Nửa đêm 21/9/1991, xác nam giáo viên làm tài xế bán thời gian được tìm thấy trên ghế trước của chiếc taxi. Anh ta bị bắn trúng đầu. Vài ngày sau, cảnh sát bắt thủ phạm là một cậu bé chỉ cao 1,4 m và nặng 31 kg có tên Edwin Debrow, mới 12 tuổi.
Gần như chỉ sau một đêm, Edwin trở thành một trong những tên tội phạm khét tiếng nhất Texas. Ở bang này, luật pháp trừng phạt rất nghiêm khắc với những người chưa thành niên vi phạm. Trong 140.000 tù nhân đang bị giam giữ trong các nhà tù, khoảng người dưới 17 tuổi. Gần 100 trong số đó phạm tội khi mới 11-12 tuổi.
Chịu mức án 40 năm tù do giết người và gây rối, dù Edwin đã đủ điều kiện để được ân xá từ năm 1999, các thành viên của Hội đồng ân xá thẳng thừng từ chối trả tự do. Với mức độ nghiêm trọng của tội ác năm 12 tuổi, họ muốn cậu bé ra tù khi chấp hành đủ án phạt, và ra tù vào tháng 9/2031, khi 52 tuổi.
"Tôi bị coi là hạt giống xấu, là hạt giống tồi tệ nhất trong số những điều tồi tệ nhất, tất cả chỉ vì điều ngu ngốc tôi đã làm khi mới 12 tuổi". Edwin hít một hơi sâu, thắc mắc: "Tại sao tôi không thể được trao cơ hội thứ hai?".
Bức ảnh "sát thủ tuổi 12" rúng động truyền thông nước Mỹ năm 1991, ghi lại cảnh Edwin (giữa) bị áp giải bởi cảnh sát sau khi gây án. Ảnh: San Antonio Express
Edwin sinh ra trong nghèo đói. Cậu và 6 anh chị em được mẹ, Seletha, nuôi dưỡng căn nhà thuê một phòng ngủ ở khu East Side nghèo khó của San Antonio, nơi 8 người ngủ chung trên sàn nhà. Họ sống bằng 220 USD trợ cấp xã hội, trải qua nhiều ngày sinh hoạt không có điện và nước.
Người mẹ bắt đầu dùng rượu, ma tuý đá vì áp lực kiếm tiền và liên tiếp bị bạn trai bạo hành. Bố Edwin sống cách đó hai khu phố, thất nghiệp và nghiện rượu.
Cậu bé thường phải đào bới các thùng rác, bán sắt vụn và giao báo thuê. Cuộc sống ở các khu vực phức tạp nhiều lần đập vào mắt cậu bé những cảnh công khai buôn bán ma túy và gái mại dâm, giết người bằng gậy bóng chày và súng.
Edwin quậy phá trong trường học, đánh nhau và hỗn hào với giáo viên nghiêm khắc. Cậu luôn đến trường trong bộ dạng bẩn thỉu và đói khát, đến nỗi một giáo viên đã ngỏ ý muốn đón về nuôi nhưng mẹ cậu không chấp nhận. Nữ giáo viên lo lắng rằng nếu không làm gì, Edwin sẽ sớm đi vào con đường lầm lạc.
Lo ngại sớm thành hiện thực. Khi 10 tuổi, cậu tham gia một băng đảng đường phố, đeo huy hiệu băng đảng và mở miệng là nói tục. Cậu bị lôi vào các vụ trộm ôtô, bán ma tuý, sẵn sàng bắn vào một khách hàng quỵt tiền mua ma tuý, thành viên của băng đảng đối thủ hoặc cả vào người đi đường để "mua vui".
Năm 1991, khi đang học lớp 6, Edwin bị bắt quả tang khi đang cố trộm một chiếc ôtô. Sợ bị mẹ phát hiện, cậu gọi cho một tay đàn anh vừa mãn hạn tù về tội giết người, nhờ bảo lãnh. Đổi lại, Edwin phải giúp gã nghiện kia thực hiện một vụ cướp.
