Chiều 6/11, Quốc hội chất vấn nhóm lĩnh vực thứ hai là công thương; nông nghiệp và phát triển nông thôn; giao thông vận tải; xây dựng; tài nguyên và môi trường. Có 88 đại biểu đăng ký chất vấn, trong đó hàng loạt câu hỏi được gửi đến Bộ trưởng Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thắng.
Đại biểu Trần Quang Minh (Phó chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Quảng Bình) cho biết tại phiên thảo luận về tình hình kinh tế - xã hội mới đây, ông đã nêu vấn đề "tại sao nhiều tuyến cao tốc hoàn thành, đi vào vận hành khai thác chỉ cho phép tối đa 80 km/h, chưa tối ưu vận tải và thời gian lưu thông". "Đề nghị Bộ trưởng cho biết thời gian tới có điều chỉnh tốc độ trên cao tốc để giảm áp lực lưu thông, đặc biệt là giảm tai nạn trên quốc lộ 1 hay không?", ông Minh đặt câu hỏi.
Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết Việt Nam có tiêu chuẩn thiết kế cao tốc với 4 giới hạn tốc độ, 120-80-60-40 km/h. Tiêu chuẩn này phụ thuộc vào yếu tố kỹ thuật. Nếu tuyến đường được đầu tư đồng bộ thì tốc độ có thể lên tới 120 km/h như Hà Nội - Hải Phòng, Hạ Long - Móng Cái, Cầu Giẽ - Ninh Bình; hoặc tuyến Pháp Vân - Cầu Giẽ 100 km/h.
"Bộ đã rà soát tiêu chuẩn và thấy rằng các tuyến 80 km/h có thể nâng lên 90 km/h. Dự kiến đầu năm 2024, chúng tôi sẽ thay đổi tốc độ giới hạn các tuyến cao tốc từ 80 lên 90 km/h", ông Thắng cho hay.
Đại biểu Quốc hội Nguyễn Hữu Thông cho biết hiện nay cao tốc đi qua tỉnh Bình Thuận gần 200 km đã vận hành nhưng chưa bố trí trạm dừng nghỉ. Ông đề nghị Bộ trưởng cho biết khi nào có trạm dừng chân để người dân yên tâm khi lưu thông qua tuyến này?
Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nhận trách nhiệm về vấn đề đại biểu Nguyễn Hữu Thông nêu. Tuy nhiên ông cho biết "khi triển khai các dự án cao tốc, các đơn vị phải vừa chạy vừa xếp hàng". Trạm dừng nghỉ không chỉ là nơi cung cấp dịch vụ công miễn phí như bãi đỗ xe, vệ sinh, phòng tạm mà nếu biết khai thác sẽ đem lại lợi ích rất lớn. Tuy nhiên, hành lang pháp lý cho vấn đề này chưa có.
Vì vậy, Bộ Giao thông Vận tải vừa thi công các tuyến cao tốc vừa phải chỉ đạo ban hành thông tư hướng dẫn chọn nhà đầu tư và quy định quy mô trạm dừng nghỉ; sau đó kêu gọi nhà đầu tư tham gia đấu thầu. Đến nay, trên các tuyến cao tốc Bắc Nam đưa vào sử dụng đã bắt đầu chọn nhà đầu tư.
"Khi đưa vào khai thác, các tuyến cao tốc Bắc Nam giai đoạn hai sẽ có đủ trạm dừng nghỉ, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế", ông Thắng nói và mong đại biểu, cử tri cả nước cảm thông.
Chung mối quan tâm về cao tốc, ông Nguyễn Văn Mạnh (Phó đoàn Vĩnh Phúc) chất vấn việc đầu tư một số tuyến cao tốc không có làn dừng xe khẩn cấp đã phù hợp với tiêu chuẩn đường cao tốc chưa? Giải pháp của Bộ thời gian tới?
Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết vừa qua Nhà nước đã quan tâm đầu tư hạ tầng giao thông và dành hơn 375.000 tỷ đồng xây dựng hệ thống cao tốc, hạ tầng giao thông. Dù vậy, các tuyến này mới đáp ứng hơn 70% nhu cầu. Việc đầu tư hoàn chỉnh cao tốc trong bối cảnh nguồn lực có hạn là "khó khả thi".
