địa phương xem xét, quyết định?", đại biểu đặt câu hỏi.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết năm 2021 Bộ Giao thông Vận tải đã trình Chính phủ ban hành Nghị định 177, trong đó Chính phủ đồng ý giao UBND cấp tỉnh phê duyệt các điểm đấu nối vào quốc lộ, cao tốc, tức là đã phân cấp cho địa phương. Tuy nhiên, trước khi quyết định, địa phương phải có quy hoạch đấu nối trong quy hoạch tỉnh và có tiêu chí kỹ thuật đảm bảo an toàn. Những vấn đề này phải thống nhất với Bộ Giao thông Vận tải.

Đại biểu Quốc hội Trần Đình Gia (Bí thư Huyện ủy Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh) cho biết, tăng trưởng giao thông vận tải hàng không là xu thế và mong muốn của nhiều địa phương, Hà Tĩnh cũng có nhu cầu xây dựng sân bay. Tuy nhiên, ngân sách trung ương có hạn nên việc huy động xã hội hóa đầu tư lĩnh vực này là rất cần thiết. "Đề nghị Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết quan điểm về vấn đề này và phương pháp trong thời gian tới", ông Gia chất vấn.

Đồng tình với giải pháp tăng cường huy động nguồn lực xã hội hóa xây sân bay, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nói Quy hoạch mạng lưới sân bay Việt Nam đến 2030 cần ít nhất 400.000 tỷ đồng để hiện thực hóa. Nhưng nguồn lực Tổng công ty cảng hàng không Việt Nam (ACV) hiện chỉ đáp ứng được 60% nên cần nguồn lực lớn từ xã hội hóa.

Bộ Giao thông Vận tải được giao nhiệm vụ xây dựng đề án, nguyên tắc xã hội hóa và điều chỉnh quy hoạch cảng hàng không. Tinh thần xã hội hóa xây sân bay là hài hòa lợi ích nhà nước, doanh nghiệp, người dân. "Cần có chính sách thu hút doanh nghiệp bởi đầu tư vào sân bay khó đảm bảo hiệu quả", ông Thắng nói.

Tranh luận với Bộ trưởng Tài nguyên và Môi trường về tình trạng nguồn nước sông Cầu ô nhiễm nặng, đại biểu Đỗ Thị Việt Hà, Giám đốc Sở Tư pháp Bắc Giang, cho biết đã đặt ra hai vấn đề là tình hình thực hiện các nội dung đã chất vấn và các giải pháp đã đưa ra.

"Với 2 công văn năm 2022 và 2023, Bộ trưởng đã đưa ra rất nhiều giải pháp, tuy nhiên cử tri và nhân dân tỉnh Bắc Giang quan tâm đến tình hình thực hiện các giải pháp đó như thế nào? Đề nghị Bộ trưởng cho biết vì sao hiện nay tình trạng này chưa được giải quyết và liệu có giải quyết được hay không?", bà Hà chấn vấn.

Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh nói đã phối hợp với địa phương xử lý ô nhiễm nguồn nước từ làng giấy Phong Khê (Bắc Ninh). Ông đề nghị tỉnh Bắc Ninh xây dựng khu xử lý nước thải tập trung và khẳng định những người vi phạm sẽ bị xử lý nghiêm.

"Khi xử lý được nước thải từ các làng nghề thì sẽ xử lý được ô nhiễm nước tại sông Cầu đoạn qua Bắc Giang", ông Khánh nói.

Điều hành phiên chất vấn, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho biết khi nghỉ giải lao, ông đã trao đổi với Thủ tướng Phạm Minh Chính về chương trình mục tiêu xử lý các dòng sông ô nhiễm. "Bộ trưởng Khánh đề nghị xây dựng chương trình mục tiêu quốc gia xử lý dòng sông ô nhiễm là không khả thi", ông Huệ nói và cho rằng cần khôi phục các chương trình do Thủ tướng phê duyệt trước đây, trong đó có nội dung này.

Đại biểu Trần Thị Thu Hằng (Phó chánh Văn phòng Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch tỉnh Đăk Nông) cho biết đường sắt kết nối với các cảng biển, sân bay, các khu công nghiệp rất quan trọng. Quy hoạch đường sắt thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 cũng đã đề ra một số tuyến đường sắt kết nối như Hải Phòng - Hà Nội - Lào Cai; Biên Hòa - Vũng Tàu và Long Thành - Thủ Thiêm. Bà đề nghị Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải thông tin về kế hoạch triển khai đầu tư các tuyến đường sắt này.

