"Người ta hỏi tôi về pha bóng ấy mỗi ngày", Mark Iuliano nói với James Horncastle - ký giả phụ trách mục Serie A của The Athletic - trong lúc tháo chìa khóa ra khỏi chiếc xe máy và cất chiếc nón bảo hiểm. Cựu hậu vệ Juventus giờ sống tại Milan, thành phố mà anh luôn yêu mến. Nhưng năm 1998, anh từng không dám đến đây nếu không có vệ sĩ đi kèm.
Iuliano năm nay 46 tuổi. Anh từng giành bốn scudetto, hai lần liên tiếp góp mặt trong trận chung kết Champions League, đá chung kết Euro 2000 với đội tuyển Italy và có một năm rưỡi thi đấu tại La Liga trong màu áo Mallorca. Nhưng bất chấp một sự nghiệp thành công như thế, thế giới bóng đá nói chung và Serie A nói riêng chỉ nhớ anh nhất qua 14 giây trong trận đấu giữa Inter và Juventus - khoảnh khắc anh cản ngã Ronaldo trong khu vực 16m50, nhưng trọng tài từ chối cho Inter hưởng phạt đền. Đấy là một trong những khoảnh khắc quan trọng nhất lịch sử bóng đá Italy.
Gần một phần tư thế kỷ trôi qua, và pha bóng ấy vẫn còn tạo ra những tranh cãi. Tuần trước, trong một buổi Live Instagram giữa Del Piero và Ronaldo, khán giả vẫn hỏi về pha bóng ấy. Iuliano thì đối diện với chủ đề này suốt 22 năm. "Tôi phải sống với pha bóng ấy suốt đời", anh nói kèm cái nhún vai.
Rít xì gà Tuscany liên tục, Marcello Lippi ngày ấy thừa nhận ông cảm thấy "hơi lo âu" khi tiếp Inter cuối tháng 4/1998. Nhưng nicotine cũng chẳng giúp ông bớt căng thẳng chút nào. Suốt sáu tháng trước đó, Inter quả thực đã khiến Juventus mất ngủ. Sau khi Massimo Moratti phá kỷ lục thế giới để kéo Ronaldo về từ Barca, Inter cho thấy họ thực sự nghiêm túc trên đường đua scudetto.
Dù ông chủ Gianni Agnelli gọi vụ chuyển nhượng đó là quái gở, không ai phủ nhận Inter đã mạnh hơn thấy rõ mùa ấy. Dù Alvaro Recoba bất ngờ "chiếm diễn đàn" trong trận mở màn gặp Brescia, Ronaldo đã mau chóng chứng tỏ sự xuất chúng, như biệt danh "Người ngoài hành tinh". Tháng 9/1997, Inter chiếm đỉnh bảng và giữ vị trí này đến tận tháng 1/1998. Một loạt cú hụt chân trong năm mới khiến cuộc đua đến scudetto mở ra trở lại, nhưng mạch sáu trận thắng liên tiếp giúp họ đến sân Delle Alpi với chỉ duy nhất một điểm kém thua nhà ĐKVĐ Juventus, khi giải chỉ còn ba vòng đấu.
Các Interista đã nói về chức vô địch đầu tiên kể từ 1989. Chủ tịch Massimo Moratti của Inter lạc quan: "Tôi mong được sống lại cảm giác của năm 1963. Ngày ấy chúng tôi đoạt scudetto sau khi đánh bại Juve ngay tại Turin".
Lúc ấy, Ronaldo đang chơi với phong độ không gì cản nổi. Trong mạch sáu trận thắng liên tiếp kể trên, Ronaldo ghi đến tám bàn và hứa hẹn sẽ trở thành chân sút Inter đầu tiên ghi bàn trong bảy trận Serie A liên tiếp từ sau Giovanni Gaddoni những năm 1940. Lippi thừa nhận: "Ronado quả thực xuất sắc. Cậu ta đã chứng tỏ mình có thể thi đấu và ghi bàn ở Italy như tại mọi quốc gia khác. Đấy là điều mà Pele và Cruyff đã không làm được, vì họ đã không đến đây để chứng tỏ bản thân".
