Tại Hội thảo chuyên đề Nhật Bản - Việt Nam về cải thiện thực hành ăn dặm trong 1.000 ngày đầu đời cho trẻ em Việt Nam, ngày 28/9, PGS.TS Trần Thanh Dương, Viện trưởng Dinh dưỡng quốc gia, cho biết dinh dưỡng trong hai năm đầu đời đóng góp tới 80% trọng lượng não bộ và dự phòng các bệnh mạn tính khi trưởng thành. Nếu giai đoạn này trẻ được nuôi dưỡng tốt có thể sẽ tăng chiều cao từ 25 cm trong 12 tháng đầu và 10cm/năm trong năm tiếp theo.
"Do đó trong hai năm đầu đời, em bé có thể tăng chiều cao tới 35 cm. Chiều cao của trẻ giai đoạn này sẽ bằng 1⁄2 chiều cao lúc trưởng thành", ông Dương nói. Vì vậy, nên xây dựng một chế độ dinh dưỡng hợp lý, bổ sung vitamin, vi chất qua bữa ăn hằng ngày để giúp trẻ khỏe mạnh trong tương lai.
Chuyên gia nhìn nhận sai lầm nhiều gia đình gặp phải khi cho trẻ ăn dặm là cho ăn quá sớm để con cứng cáp và không bị đói, vì vậy, nhiều bé đã được cho ăn bổ sung từ tháng thứ 4, 5 thậm chí từ tháng tuổi thứ 3. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến việc tận dụng nguồn sữa mẹ mà trẻ còn dễ bị rối loạn tiêu hóa dẫn đến suy dinh dưỡng. Thực tế, ở giai đoạn sơ sinh, hệ tiêu hóa của trẻ chưa phát triển hoàn thiện, chưa có đủ men tiêu hóa và dịch tiêu hóa còn ít, trẻ dễ bị rối loạn với biểu hiện đầy bụng, đi ngoài phân lổn nhổn, mùi chua. Các nhà dinh dưỡng học đã khuyến nghị trẻ em phải được ăn bổ sung từ 6 tháng và song song với bú mẹ cho đến 24 tháng tuổi.
Xay quá nhuyễn thực phẩm sợ trẻ hóc, không tập cho trẻ nhai cũng là một sai lầm, hình thành thói quen ngậm. Nhiều gia đình không cho trẻ ăn rau sớm, hoặc chỉ cho húp nước không cho ăn cái (thiếu chất xơ); Không kiên nhẫn tập cho trẻ ăn thức ăn đa dạng hoặc kiêng một số loại thực phẩm, dẫn đến trẻ kén ăn, biếng ăn.
Đặc biệt, tình trạng trẻ vừa ăn vừa xem ti vi, ăn rong (vừa ăn vừa đi chơi) khiến bé không tập trung, kéo dài thời gian ăn, lâu dần sinh ra chán ăn. Một số trường hợp ép buộc trẻ ăn dẫn đến các vấn đề tâm lý ở trẻ (sợ ăn).
Ông Dương cho rằng chế độ ăn phải từ loãng đến đặc, ăn từ ít đến nhiều, từ đơn giản ít loại đến đa dạng loại thực phẩm. Đặc biệt, trong quá trình ăn cần động viên khuyến khích trẻ và không ép trẻ.
Một bữa ăn dặm của bé. Ảnh minh họa: Dương Tâm
Bà Chiharu Tsutsumi, giảng viên khoa dinh dưỡng và sức khỏe, Trường đại học Nữ Sagami (Nhật Bản), cho hay cha mẹ cần chú ý đến nhu cầu của trẻ khi cho trẻ bắt đầu ăn dặm. Trước đây, ở Nhật Bản có giai đoạn cho rằng "ăn nhiều, nuôi lớn" là điều tốt và từng tổ chức cuộc thi trao giải thưởng cho các em bé béo. Tuy nhiên sau đó, vấn đề gia tăng bệnh tật liên quan đến lối sống làm thay đổi nhận thức về tầm quan trọng của việc "ăn uống hợp lý".
Cụ thể, lượng ăn thích hợp phụ thuộc vào thể chất và mức độ hoạt động của từng đứa trẻ, do đó được xác định bằng việc cân nặng và chiều cao của trẻ có tăng theo đường cong tăng trưởng hay không. Nếu tăng thì không cần thiết phải tăng hay giảm chế độ ăn của trẻ, ngược lại, cố gắng ép ăn nhiều sẽ làm tâm lý trẻ trở nên khó chịu.
"Điều quan trọng cần dạy cho trẻ 'ăn uống là niềm vui', điều này tạo cho trẻ có hứng thú muốn ăn, từ đó hình thành tinh thần "tích cực khám phá những thứ mới" trong tương lai", bà Chiharu Tsutsumi nói.
Ông Hiroshi Kawahara, Chủ tịch Công ty cổ phần Asahi Group Foods, nhìn nhận tính độc đáo trong cách ăn dặm của Nhật Bản không chỉ tập trung vào chế độ dinh dưỡng là nên ăn gì và ăn bao nhiêu, mà còn tính đến chức năng hấp thu dinh dưỡng từng trẻ để có đưa ra cách nấu ăn sao cho phù hợp, cũng như chú trọng đến việc hình thành thói quen. Ngoài ra, từ góc độ giáo dục ăn uống, phương pháp chú trọng đến việc giao tiếp giữa cha mẹ và con cái để có bữa ăn vui vẻ, đầm ấm.
Ông Dương cũng khuyến cáo các bà mẹ chỉ nên bắt đầu cho trẻ ăn bổ sung khi trẻ tròn 6 tháng tuổi (đủ 180 ngày), sử dụng đa dạng nguồn thực phẩm dinh dưỡng với ít nhất 4 trong 7 loại nhóm thực phẩm và dầu mỡ hằng ngày. Thực phẩm ăn bổ sung và thực hành nuôi dưỡng đầy đủ và hợp lý có thể giúp phòng chống suy dinh dưỡng thấp còi.
Thúy Quỳnh