Đêm đó, Edwin uống rượu và cùng đàn anh đón chiếc taxi cầm lái bởi thầy giáo Curtis Edwards, người cha đơn thân sống cùng con trai chưa đầy 6 tuổi. Đàn anh lên ghế trước còn Edwin ngồi ở phía sau, uy hiếp tài xế bắt đưa tiền. Khi nạn nhân từ chối làm theo yêu cầu, Edwin lập tức rút khẩu súng lục giấu trong túi, bắn vào gáy.
Chiếc taxi lao vào lề đường, cày nát mảnh sân, chạy qua một phần của vườn hoa và đâm vào một khung nhà. Một người dân nghe thấy tiếng va chạm chạy ra trước hiên nhà và thấy Edwin trèo ra khỏi xe và loạng choạng xuống đường. Kẻ giang hồ đàn anh biến mất. Edwin với bộ mặt đầy máu, cố chạy trốn cho đến khi bất tỉnh và được đưa đến bệnh viện.
Chưa hết bàng hoàng vì vết thương trên đầu, Edwin khi mở mắt, nói với các y tá rằng vừa bắn chết một người.
Cậu bị xét xử ở tòa án vị thành niên. Vào thời điểm đó, những trẻ vị thành niên luôn nhận được các bản án "không xác định", tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tội danh nhưng thường được trả tự do trước sinh nhật 21 tuổi.
Nhưng những năm 1980 chứng kiến sự gia tăng mạnh mẽ của tội phạm nhỏ tuổi, nguyên nhân chủ yếu do các băng đảng và sự bùng nổ của ma tuý đá. Người dân yêu cầu những đứa trẻ phạm tội nghiêm trọng cần bị trừng phạt mạnh hơn. Kết quả là năm 1987, cơ quan lập pháp đã thông qua Đạo luật kết án xác định, cho phép xét xử bị cáo nhỏ tuổi với mức án như người trưởng thành, trong trường hợp phạm tội đặc biệt bạo lực.
Phiên xét xử Edwin bắt đầu từ tháng 2/1992, các công tố viên cảnh báo bồi thẩm đoàn: "Đừng để bị lừa bởi tuổi tác và khuôn mặt trẻ thơ. Vì đó là một đứa trẻ biết giết người".
Luật sư do tòa án chỉ định, Andy Logan, đã cố gắng hết sức để miêu tả Edwin là nạn nhân của một môi trường "dưới đáy xã hội". Ông Logan nhờ các giáo viên của trường làm chứng về trí thông minh của cậu bé. Luật sư cho rằng, Edwin cần được tư vấn chứ không phải bị trừng phạt trong nhà tù. "Hãy tránh đổ thêm một mạng người nữa xuống cống", Logan nói với bồi thẩm đoàn. "Nó là một đứa trẻ. Làm ơn cho nó cơ hội duy nhất chưa bao giờ có trong đời".
Edwin ngồi vào bàn bào chữa, hai chân đung đưa trên ghế. Cậu ta nhìn quanh phòng xử án mà không biểu cảm. "Đó là cách xã hội dạy đứa bé 12 tuổi như tôi, phải trông mạnh mẽ cho dù thế nào đi nữa", Edwin sau này nói.
Sau khi cân nhắc trong một giờ mười lăm phút, các bồi thẩm viên đã tuyên cho Edwin mức án 27 năm tù. Khi bản án được tuyên, khán giả trong phòng xử án kinh ngạc, mẹ cậu ngồi ở hàng ghế đầu, khóc nức nở. Trong một khoảnh khắc, Edwin khóc nhưng sau đó đanh lại. Ra khỏi phòng xét xử, Edwin được cảnh sát trưởng phải nâng lên xe thùng vì vóc dáng quá nhỏ.
Edwin thụ án trong trường giáo dưỡng West Texas nơi có vô vàn các thành viên băng đảng khác, hầu hết to lớn gấp đôi cậu và luôn tìm cách gây sự. Edwin bế tắc và được chuyển sang trại Brownwood một năm sau đó.
Một bác sĩ đã kê cho Edwin thuốc chống loạn thần sau lần cậu ta đập vỡ những tấm gương trên tường bằng tay không, ném phân và giấy vệ sinh vào lính canh và vẽ nguệch ngoạc những lời đe dọa chết chóc trên tường phòng giam.