Lúc ấy, Ronaldo đã ghi 22 bàn qua 29 trận đầu tiên cho Inter. Anh lúc nào cũng nguy hiểm và với Ronaldo luôn hừng hực, Inter mùa ấy là vua săn bàn thắng muộn, với 25 bàn được ghi trong 20 phút cuối. "Chẳng phải họ may mắn đâu", Zinedine Zidane nhận xét. "Đấy là minh chứng cho thấy họ không bao giờ đầu hàng. Họ rất tin vào bản thân cho đến những phút cuối cùng".
Dẫu cho cả Italy, thậm chí thế giới đều dõi theo Inter và cổ vũ, "Lão Bà" vẫn giữ được vị thế thống trị của họ. "Mọi người nói về Ronaldo quá nhiều, nhưng đấy cũng là một mùa bóng phi thường của Del Piero. Anh ấy cũng chơi bóng không gì cản nổi", Iuliano nói.
Như Ronaldo, Del Piero lúc ấy chưa bị chấn thương đầu gối hành hạ. Anh vẫn là một "Pinturicchio" nhanh nhẹn và nhạy bén nhất. Mùa ấy, Del Piero ghi đến 30 bàn và cũng có vô số pha bóng đẹp. Trong cuộc trò chuyện vài tuần trước, chính Del Piero đã thừa nhận với Ronaldo: "Chính cuộc chuyển nhượng của anh đến Italy đã tạo cảm hứng cho tôi. Tôi đã tập luyện thật sự nghiêm túc, thúc giục các HLV là chúng ta phải nỗ lực nhiều hơn. Tôi luôn hỏi họ là hôm qua Ronaldo đã lừa qua bao nhiêu người".
Juventus bước vào trận Derby d’Italy năm ấy với mạch tám trận bất bại. Họ cũng đã giành vé vào đá trận chung kết Champions League năm thứ ba liên tiếp. Đấy là tập thể mạnh nhất châu Âu vào lúc đó. "Một tập thể có Zidane, Davids, Deschamps, Conte, Montero, tôi, Ferrara, Peruzzi, Torricelli, Di Livio", Iuliano kể. "Tất cả nguyên liệu để tạo nên tập thể xuất sắc".
Và giữa những căng thẳng của một trận cầu định đoạt mùa giải, Lippi cho thấy sự lão luyện. Ông nói với các cầu thủ: "Một trận đấu lớn, rõ ràng là thế, sân kín mít thế kia cơ mà. Nhưng chúng ta có 20, 25 hay thậm chí là 30 trận đấu tầm cỡ này suốt bốn năm qua. Còn Inter thì mới là lần đầu".
Và Juventus mau chóng chứng tỏ vị thế lão luyện. Del Piero ghi trước một bàn. Inter tràn lên, nhưng rốt cục cũng chỉ là đội bóng một người. Hồi tháng Giêng, Inter từng đánh bại Juventus trên sân nhà với bàn thắng của Youri Djorkaeff. Đó là tình huống Ronaldo lừa qua cả Paolo Montero lẫn Iuliano trước khi chuyền bóng về góc xa dọn cỗ cho tiền vệ người Pháp. Và Juventus dường như đã rút ra bài học xương máu từ bàn thua ấy. Khi tái ngộ tại Turin, màn vây ráp Ronaldo bắt đầu ngay sau tiếng còi khai cuộc. Chặn được Ronaldo là bài toán sống còn.