Bộ trưởng Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thắng cho hay dự án Biên Hòa - Vũng Tàu kết nối vùng kinh tế trọng điểm phía Nam với cảng Cái Mép - Thị Vải. Bộ đang lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, dự kiến chi phí đầu tư khoảng 5 tỷ USD. Dự án này đi theo hướng kêu gọi ngân sách và vốn ODA.

Tuyến Thủ Thiêm - Long Thành là đường sắt nhẹ, kết nối sân bay Long Thành và TP HCM, dự kiến kinh phí khoảng 2,4 tỷ USD. Tuyến này có thể đầu tư theo hình thức xã hội hóa. Bộ đã lập quy hoạch, đang triển khai thuê tư vấn tuyến Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, tổng mức đầu tư khoảng 6,5 tỷ USD đối với đường đơn, đường đôi hoàn chỉnh tốn 11-12 tỷ USD.

"Đây là con số ngân sách rất lớn, Bộ sẽ tham mưu Chính phủ, Quốc hội để kêu gọi, huy động tất cả nguồn lực, từ ngân sách, xã hội hóa và tổ chức tài chính quốc tế để đảm bảo đủ cho hạ tầng giao thông đường sắt", ông Thắng nói.

Đại biểu Lê Tất Hiếu (Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Vĩnh Phúc) nhắc tới Quy hoạch điện VIII ưu tiên chính sách đột phá phát triển điện mặt trời mái nhà, mái công trình xây dựng, nhất là tại khu vực miền Bắc có nguy cơ thiếu điện và điện mặt trời tự sản tự tiêu.

Tới 2030, công suất phát triển loại điện này tăng thêm 2.600 MW và ưu tiên phát triển không giới hạn công suất với điều kiện dùng lưới điện sẵn có. Năm 2024 dự báo nguy cơ thiếu điện ở miền Bắc cao, nên xây dựng bổ sung điện mặt trời là nguồn bổ sung tốt, giảm thiểu thiếu điện. Hiện nhiều doanh nghiệp muốn đầu tư nhưng lại thiếu cơ chế. "Bao giờ Bộ Công Thương đưa ra chính sách phát triển loại nguồn điện này, góp phần giảm thiếu điện cho miền Bắc?", ông Hiếu chất vấn.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhận xét phần chất vấn của đại biểu Hiếu chưa trọng tâm. Ông đề nghị các đại biểu đặt câu hỏi phải đi thẳng vào vấn đề.

Trả lời đại biểu Hiếu sau giờ nghỉ giải lao, Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, Quy hoạch điện VIII được phê duyệt có tổng nguồn 150.489 MW, tăng 21.000 MW so với quy hoạch điện VII điều chỉnh. Điện mặt trời 12.236 MW, chiếm 8,5% tổng nguồn, trong đó 10.100 MW là điện mặt trời tập trung, 2.600 MW điện mặt trời "tự sản tự tiêu" nhưng nối lưới. Điện gió trên bờ, gần bờ là 21.880 MW, điện gió ngoài khơi 6.000 MW...

Như vậy, tổng nguồn năng lượng tái tạo (không gồm thủy điện) theo Quy hoạch diện VIII là khoảng 28,5% tổng nguồn. Đây là cơ cấu lớn, ở mức cao so với các nước có lưới điện thông minh, thiết bị lưu trữ điện đã phát triển và giá cao (khoảng 20%). Vì thế, ngoài nỗ lực của Việt Nam, cần hỗ trợ từ nguồn quốc tế. Các nước đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP) cam kết sẽ hỗ trợ Việt Nam 15,5 tỷ USD trong chuyển đổi năng lượng thời gian tới.

Theo ông Diên, trong điều kiện hạ tầng công nghệ hiện tại, cần tập trung phát triển lưới điện thông minh, phát triển lưu trữ điện, thúc đẩy thị trường điện ở ba cấp độ (phát điện, bán buôn và bán lẻ điện cạnh tranh). Cùng với đó, biểu giá bán lẻ điện và phát điện cần được nghiên cứu linh hoạt hơn, để giá các nguồn điện nền điện nền (thủy điện, nhiệt điện) cao, bù đắp cho năng lượng tái tạo. Bộ đang trình Chính phủ ban hành Nghị định phát triển điện mặt trời mái nhà; cơ chế mua bán điện trực tiếp (DDPA).

"Phát triển điện mặt trời mái nhà không giới hạn công suất trong bối cảnh công nghệ phát triển, các nhà đầu tư điện mặt trời mái nhà không gây áp lực lên lưới truyền tải. Nếu không có nguồn điện nền ổn định, chiếm 80-85% thì không quốc gia nào phát triển vô hạn năng lượng tái tạo, nhất là điện mặt trời", Bộ trưởng Công Thương nói.