Tháng 7/1997, sau sinh nhật lần thứ 17, Edwin bị chuyển sang hệ thống nhà tù dành cho người trưởng thành, phòng giam rộng 7 m2. Một người bảo vệ nhìn Edwin và nói: "Chào mừng đến với phần còn lại của cuộc đời".
Edwin trong phòng biệt giam, nhà tù Beeville, ngày 22/7/2016. Ảnh: Texas Monthly
Năm 18 tuổi, Edwin cắt đoạn hàng rào bằng dây xích, mài sắc và dùng nó để đâm một thành viên băng nhóm đối thủ. Trong một cuộc ẩu đả khác, Edwin đánh gãy tay một tù nhân và tạt nước nóng vào mặt lính canh. Khi bước sang tuổi 20, Edwin đã chất đầy hồ sơ bằng các báo cáo về hành vi gây rối trong tù và trải qua hàng tháng trời trong khu biệt giam.
"Nhà tù là một nơi khắc nghiệt với những người đàn ông yếu đuối, Cách duy nhất tôi biết để vượt qua cuộc sống trong tù là đối đầu trực tiếp với nó", Edwin nói.
Thỉnh thoảng, Edwin lại mơ thấy mình là cậu bé đứng trên cánh đồng cỏ mới cắt, một ngày ấm áp. Mặt trời đang ở trên mặt anh ta. Không có mùi mồ hôi và nước tiểu, không có âm thanh đóng mở cửa thép, không có tiếng sủa của lính canh, không có tiếng la hét của tù nhân.
Sau nhiều năm, Edwin tự nhủ "đã sẵn sàng để thay đổi" do quá mệt mỏi với việc nổi loạn. Từ lâu, các nhà khoa học xã hội và nhà tội phạm học đã biết rằng đa số tội phạm trẻ tuổi sẽ dần thay đổi khi chúng lớn lên. Bộ não của thanh thiếu niên thay đổi khi chúng già đi. Họ ít biến động và bốc đồng hơn nhiều so với thời niên thiếu và không dễ bị ảnh hưởng bởi áp lực của bạn bè. Nói cách khác, họ lớn lên.
Edwin bắt đầu đọc nhiều sách và trò chuyện với những người tù da đen lớn tuổi, những người bị kết án lâu năm. Họ cảnh báo anh sẽ chết trong tù nếu tiếp tục gây rối. Edwin cũng quyết định viết hồi ký tên gọi Kẻ giết người 12 tuổi: Câu chuyện về cuộc đời tôi. Anh ta càng viết, sự xấu hổ càng ngặm nhấm nhiều hơn. "Tôi nhận ra rằng thay đổi là điều khó khăn, song nhất định tốt đẹp," Edwin nói.
Edwin cuối cùng cũng đã thi được bằng trung học phổ thông, thành thủ khoa của lớp. Cậu ta sau đó viết thư tay đến tòa án xin các biên bản phiên tòa năm 1992 của mình, hy vọng tìm ra cách nào đó để có thể kháng cáo bản án 27 năm. Đầu năm 2007, Edwin được đưa ra một phiên điều trần mới.
Ngay trước phiên toà, Edwin đã viết một lá thư cho mẹ của nạn nhân, cầu xin tha thứ và nhận lại thái độ gay gắt: "Cậu không xứng đáng được tha thứ". Công tố viên khẳng định Edwin cần phải ở trong tù vì chưa có bằng chứng cụ thể gì về việc "đã tốt lên".
Luật sư của Edwin nói Edwin đã thụ án 16 năm, không gây rắc rối trong nhiều năm qua. "Edwin dành phần lớn cuộc đời trong những tòa nhà bê tông đồ sộ bao quanh bởi hàng rào có dây thép gai. Anh ấy chưa bao giờ được đi trong sân của trường trung học bình thường. Anh ấy đã bỏ lỡ tuổi thơ và cả tuổi thanh xuân của mình", luật sư trình bày và xin cho thân chủ một cơ hội về với gia đình.
