Tại một nhà máy sản xuất lò vi sóng của Midea ở thành phố Phật Sơn, miền nam Trung Quốc, những cánh tay robot màu cam đang chuyển động linh hoạt, lắp ráp các thành phần với độ chính xác cực cao. Xung quanh, hầu như không hề có bóng một người nào.
Các nhà máy Trung Quốc đang tăng tốc tự động hóa bằng robot. Ảnh: SCMP.
Ở Trung Quốc, cảnh tượng này ngày càng phổ biến tại các nhà máy. Những cánh tay robot, camera giám sát tích hợp công nghệ thị giác máy tính phiên bản mới nhất, những robot vận chuyển... tạo nên một quy trình sản xuất khép kín. Con người gần như bị loại bỏ khỏi các dây chuyền này, ngoại trừ 1 - 2 kỹ sư điều khiển hệ thống. Thậm chí, dây chuyền không cần đến người trực tại đó, vì mọi thứ có thể được vận hành qua ứng dụng trên smartphone từ xa và chủ động.
"Nếu dây chuyền này trước đây cần 16 người để vận hành, giờ chỉ còn 4 người", Xu Nian'en, Giám đốc phụ trách nhà máy Midea tại thành phố Phật Sơn, cho biết. Ông cũng tiết lộ Midea đã đầu tư 4 tỷ nhân dân tệ (622 triệu USD) để nâng cấp robot trong 5 năm. Kết quả là mức độ hiệu quả của nhà máy tăng 62%, nhưng cũng khiến 50.000 công nhân bị điều chuyển hoặc mất việc.
Trong bối cảnh kinh tế Trung Quốc số hóa nhanh chóng, các nhà máy của Midea là đại diện cho bức tranh tổng thể về tương lai sản xuất tại Trung Quốc - quốc gia được ví là "công xưởng của thế giới". Thách thức đang được nâng cao hơn, khi người trẻ tại nước này có xu hướng không còn thích làm các công việc nặng nhọc.
Theo kết quả điều tra được Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc (NBS) công bố ngày 11/5, mức tăng dân số của Trung Quốc năm 2020 thấp nhất kể từ 1950. Dân số trong độ tuổi lao động (từ 15 đến 59 tuổi), chiếm 63,35% tổng dân số vào năm ngoái, giảm 6,79 % so với một thập kỷ trước. "Tỷ lệ người trong độ tuổi lao động đang có xu hướng giảm mạnh", Wang Xiaosong, giáo sư kinh tế tại Đại học Renmin, nhận xét.
Trong khi đó, Lu Jiehua, giáo sư nghiên cứu dân số tại Đại học Bắc Kinh, trích dẫn số liệu nghiên cứu cho biết, lượng dân số Trung Quốc trong độ tuổi lao động của năm 2020 hiện chỉ bằng 3/4 của 2010. Con số này sẽ giảm một nửa vào 2050.
Tuy nhiên, số liệu của NBS cũng cho thấy sự tiến bộ trong giáo dục đại học của Trung Quốc. Số người đạt được trình độ này tăng từ 8,93% năm 2010 lên 15,5% vào năm 2020. Điều này cũng khiến những người trẻ hướng đến các công việc ít nặng nhọc hơn thay vì phải làm công nhân. "Ngày nay, thế hệ ở độ tuổi 20 thích các công việc dịch vụ, như phát trực tiếp hoặc ngồi trong văn phòng", Yuan Jing, phó giám đốc một công ty chuyên sản xuất thiết bị thông minh, nhận xét.
Thực tế, hàng nghìn nhà máy trên khắp Trung Quốc đã sẵn sàng cho một tương lai ít nhân lực, bằng cách đầu tư vào tự động hóa, robot và kỹ thuật số hóa. Chẳng hạn, Midea có kế hoạch thay thế 30% nhân viên tuyến đầu của mình trong ba năm tới với bằng các cỗ máy tự động hóa.
Cánh tay robot lắp ráp lò vi sóng của Midea. Ảnh: Handout.
Các nhà máy ở Trung Quốc hiện áp dụng AI để thu thập lượng lớn dữ liệu và tự động hóa nhiều quy trình. Các công ty cũng đang xây dựng các trung tâm dữ liệu để cung cấp dịch vụ đám mây và giúp nhiều ngành công nghiệp trực tuyến. Trong khi đó, chính phủ Trung Quốc cũng đưa ra chính sách điều chỉnh và cung cấp dữ liệu để thúc đẩy Internet công nghiệp trong kế hoạch 5 năm lần thứ 14 của mình, đặc biệt là thúc đẩy mạng 5G. Đối với ngành công nghiệp robot, chính phủ Trung Quốc cung cấp các khoản trợ cấp lớn cho bất kỳ nhà máy nào, theo công ty dịch vụ tài chính Sinolink Securities.
Trung Quốc là thị trường robot công nghiệp lớn nhất thế giới kể từ năm 2013. Với sự thúc đẩy của Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, việc tự động hóa ngày càng được thúc đẩy. "Quá trình số hóa đồng nghĩa với việc thay đổi khả năng cạnh tranh cốt lõi của một quốc gia ở cấp độ cơ bản", Zhu Min, cựu Phó giám đốc điều hành Quỹ Tiền tệ Quốc tế và là người đứng đầu Viện Nghiên cứu Tài chính Quốc gia của Đại học Thanh Hoa, cho biết.
Theo ông Min, việc áp dụng robot tạo nên sự thay đổi lớn. "Giờ đây, giá nhân công lắp ráp một chiếc điều hòa như của Midea chỉ khoảng 10 nhân dân tệ (1,6 USD), mức không thể tưởng tượng nổi trong quá khứ", ông Min lấy ví dụ.
Việc các nhà máy áp dụng robot cũng đến từ bối cảnh giá lao động đang tăng cao tại Trung Quốc. Theo NBS, mức lương trung bình hàng năm của lao động làm việc các công ty tư nhân ở thành thị tại Trung Quốc tăng gần gấp ba lần, từ 20.759 nhân dân tệ vào năm 2010 lên 57.727 nhân dân tệ (9.000 USD) vào năm 2020. Đối với lĩnh vực sản xuất, mức lương trung bình hàng năm của công nhân 74.641 nhân dân tệ (11.713 USD) vào năm 2020, trong khi ở thời điểm 2017, con số này là 58.049 nhân dân tệ (9.100 USD).
Tuy vậy, nếu tính mật độ robot so với lực lượng lao động, Trung Quốc vẫn thấp hơn các nước. Theo số liệu của Liên đoàn Robot Quốc tế, nước này hiện đạt tỷ lệ 187 robot/10.000 công nhân, trong khi Singapore cao nhất với 918 robot/10.000 công nhân, theo sau là Hàn Quốc với 868 robot/10.000 công nhân.
Theo các chuyên gia, sắp tới lực lượng lao động Trung Quốc sẽ phải nâng cao tay nghề nếu không muốn bị robot "chiếm" việc làm. "Công nhân sẽ không còn phải đảm nhiệm các công việc cơ khí. Họ cần có khả năng điều khiển hệ thống, phân tích dữ liệu và những thứ khác có giá trị hơn. Bằng không, họ sẽ bị đào thải", Zhou Xiaoling, Giám đốc công nghệ của Midea, dự đoán.
Bảo Lâm (theo SCMP)