Trọng tài cũng là một trong những chủ đề bàn tán. Trước khi tiếp Inter, Juventus đã may mắn đánh bại Empoli 1-0, trong trận đấu mà trọng tài đã khước từ cú đánh đầu đã qua vạch vôi của Stefano Bianconi. Massimo Moratti vẫn lịch thiệp hết cỡ: "Chúng tôi không bao giờ hoài nghi trọng tài". Nên khi ban tổ chức Serie A bố trí Piero Ceccarini thổi trận cầu quan trọng nhất mùa, thay vì Pierluigi Collina - trọng tài hay nhất thế giới vào lúc ấy, Moratti cũng chẳng phàn nàn lấy một tiếng. "Ceccarini sẽ không được thổi World Cup", ông chủ Inter nói. "Nhưng sẽ là một vinh dự cho ông ấy khi được thổi trận này, và là một trọng trách nữa".
Một trọng trách quá lớn!
Ceccarini không phải tay mơ. Vị này đã thổi hơn 100 trận Serie A và là một trọng tài uy tín quốc tế. Ông từng bắt chính trận Tây Ban Nha hòa Bulgaria ở Euro 1996 và nhiều trận vòng bảng Champions League. Nhưng trận Derby d’Italy ngày 26/4/1998 rõ ràng là "quá lớn" với người đàn ông Livorno có nghề chính là tư vấn tài chính.
Vì tính chất trận đấu quá căng thẳng, các cầu thủ liên tục phạm lỗi. Ceccarini và các cộng sự không thể nào quan sát tất cả. Salvatore Fresi đánh tay vào miệng Del Piero, thủ môn Inter Gianluca Pagliuca chạy từ khung thành nhà sang khung thành đối phương để hỗ trợ Ivan Zamorano... ăn thua đủ với Iuliano. Bác sĩ của Inter phải băng hàm cho Francesco Colonese sau khi anh này bị Pippo Inzaghi vô tình giẫm vào mặt. Hay Taribo West cự tuyệt cú bắt tay làm hòa của Del Piero sau khi bị tiền đạo chủ nhà tộng một cú vào hông.
"Trong thập niên 1990 đổ về trước, bóng đá thực sự là một môn chơi của đàn ông", Iuliano nói. "Bên cạnh đó, nó còn là môn đối kháng, va chạm trực tiếp. Và những cú va chạm mạnh bạo cũng có vẻ đẹp của riêng chúng. Ngày nay, ngay sau một cú va chạm đầu tiên, đã có một chiếc thẻ rút ra. Các hậu vệ và tiền vệ không còn những pha tranh chấp nảy lửa như xưa nữa".
Thời ấy có ít camera hơn, đồng nghĩa với việc sẽ có nhiều pha va chạm bị bỏ qua. Tiền đạo cũng có thể lén lén trả đũa lại hậu vệ vài cú, thậm chí... nhiều cú. Iuliano nói: "Một trong những tiền đạo thích màn cạo gió giác hơi nhất chính là Marco van Basten, phải, chính là trung phong giỏi nhất qua mọi thời đại. Kèm anh ta khó kinh khủng, và còn những cái tên như Aldo Serena, Gianluca Vialli, Fabrizio Ravanelli. Kèm những tay này thì chính hậu vệ phải lo mà giữ mình, không thì chấn thương như chơi".
Bên cạnh những pha va chạm trực diện, một trong những nỗi lo lớn nhất của trọng tài Ceccarini là những màn đá lén, đá bẩn của các cầu thủ đã quá thấm nhuần "nghề Ý". Tốc độ trận đấu là một mối lo khác. "Ronaldo nhanh và mạnh như máy bay ấy", Iuliano. "Khi anh ấy mở tốc độ thì cứ như một chiếc phản lực. Thật đáng tiếc là chúng ta chỉ được chứng kiến Ronaldo tuyệt vời ấy trong vỏn vẹn một năm ngắn ngủi. Chấn thương đã hủy hoại thời gian của anh ấy ở Italy. Khi sang Real Madrid, Ronaldo lấy lại đỉnh cao phong độ, nhưng tốc độ trong những đoạn bứt tốc dài hơi đã không còn nữa rồi. Tôi thật sự là một CĐV lớn của anh ấy, như tất cả vào thời điểm ấy. Chúng ta đang bàn về trung phong giỏi nhất của một kỷ nguyên bóng đá".
