Sẵn sàng để tư nhân kinh doanh hàng không

Mọi tổ chức, cá nhân đều được tham gia hoạt động hàng không dân dụng theo quy định.

"Pacific Airlines là công ty cổ phần đầu tiên về bay của Việt Nam. Do quản lý không tốt, vốn đưa vào ít nên bay không có lãi. Nay đơn vị này đang được ưu ái để ổn định trở lại và phát triển. Bộ Giao thông Vận tải đang đề nghị Chính phủ cho thành lập thêm vài ba hãng hàng không nữa. Một đảo quốc ít dân như Singapore còn có 3-4 hãng, Thái Lan có 10, Phillipines 9. Việt Nam với hơn 80 triệu dân, việc có thêm 3-4 hãng hàng không nữa cũng không có vấn đề gì", Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải kiêm Cục trưởng Hàng không Nguyễn Tiến Sâm trao đổi với VnExpress.

Luật pháp cho phép tổ chức, cá nhân thuộc mọi thành phần kinh tế được tham gia hoạt động hàng không nếu đáp ứng một số điều kiện. Thứ trưởng Sâm cho biết, quy định này còn được cụ thể hoá hơn nữa trong Dự luật Hàng không sửa đổi, đang trong quá trình lấy ý kiến và hoàn chỉnh trước khi trình Quốc hội vào cuối năm nay. Thậm chí luật sửa đổi sẽ tính tới phương án để tư nhân tham gia đầu tư xây dựng cảng hàng không, sân bay và thành lập doanh nghiệp cảng hàng không theo quy định.

Theo ông Sâm, nhu cầu vận chuyển hàng không của Việt Nam rất lớn, tư nhân hoàn toàn có thể tham gia để cùng phát triển lĩnh vực này. Tuy nhiên, đây là lĩnh vực đặc thù nên ngoài những quy định chung về thành lập doanh nghiệp, yêu cầu về tài chính, thì sự am hiểu của đội ngũ lãnh đạo công ty cũng là yếu tố quan trọng, nhằm đảm bảo bay an toàn và kinh doanh không lỗ. "Thực tế thì những người có tiền không thể thành lập công ty hàng không nếu không hiểu biết. Trong khi đó, những người am hiểu lại không đủ tài chính và đôi khi họ không dám mạo hiểm dấn thân vào lĩnh vực này. Kinh doanh hàng không không dễ, vì thế mà 5-6 đề án nộp lên Cục Hàng không từ trước tới nay, hầu hết đều không khả thi. Một trường hợp đã được Thủ tướng phê duyệt, song từ đó đến nay không thấy ai đứng ra kinh doanh", ông Sâm nói. 

Đề án thành lập Công ty cổ phần hàng không Sài Gòn (Saigon Air) được nộp lên Cục Hàng không Việt Nam từ tháng 1, với số vốn điều lệ dự kiến là 300 tỷ đồng. Một phần trong đó là vốn tự có của các thành viên sáng lập, phần khác huy động trong nước và vay mượn từ nước ngoài. Nếu được phê duyệt, Saigon Air sẽ tính tới cả 2 phương án bay nội địa và quốc tế, tuy nhiên, thời gian đầu có thể sẽ tập trung vào vận tải hàng hoá và bay theo yêu cầu dưới phương thức taxi chứ chưa bay thường kỳ.

"Chỉ cần được sự phê duyệt của Chính phủ, trong vòng 6 tháng chúng tôi có thể huy động đủ vốn để tổ chức hoạt động và trong thời gian một năm, có thể bắt đầu bay được", Trưởng ban vận động thành lập Saigon Air, ông Đoàn Văn Quảng tin tưởng nói. Ông hào hứng cho VnExpress biết, các thành viên trong ban vận động đều là cán bộ có kinh nghiệm, cống hiến lâu năm cho không quân và hàng không của Việt Nam. Họ đều là những người từng giữ các trọng trách trong lĩnh vực hàng không như cán bộ Cục Hàng không dân dụng, Tổng giám đốc Vietnam Airlines, Giám đốc sân bay Nội Bài, Tân Sơn Nhất hay lãnh đạo Pacific Airlines.