Theo ông, nhiều nước phát triển như Mỹ, các nước châu Âu cũng phải phân kỳ đầu tư các tuyến cao tốc. Dựa trên kinh nghiệm này, Bộ báo cáo cấp có thẩm quyền đầu tư, ưu tiên đầu tư hoàn chỉnh với đoạn, tuyến có nhu cầu vận tải lớn, như Hà Nội - Hải Phòng, Biên Hòa - Vũng Tàu... Phân kỳ đầu tư thực hiện ở bề rộng mặt cắt, còn yếu tố kỹ thuật phải đảm bảo để sau này nâng cấp đường; việc giải phóng mặt bằng cũng chỉ thực hiện một lần.
Tại kỳ họp này, Bộ Giao thông Vận tải cùng Bộ Kế hoạch và Đầu tư báo cáo Quốc hội xem xét bổ sung danh mục, dùng nguồn vốn tăng thu ngân sách 2022 để mở rộng hai tuyến cao tốc Cao Bồ - Mai Sơn, và La Sơn - Hòa Liên, đang chưa được đầu tư hoàn chỉnh.
Bộ cũng sẽ cùng các bộ ngành, địa phương tham mưu trình Chính phủ, Quốc hội hoàn thiện các đoạn tuyến cao tốc mới 2 làn xe và các đoạn tuyến có lưu lượng xe lớn, để hệ thống cao tốc đồng bộ, hiện đại.
Đại biểu Nguyễn Tạo (Phó đoàn Lâm Đồng) cho rằng thời gian qua những công trình, dự án lớn ngành giao thông với phương thức đầu tư công tư PPP đã được phê duyệt theo quy hoạch còn gặp nhiều trở ngại, trong đó có bảo lãnh tín dụng, cho vay tín dụng chỉ 10-15 năm. Ông Tạo đề nghị Bộ trưởng Giao thông Vận tải và Phó thủ tướng Trần Hồng Hà chỉ rõ giải pháp tháo gỡ khó khăn, thu hút nguồn lực với các dự án PPP đã được phê duyệt?
Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết gần đây Bộ Giao thông Vận tải đã kêu gọi được một số doanh nghiệp tham gia, song "cần thẳng thắn nhìn nhận việc thu hút các dự án PPP chưa nhiều, chưa hiệu quả". Nguyên nhân là kinh tế trong nước và quốc tế khó khăn, nhiều doanh nghiệp cũng gặp khó. Đầu tư PPP hạ tầng giao thông đem lại lợi ích kinh tế không cao, trong khi có nhiều lĩnh vực doanh nghiệp có thể lựa chọn; nhiều rủi ro có thể xảy ra như lưu lượng tham gia giao thông thấp.
Nhà đầu tư PPP thu hồi vốn dựa trên lưu lượng xe. Toàn quốc có 5,2 triệu ôtô, phân bố không đồng đều, tập trung ở Hà Nội và TP HCM. Đây cũng là yếu tố bất lợi với nhà đầu tư. Quy định về tỷ lệ vốn Nhà nước tham gia dự án PPP chưa hấp dẫn, Nhà nước hỗ trợ cao nhất 50%, trong khi chi phí giải phóng mặt bằng rất lớn.
Theo Bộ trưởng Giao thông Vận tải, chính sách thu hút nhà đầu tư cần điều chỉnh. "Vì sao chúng ta không có nhà đầu tư nước ngoài tham gia dự án PPP, bởi họ đòi hỏi bảo lãnh về doanh thu của Chính phủ và đảm bảo chuyển đổi ngoại tệ", ông Thắng nói, cho biết các doanh nghiệp trong hay ngoài nước đều rất lo ngại khâu giải phóng mặt bằng khi thực hiện dự án.
Thời gian tới, Bộ Giao thông Vận tải sẽ trình Chính phủ điều chỉnh chính sách thu hút nhà đầu tư. Tại kỳ họp Quốc hội này, Chính phủ cũng trình nâng tỷ lệ vốn Nhà nước hỗ trợ nhà đầu tư khi làm dự án PPP lên mức cao hơn. "Để đạt được mục tiêu, rất nhiều việc cần làm. Chúng tôi nhận trách nhiệm, mong thời gian tới có kết quả tốt hơn", Bộ trưởng Thắng nói.