Juventus vào sân với đội hình 3-4-1-2, Zidane đá ngay sau lưng cặp tiền đạo Del Piero - Pippo Inzaghi. Họ mở tỷ số sau 21 phút. Taribo West chuyền hỏng, Edgar Davids đoạt bóng rồi chuyền cho Del Piero. Fresi áp sát tức thì, cú sút đầu tiên bị hậu vệ của Inter cản được, nhưng Gianluca Pagliuca đã ngã người. Anh không kịp bật dậy và bóng đi vào lưới sau cú sút bồi của Del Piero.
Ronaldo có cơ hội tuyệt vời để gỡ hòa ít lâu sau đó sau đường chuyền của Diego Simeone, nhưng cú sút quá lực của anh đưa bóng ra ngoài. Hàng thủ Juventus lập tức tăng mức độ vây ráp lên gấp đôi. Davids, Moreno Torricelli và Didier Deschamps liên tục phối hợp với Iuliano để đưa Ronaldo vào thế gọng kềm. Có quá ít khoảng trống, Ronaldo vẫn thể hiện sự đe dọa thông qua những quả sút phạt hàng rào. Và mỗi lần như thế, Angelo Peruzzi đều thở phào nhẹ nhõm khi không phải vào lưới nhặt bóng.
Và rồi pha bóng gây tranh cãi suốt hai thập niên sau đó diễn ra. Ronaldo lại trổ những guồng chân mạnh mẽ để lao xuống. Alessandro Birindelli luống cuống đánh đầu vào đúng đường chạy của Ivan Zamorano. Zamorano dốc bóng vào vòng cấm và va chạm với một hậu vệ khác của Inter. Bóng bật ra và nhanh hơn tất cả, Ronaldo lao đến với tất cả tốc độ. Rồi giống như hai chiếc ô tô không thấy nhau ở ngã tư, anh và Iuliano đã va vào nhau.
"Tôi đã cố dừng lại để không phạm lỗi", Iuliano nói. "Anh ấy cứ tiếp tục chạy và lao thẳng vào tôi. Trọng tài buộc phải ra quyết định và ông ấy quyết định không thổi phạt". Và quyết định ấy đã trở thành một trong những tình huống gây tranh cãi nhất trong lịch sử Serie A. Nó để lại rất nhiều hệ lụy, là một trong những minh chứng sống động nhất cho nghi án Juventus chi phối các trọng tài sau này. Nhưng ngay lúc ấy, Iuliano hoàn toàn không nghĩ gì về nó. Anh không cho là mình đã làm gì đó sai trái. "Một hậu vệ luôn tránh phạm lỗi với đối phương trong vòng cấm", Iuliano nói. "Sẽ thật ngu ngốc nếu tôi muốn phạm lỗi với anh ấy, và thật sự tôi không hề có ý đó".
Và mặc cho Ronaldo đang nằm sân, mặc cho các cầu thủ Inter gây áp lực lên trọng tài, Iuliano đã đứng dậy và cùng các cầu thủ phòng ngự Juventus khác đẩy đội hình lên cao để chuyển đổi trạng thái từ phòng ngự sang tấn công. Vì không có tiếng còi nào, trận đấu vẫn phải diễn ra. Cầu thủ Inter vẫn chạy theo Ceccarini, còn HLV Inter khi ấy, Gigi Simoni, thì mất bình tĩnh đến độ chạy thẳng luôn vào sân. Lạnh lùng bỏ qua mọi biến cố, Zidane có bóng ở cánh trái, hút Fresi và Francesco Colonnese về phía anh, rồi tỉa quả bóng vào giữa cho Del Piero. West vụng về phạm lỗi với tiền đạo của Juventus và lúc này, Ceccarini thổi còi và chỉ tay vào chấm 11 mét. Sân bóng trở nên điên loạn. Toàn đội Inter lao đến vây trọng tài Ceccarini, ông quay lưng về phía họ và chạy đến truất quyền chỉ đạo của Simoni. Trước khi ra khỏi sân, HLV Inter còn hét lên: "Ông nên cảm thấy xấu hổ".