Các bồi thẩm viên nhìn chằm chằm vào Edwin với cái đầu cạo trọc của anh ta, hình xăm và bắp tay cuồn cuộn rồi bác đơn ân xá. Edwin còn nhận thêm 13 năm tù vì những vụ gây rối trong tù.
Edwin quay lại và nhìn chằm chằm vào gia đình mình, nước mắt anh trào ra. Những người bạn tù lắc đầu nói Edwin có lẽ là người đầu tiên trong lịch sử Texas đã nộp đơn kháng cáo chỉ để phí thời gian. "Trời đất ơi, cậu không nhận ra à? Không ai muốn cậu ra ngoài hết", người bạn tù thốt lên.
Tiếp tục cuộc sống trong tù, Edwin hằng ngày dậy từ 5h sáng, đọc kinh Thánh, xem sách, viết lách, tập thể thao và lao động. Anh ta cũng đã đăng ký một vài lớp cao đẳng về quản trị kinh doanh và khoa học máy tính được cung cấp tại nhà tù.
Hội đồng Ân xá không công khai các hồ sơ, Edwin chỉ có thể suy đoán lý do tại sao các đơn ân xá theo đúng lộ trình của mình luôn bị bác. "Có thể họ nghĩ rằng tôi quá tồi tệ, sẽ giết người một lần nữa". Năm 2015, cuối cùng, anh nhận được một lá thư từ hội đồng tạm tha, nêu lý do: "Thời gian anh trải qua trong tù chưa tương xứng với mức độ nghiêm trọng của hành vi phạm tội".
"Tôi không còn nguy hiểm. Tôi không phải là kẻ giết người nữa. Đã 20 năm rồi", Edwin ôm đầu khóc với lá thư trong tay.
Song Edwin vẫn có một nhóm nhỏ những người ủng hộ. Cô giáo cũ luôn gửi thư và những cuốn sách tặng Edwin. Chủ một cửa hàng đồ nội thất ở quê nhà viết thư động viên và hứa luôn có một công việc được sắp xếp.
Phải mất thêm nhiều năm nữa, Edwin mới lấy lại được niềm tin của bồi thẩm đoàn. Nhà chức trách cho rằng những người thụ án từ nhỏ như Edwin cần được chuẩn bị nhiều hơn cho tái hoà nhập. Một bộ quần áo dân sự rẻ tiền, một đôi giày, và một ít tiền cho bữa ăn xe buýt về nhà không giải quyết được gì.
Edwin trong vòng tay mẹ và cô giáo cũ ngày được thả tự do. Ảnh: Texas Monthly
"Các tù nhân này không biết làm thế nào để có cuộc sống gia đình bình thường, một tình bạn bình thường hay mối quan hệ lãng mạn bình thường. Những đứa trẻ này đã lớn lên trong những chiếc lồng nhỏ, phải chịu đựng sự lạm dụng và hành hung mà chúng tôi không thể tưởng tượng được", giảng viên cấp cao tại Đại học Texas nêu ý kiến.
Sáng thứ ba, ngày 27/8/2019, Edwin lần đầu sau 28 năm mặc một bộ quần áo bình thường, bước ra khỏi cổng nhà tù. Khoảng vài chục người đang đợi anh ở bãi đậu xe. Sau cánh cổng, các tù nhân theo dõi Edwin qua các cửa sổ song sắt, vài người hớn hở hét lên: "Tự do rồi, thích nhá. Cảm ơn Chúa". Edwin quay lại, giơ tay lên trời và hét lại: "Tiếp theo đến lượt anh đấy nhé".
"Tôi tẩy sạch mùi nhà tù trên cơ thể tôi", Edwin nói và sau đó việc đầu tiên là đến thăm mộ của người tài xế năm xưa, cầu xin sự tha thứ. Theo quyết định tạm tha, 12 năm tiếp theo, Edwin không được phép liên lạc với các thành viên trong gia đình của nạn nhân.
Ngoài làm việc tại cửa hàng đồ nội thất, Edwin hy vọng sẽ xuất bản cuốn hồi ký trong tù để giúp những thanh thiếu niên "lạc đường" không lặp lại bi kịch của anh ta.
Hải Thư (Theo Texas Monthly)