Bản thân ông Quảng cũng kinh qua vị trí Viện trưởng Viện Khoa học Hàng không và là một trong những người dám "quậy phá", đưa hàng không ra khỏi quân đội những năm 70 của thế kỷ trước. Suốt một thập kỷ qua, vị đại tá 77 tuổi này đã ấp ủ ý tưởng mở hãng hàng không tư nhân. 5-6 năm trước, một đề án do chính tay ông viết bị người khác "mượn" để nộp lên Chính phủ, hãng Mekong Air đã được phê duyệt thành lập với mục đích phục vụ hành khách ở Cần Thơ và 9 tỉnh ĐBSCL. Tuy nhiên, theo ông Quảng, Mekong Air đã không thể hoạt động bởi một nguyên nhân quan trọng là đội ngũ lãnh đạo công ty lúc bấy giờ không hiểu biết về lĩnh vực hàng không. Cuối năm ngoái, khi hay tin hãng hàng không cổ phần Pacific Airlines bên bờ giải thể, ông lập tức làm đơn gửi Thủ tướng đề nghị mua lại toàn bộ (cả vốn điều lệ và số lỗ của Pacific Airlines) với giá chừng 20-25 triệu USD. Đề nghị của ông đã không được chấp nhận. Tin tưởng vào tiềm năng thị trường, kinh nghiệm và khả năng của bản thân cũng như các cộng sự, ông quyết tâm gửi đề án thành lập Saigon Air với hy vọng sẽ làm nên chuyện ở cái tuổi xưa nay hiếm.

Gần 6 tháng đã trôi qua, đề án thành lập Saigon Air vẫn chưa được duyệt bởi ban vận động thành lập công ty chưa thể chứng minh năng lực tài chính của mình. "Số vốn điều lệ chúng tôi dự kiến là 300 tỷ đồng, tuy nhiên do chưa biết rõ đề án của mình có được thông qua hay không nên các cổ đông chưa góp vốn. Bản thân tôi là trưởng ban vận động, song cũng vì lý do này nên không dám kêu gọi và nhận tiền. Nhưng tôi khẳng định nếu đề án được duyệt, chúng tôi sẽ huy động đủ vốn trong vòng 6 tháng", ông Quảng tâm sự.

Theo ông Lê Văn Trung, nguyên phó ban vận động, vấn đề của Saigon Air không chỉ là tài chính. Tốt nghiệp không quân ở Liên Xô (cũ) năm 1963, đến 1974 khi Tổng cục Hàng không dân dụng được thành lập, ông Trung được giao phụ trách công tác đối ngoại của Tổng cục. Tới 1988, ông bắt đầu triển khai ý tưởng thành lập một công ty cổ phần về bay đầu tiên của Việt Nam và trở thành Giám đốc đầu tiên của Pacific Airlines khi đơn vị này ra đời vào 1991. Với kinh nghiệm và sự nhạy bén của một người đã nắm giữ các vị trí quan trọng trong ngành hàng không, ông Trung cho rằng đề án Saigon Air không khả thi, nhất là khi "cuộc chơi" vẫn chưa thực sự công bằng.

Ông Trung tâm sự với VnExpress, sở dĩ có thể thành lập được công ty cổ phần Pacific Airlines là do ý muốn của Chính phủ, nhằm giải quyết một số vấn đề đối nội cũng như đối ngoại thời bấy giờ. Tuy nhiên, phải 3 năm sau khi ra đời, "con chim nhỏ" này mới bắt đầu cất cánh và từ đó đến nay phải đương đầu với biết bao thử thách, một phần do cơ chế cạnh tranh không lành mạnh giữa Hãng Hàng không Quốc gia (Vietnam Airlines) và Pacific Airlines.

"Muốn tư nhân hoá lĩnh vực hàng không, không chỉ bằng lời tuyên bố chung chung, Nhà nước phải bật đèn xanh cho cuộc chơi thật công bằng. Kinh doanh hàng không rất khó song không phải không làm được. Vấn đề quan trọng chính là cơ chế phải thật công bằng và nên mở cửa càng sớm càng tốt, khuyến khích sự cạnh tranh, nhờ vậy chất lượng dịch vụ sẽ được cải thiện", ông Trung nói. Theo ông, chỉ cần khoảng 5 triệu USD, 3 chiếc máy bay, 12 tiếp viên và đội ngũ cán bộ quản lý am hiểu có thể vận hành một hãng hàng không. 10 chuyến bay không có khách, hãng sẽ lỗ hàng chục tỷ đồng. Nhưng chỉ vài chuyến bay được, có thể bù đắp các chi phí.

Chia xẻ quan điểm này, ông Đoàn Văn Quảng cũng cho rằng Nhà nước nên sớm mở cửa lĩnh vực hàng không để các thành phần kinh tế trong nước tham gia. "Gia nhập WTO, chúng ta không thể độc quyền mãi. Nhưng nếu không để người Việt Nam tham gia ngay từ bây giờ thì đến khi hội nhập, chúng ta chỉ có thể ngồi nhìn người nước ngoài gặt hái thành công ngay trên thửa ruộng của mình", ông nói.

Song Linh