Cũng chất vấn Bộ trưởng Giao thông Vận tải, đại biểu Trần Đình Gia (Bí thư Huyện ủy Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh) quan tâm đến vấn đề xã hội hóa xây sân bay. Ông cho biết, vận tải hàng không là xu thế và mong muốn của nhiều địa phương và Hà Tĩnh cũng muốn xây sân bay. Tuy nhiên, ngân sách trung ương có hạn nên việc huy động xã hội hóa rất cần thiết. "Đề nghị Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết quan điểm về vấn đề này và giải pháp trong thời gian tới", ông Gia chất vấn.
Đồng tình với giải pháp tăng cường huy động nguồn lực xã hội hóa xây sân bay, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nói Quy hoạch mạng lưới sân bay Việt Nam đến 2030 cần ít nhất 400.000 tỷ đồng để hiện thực hóa. Nhưng nguồn lực Tổng công ty cảng hàng không Việt Nam (ACV) hiện chỉ đáp ứng được 60% nên cần sự chung tay của các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp.
Bộ Giao thông Vận tải được giao nhiệm vụ xây dựng đề án, nguyên tắc xã hội hóa và điều chỉnh quy hoạch cảng hàng không. Tinh thần xã hội hóa xây sân bay là hài hòa lợi ích nhà nước, doanh nghiệp, người dân. "Cần có chính sách thu hút doanh nghiệp đầu tư vào sân bay", ông Thắng nói.
Thiếu cơ chế điện mặt trời mái nhà 'tự sản, tự tiêu'
Chất vấn Bộ trưởng Công Thương, đại biểu Lê Tất Hiếu (Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Vĩnh Phúc) nhắc tới Quy hoạch điện VIII ưu tiên chính sách đột phá phát triển điện mặt trời mái nhà, mái công trình xây dựng, nhất là miền Bắc có nguy cơ thiếu điện và điện mặt trời tự sản tự tiêu.
Tới 2030, công suất phát triển loại điện này tăng thêm 2.600 MW và ưu tiên phát triển không giới hạn công suất với điều kiện dùng lưới điện sẵn có. Năm 2024 dự báo nguy cơ thiếu điện ở miền Bắc cao, nên xây dựng bổ sung điện mặt trời là nguồn bổ sung tốt, giảm thiểu thiếu điện. Hiện nhiều doanh nghiệp muốn đầu tư nhưng lại thiếu cơ chế. "Bao giờ Bộ Công Thương đưa ra chính sách phát triển loại nguồn điện này, góp phần giảm thiếu điện cho miền Bắc?", ông Hiếu chất vấn.
Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhận xét phần chất vấn của đại biểu Hiếu chưa trọng tâm. Ông đề nghị các đại biểu đặt câu hỏi phải đi thẳng vào vấn đề.
Trả lời, Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết Quy hoạch điện VIII được phê duyệt có tổng nguồn 150.489 MW, tăng 21.000 MW so với quy hoạch điện VII điều chỉnh. Điện mặt trời 12.236 MW, chiếm 8,5% tổng nguồn, trong đó 10.100 MW là điện mặt trời tập trung, 2.600 MW điện mặt trời "tự sản tự tiêu" nhưng nối lưới. Điện gió trên bờ, gần bờ là 21.880 MW, điện gió ngoài khơi 6.000 MW...
Như vậy, tổng nguồn năng lượng tái tạo (không gồm thủy điện) theo Quy hoạch diện VIII là khoảng 28,5% tổng nguồn. Đây là cơ cấu lớn, ở mức cao so với các nước có lưới điện thông minh, thiết bị lưu trữ điện đã phát triển và giá cao (khoảng 20%). Vì thế, ngoài nỗ lực của Việt Nam, cần hỗ trợ từ nguồn quốc tế. Các nước đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP) cam kết sẽ hỗ trợ Việt Nam 15,5 tỷ USD trong chuyển đổi năng lượng thời gian tới.