Trên khán đài, Moratti rời khỏi chỗ ngồi ngay tức thì và ra về. Trong lúc chờ xe tới, ông còn nói: "Tôi không thể ngồi lại để cho người ta đùa cợt mình".
Del Piero phải chờ đến ba phút mới thực hiện được quả phạt đền. Nhưng Pagliuca đã dùng chân cản phá thành công. Iuliano nói đùa: "Anh ấy đá trượt để cứu trận đấu khỏi cảnh cãi nhau, để không có ai phải chịu thiệt thòi cả". Del Piero sau cũng đùa trong cuộc trò chuyện trực tuyến qua Instagram với Ronaldo: "Tôi đã làm phần việc của mình".
Nếu Del Piero nghĩ quả phạt đền hỏng của mình cứu vãn trận đấu thì rõ ràng anh đã lầm. Vào sân thay Aaron Winter chỉ được năm phút, Ze Elias bị truất quyền thi đấu vì giật cùi chỏ vào mặt Deschamps trong một pha không chiến. Trợ lý của Simoni là Sergio Pini bị đuổi lên khán đài vì phản ứng. Dẫu chơi thiếu người và hoàn toàn mất bình tĩnh, Inter vẫn suýt gỡ hòa vài bận.
Simeone có một bàn thắng bị từ chối, vì Zamorano đã phạm lỗi với Peruzzi ngay trước đó. Cũng chính Zamorano chuyền cho Ronaldo tung ra cú vô-lê, nhưng chỉ để Peruzzi thực hiện pha cứu thua ngoạn mục nhất trận đấu.
Kết thúc trận đấu, Iuliano chạy đến chỗ Fresi, người đồng đội cũ ở Salernitana và Pagliuca để bày tỏ sự thông cảm. Họ bắt tay nhau, nhưng không một ai thèm bắt tay trọng tài Ceccarini. "Khi chơi bóng ở đẳng cấp cao nhất, bạn phải nhanh chóng vượt qua những chuyện như thế vì còn nhiều trận đấu phía trước", Iuliano nói. "Chủ Nhật, thứ Tư, Serie A, Champions League, nên chuyện ở đâu thì kết thúc ở đó".
Nhưng rõ ràng nó đã không kết thúc ở đó. Thậm chí nó chỉ vừa bắt đầu mà thôi.
Trên khán đài hôm ấy còn có Paco Jimenez. Vị trợ lý của Jupp Heynckes được cử đến trinh sát vì Real Madrid sẽ chạm trán Juventus ở chung kết Champions League năm ấy. Và Paco nói: "Tôi đã xem một trận đấu thật sự lạ lùng. Trọng tài phạm sai lầm khủng khiếp khi không cho Ronaldo hưởng một quả phạt đền. Quả phạt đền cho Juventus sau đó thì chính xác, nhưng quả ấy đã không xuất hiện nếu ông thổi quả đầu tiên. Tôi hy vọng ở Amsterdam, thể thao sẽ chiến thắng và trận đấu là giữa 22 cầu thủ trên sân với nhau mà thôi".
Sau này, Ceccarini giải thích lý do không thổi phạt đền như sau: ông đã đứng quá gần tình huống đấy và mải chú ý vào tình huống va chạm giữa Birindelli và Zamorano. Khi ông nhìn sang Ronaldo thì anh đã ngã xuống. Sau khi xem lại tình huống ấy, điều hối tiếc duy nhất của ông là đã không thổi phạt... Ronaldo. Ông nói với Radio Kiss Kiss: "Nếu đây là bóng rổ, Ronaldo chắc chắn sẽ bị phạt".
HLV Simoni sau đó đã gọi Ceccarini là "một gã hề", nhưng hề này có vẻ... không vui. Khi lao vào sân trong cơn tức giận, Simoni có lẽ đã cảm thấy ông vừa vuột mất một cơ hội để đời. Lúc ấy, HLV này đã gần 60, Inter là bản hợp đồng cầm quân thứ 13 của ông. Và dù giành danh hiệu HLV hay nhất mùa sau đó, ông vẫn bị Moratti sa thải. Nếu đoạt scudetto, số phận của Simoni có lẽ đã khác.
