Tổng thống Nga Vladimir Putin (phải) và Chủ tịch Ủy ban châu Âu Jean-Claude Juncker. Ảnh: Sputnik
Khi còn là một sĩ quan tình báo hoạt động ở Dresden, Vladimir Putin đã bất lực nhìn đồng minh Đông Đức của Liên Xô rời khỏi quỹ đạo của Moscow, thống nhất với Tây Đức và gia nhập nền dân chủ châu Âu. Trong gần ba thập kỷ tiếp theo, tổng thống Nga tương lai còn chứng kiến sự tan rã của Liên Xô, và các đồng minh lần lượt trở thành thành viên NATO và Liên minh châu Âu (EU).
Tuy nhiên, xu hướng này hiện nay bị đảo ngược, và quyết định của đa số người dân Anh rút khỏi EU (hay còn gọi là Brexit) có lẽ là minh chứng rõ ràng nhất cho sự đảo ngược này, theo Washington Post.
Bình luận viên Michael McFaul cho rằng trong khi châu Âu trở nên suy yếu, chia rẽ, Nga cùng các đồng minh và thiết chế đa phương của họ đang củng cố, thậm chí có thêm các thành viên mới. Các chính sách đối ngoại của ông Putin được hưởng lợi rất nhiều từ sự kiện này, theo McFaul.
Lợi ích đầu tiên là một trong những nước chỉ trích mạnh mẽ nhất các hành động của Nga sẽ không còn được bỏ phiếu tại Brussels.
Theo Marc Nexon, bình luận viên chính trị của Le Point, Brexit đã loại bỏ một trong những thành viên có năng lực nhất của EU. Với sức mạnh quân đội hàng đầu thế giới và đội ngũ ngoại giao dày dạn kinh nghiệm, Anh đã đóng góp rất lớn cho một loạt sứ mệnh của EU trong những năm qua, trong đó có sứ mệnh trừng phạt, cô lập Nga sau các sự kiện diễn ra ở Ukraine, Syria.
Trên thực tế, chắc chắn chính phủ Anh sẽ tiếp tục tham gia vào các vấn đề liên quan đến chính sách đối ngoại mà họ và EU cùng quan tâm. Tuy nhiên, việc có chỗ ngồi tại bàn thảo luận cùng với quyền bỏ phiếu và phủ quyết khác hẳn với việc cố gắng gây ảnh hưởng để tác động đến những người ngồi tại chiếc bàn đó, Nexon nhận định.
Như vậy, công việc của các nhà ngoại giao EU theo trường phái hòa giải với Moscow sẽ thuận lợi hơn, trong khi quyết tâm nhằm chống lại hành động "khiêu khích" của Nga, đặc biệt là các nước Estonia, Latvia và Litva, sẽ trở nên khó khăn hơn.
"Nếu không có Anh trong EU, sẽ không còn ai sốt sắng bảo vệ các biện pháp trừng phạt chống lại Nga", thị trưởng Moscow Sergei Sobyanin từng dự đoán.
Thứ hai, Brexit sẽ tiếp thêm sức sống cho các phong trào bài EU trên toàn châu Âu, khiến sự thống nhất của khối này bị suy yếu và khó có thể đối phó được với Nga như trước.
Theo McFaul, thủ lĩnh Marine Le Pen và đảng Mặt trận Dân tộc cực hữu của Pháp sẽ ăn mừng kết quả trưng cầu tại Anh. Các nhà lãnh đạo và đảng theo chủ nghĩa dân tộc, bài ngoại, và theo chủ nghĩa biệt lập trên lục địa, có chung quan điểm với bà Le Pen, đã bắt đầu kêu gọi tiến hành trưng cầu ý dân rút khỏi EU tại nước họ.
Thứ ba, những nghi ngờ mới xuất hiện về lợi ích từ tư cách thành viên EU cũng làm suy yếu các đối thủ của Nga ở Ukraine. Những người tham gia cuộc chính biến Maidan năm 2013 sẽ vô cùng thất vọng khi cử tri Anh từ chối mối quan hệ khăng khít với EU, điều mà phong trào Maidan luôn đòi hỏi.
Lập trường của những tiếng nói ủng hộ châu Âu tại Ukraine sẽ phải đối mặt với những hoài nghi ngày càng tăng về tính hiệu quả của liên minh. Họ sẽ đặt câu hỏi tại sao Ukraine phải tìm cách gia nhập một tổ chức mà những thành viên của nó đang muốn ra đi. Các cuộc tranh luận tương tự cũng sẽ diễn ra ở các nước khác dự định trở thành thành viên EU.
Một số chuyên gia phân tích Pháp cho rằng lời xin lỗi mà Thổ Nhĩ Kỳ vừa gửi đến Nga là minh chứng cho thấy Brexit đã tạo cơ hội tốt cho Nga như thế nào. Theo họ, Ankara buộc phải xuống nước để tránh đổ vỡ thêm quan hệ với Moscow khi Brexit khiến họ cảm thấy thất vọng và hoài nghi về tương lai của EU.
Thứ tư, tiếng nói của Anh, đồng minh thân cận nhất của Mỹ khi bỏ phiếu trong các diễn đàn đa phương, gây sức ép ngoại giao với Nga trong các vấn đề an ninh toàn cầu sẽ bị yếu đi do rời khỏi châu Âu.
Theo McFaul, cùng với những rạn nứt ở châu Âu, ông Putin đang ngày càng củng cố sức mạnh. Ông chủ Điện Kremlin đã ngăn NATO mở rộng bằng cuộc can thiệp vào Gruzia vào năm 2008 và làm chậm quá trình mở rộng EU với việc sáp nhập Crimea năm 2014. Tổng thống Nga cũng gia tăng vai trò kinh tế của Nga tại các khu vực thuộc Liên Xô trước đây bằng cách xây dựng Liên minh kinh tế Á - Âu (EAEU). Kết quả của chiến dịch can thiệp quân sự tại Syria cũng giúp ông Putin tăng cường ảnh hưởng tại Trung Đông.
"Cuộc khủng hoảng Ukraine là cơ hội để Mỹ và các đồng minh châu Âu tiến hành các biện pháp bao vây, cấm vận Nga nhằm ngăn cản sự mở rộng ảnh hưởng của Moscow. Tuy nhiên, một mắt xích quan trọng của EU đã suy yếu, khiến thế trận này không còn được duy trì", ông Nexon nhận định.
Xem thêm: Rút khỏi EU, Anh có thể làm đảo lộn trật tự thế giới.
Nguyễn Hoàng