Theo ông Diên, trong điều kiện hạ tầng công nghệ hiện tại cần tập trung phát triển lưới điện thông minh, phát triển lưu trữ điện, thúc đẩy thị trường điện ở ba cấp độ (phát điện, bán buôn và bán lẻ điện cạnh tranh). Cùng với đó, biểu giá bán lẻ điện và phát điện cần được nghiên cứu linh hoạt hơn, để giá các nguồn điện nền (thủy điện, nhiệt điện) cao, bù đắp cho năng lượng tái tạo. Bộ đang trình Chính phủ ban hành Nghị định phát triển điện mặt trời mái nhà; cơ chế mua bán điện trực tiếp (DDPA).
"Phát triển điện mặt trời mái nhà không giới hạn công suất trong bối cảnh công nghệ phát triển, các nhà đầu tư điện mặt trời mái nhà không gây áp lực lên lưới truyền tải. Nếu không có nguồn điện nền ổn định, chiếm 80-85% thì không quốc gia nào phát triển vô hạn năng lượng tái tạo, nhất là điện mặt trời", Bộ trưởng Công Thương nói.
Đề nghị làm rõ trách nhiệm chậm trễ di dân vùng thiên tai
Đại biểu Cao Thị Xuân (Phó chủ tịch Hội đồng Dân tộc) nói tại Nghị quyết 134 của Quốc hội yêu cầu Chính phủ xây dựng, triển khai Đề án tổng thể về sắp xếp, di dời, bố trí lại dân cư vùng có nguy cơ hoặc vùng chịu ảnh hưởng nghiêm trọng của thiên tai. Mục tiêu giai đoạn 2021-2025 là bố trí ổn định cho hơn 47.000 hộ vùng thiên tai, song đến 2022 mới thực hiện cho hơn 5.000 hộ.
"Đề nghị Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết nguyên nhân của sự chậm trễ trên, trách nhiệm thuộc về ai nếu không thực hiện được mục tiêu bố trí cho 47.150 hộ này", đại biểu chất vấn.
Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho biết tiến độ chậm là do sự phối hợp Trung ương và địa phương chưa tốt. Về phía địa phương, tỉnh đăng ký các dự án tái định cư lại không còn quỹ đất, phải điều chuyển, di dời. Khi tái định cư, việc tạo điều kiện người dân có đất sản xuất rất khó khăn, làm chậm tiến độ việc di dân.
Bên cạnh đó, một số dự án bố trí di dân không phát huy hiệu quả. Người dân vì lý do sinh kế, không phù hợp tập quán nên đã bỏ đi. Bộ đang thảo luận với địa phương, đánh giá lại để trình Chính phủ tìm giải pháp đạt hiệu quả tái định cư, hình thành cộng đồng phát triển bền vững.
'Cán bộ địa phương bảo vệ khai thác khoáng sản trái phép'
Chất vấn Bộ trưởng Tài nguyên và Môi trường Đặng Quốc Khánh, đại biểu Ma Thị Thúy (Phó đoàn Tuyên Quang) cho biết tình trạng khai thác khoáng sản trái phép vẫn diễn ra phức tạp nhiều năm qua và đã có nhiều vụ án được phanh phui, điều tra. Bà đề nghị cho biết trách nhiệm quản lý Nhà nước của Bộ Tài nguyên và Môi trường trong thời gian qua và giải pháp để khắc phục.
Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh cho biết Chính phủ đã chỉ đạo bộ ngành, địa phương đẩy mạnh việc cấp phép, kiểm tra, giám sát việc khai thác khoáng sản và vật liệu xây dựng.
"Địa phương có vai trò rất lớn vì đây là vấn đề trên địa bàn. Sau khi các vụ án xảy ra mới phát hiện việc cán bộ địa phương bảo vệ việc này", ông Khánh nói cho biết Bộ sẽ phối hợp với các địa phương, các bộ ngành để kiểm tra, xử lý nghiêm việc khai thác khoáng sản trái phép.
17h, phiên chất vấn kết thúc. Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho biết sáng 7/11, Quốc hội tiếp tục dành 60-70 phút để các đại biểu chất vấn nội dung này.