"Nếu như có một Đấng tối cao dõi theo mọi thứ từ trên kia, Juventus đã không thể vô địch năm đó", Simeone nói. Sau khi Juventus hạ Inter Milan 1-0, họ lại để mất điểm trên sân Vicenza một tuần sau đó. Vấn đề là Inter cũng không tận dụng được thời cơ để thu hẹp khoảng cách. Vậy thì chỉ có ba khả năng:
1. Inter chỉ có thể tự trách mình
2. Không có Chúa trên đời.
3. Chúa là CĐV Juventus.
Dẫu thế, Javier Zanetti, về sau, tiết lộ là đồng đội Diego Simeone không chỉ đổ lỗi cho Chúa, mà còn cho cả... West. Theo Simeone, nếu West không phạm sai lầm dẫn đến bàn thắng của Del Piero thì "Inter chắc chắn sẽ thắng trận ấy, dù có Ceccarini hay không có Ceccarini".
Moratti thì nói: "Những điều chúng tôi lo sợ đã xảy ra. Tôi không nói đó là lỗi của Juventus. Đó chỉ đơn giản là nhận định của trọng tài. Họ chỉ sợ thổi sai cho Juventus. Nếu chúng tôi kém Juventus một điểm vào đúng vòng đấu cuối cùng, tình huống tương tự mà xảy ra, trọng tài cũng sẽ xử lý tương tự thôi".
Ronaldo sau đó nghĩ Inter nên bỏ qua việc này hơn là cứ mãi ám ảnh về nó. "Tôi đã chơi bóng ở bốn quốc gia khác nhau trong sự nghiệp: Brazil, Hà Lan, Tây Ban Nha và Italy. Và tôi chưa từng thấy sự việc nào như thế. Họ không chỉ nói về những gì xảy ra vào Chủ Nhật mà khơi lại toàn bộ những quyết định được cho là có lợi cho Juventus mùa đó. Ở Tây Ban Nha, nhiều người nghĩ trọng tài bênh Real Madrid, nhưng sự so sánh không bao giờ khủng khiếp như những gì tôi thấy ở Italy".
Ronaldo không hề trách các cầu thủ Juventus. Anh nói trong cuộc đối thoại với Del Piero mới đây: "Mọi trọng tài đều có thể phạm sai lầm. Những gì diễn ra trên sân cỏ không liên quan gì đến Moggi. Chúng tôi đã chơi những trận đấu tuyệt vời và không quan tâm đến những gì diễn ra trong hậu trường. Mọi thứ cứ như thời chiến tranh lạnh vậy".
Dù truyền thông cố làm to chuyện, không một kết luận nào được đưa ra. Ceccarini thậm chí còn nhờ luật sư tiến hành kiện tụng để lấy lại hình ảnh. Zanetti còn được mời đến trước tòa để thừa nhận là không có chứng cứ nào cho thấy trọng tài Ceccarini thiên vị.
Nhìn lại trận Derby d’Italy vào tháng 4/1998, Zanetti luôn từ chối mọi thuyết âm mưu. Nhưng khi Calciopoli nổ ra vào năm 2006, anh tin là tình huống Ceccarini không thổi phạt đền cho Ronaldo chính là một khởi điểm. Đó là nơi mọi thuyết âm mưu và mọi hoài nghi bùng phát. Từ sau hôm ấy, bắt đầu có những lời thì thầm trong phòng thay đồ, những lời thêu dệt trên phố, những câu chuyện ly kỳ được thêu dệt. Và từ sau hôm ấy, đi đến bất kỳ nơi nào, Iuliano cũng gặp câu hỏi ấy:
- Này, nói thật đi, anh có phạm lỗi với Ronaldo không đó?
Hoài Thương (theo The Athletic)
