Tranh cãi nội bộ đảng Cộng hòa đang ngày càng nghiêm trọng về vai trò và quyền lực của tỷ phú Elon Musk cùng Ban Hiệu suất Chính phủ (DOGE), đặc biệt khi các biện pháp cắt giảm biên chế công chức và siết ngân sách của ông vấp phải phản ứng mạnh từ cả công chúng lẫn một số nhà lập pháp.
Tại cuộc họp kín của các nghị sĩ Cộng hòa tại Hạ viện hôm 25/2, nghị sĩ Austin Scott bày tỏ lo ngại về bất đồng ngày càng sâu sắc giữa các nghị sĩ Cộng hòa với Nhà Trắng và DOGE về cách triển khai các biện pháp cải cách, theo Fox.
Nhiều nghị sĩ Cộng hòa đã hứng chỉ trích từ cử tri ở khu vực họ phụ trách liên quan đến những biện pháp cắt giảm bộ máy quyết liệt mà nhóm DOGE đang triển khai, ảnh hưởng đến hàng triệu công chức và gia đình họ.
"Chúng ta đang bị đẩy ra đối mặt với búa rìu dư luận, trong khi Elon Musk chỉ đơn giản đăng bài trên mạng", một nghị sĩ giấu tên thuật lại lời Scott ở cuộc họp, mô tả áp lực từ cử tri đối với các nghị sĩ Cộng hòa.
"Chúng tôi cần có sự phối hợp tốt hơn giữa DOGE, Tổng thống và quốc hội. Hiện có quá nhiều câu hỏi chưa được trả lời", một nghị sĩ khác bày tỏ lo ngại ở cuộc họp.
Tỷ phú Musk cuối tuần trước vấp phải nhiều chỉ trích sau khi yêu cầu tất cả nhân viên liên bang gửi email báo cáo công việc họ đã thực hiện bằng 5 gạch đầu dòng, kèm theo cảnh báo rằng ai không tuân thủ có thể bị xem là đã từ chức. Musk giải thích rằng yêu cầu này là cách để các công chức chứng minh mình "tồn tại" trong bộ máy.
Ngày 24/2, Musk thể hiện thái độ quyết liệt hơn với thông báo trên X về "cơ hội thứ hai" cho hơn hai triệu công chức, cảnh báo những ai không báo cáo công việc sẽ bị "chấm dứt hợp đồng".
Trong khi Nhà Trắng hoan nghênh động thái này, một số nghị sĩ Cộng hòa lại lo ngại về phương thức làm việc của tỷ phú giàu nhất thế giới. "Không ai sa thải công chức theo cách như vậy. Một số người có thể làm việc không tốt, nhưng phần lớn họ là những công chức tận tâm. Họ xứng đáng được đối xử như những người Mỹ", một nghị sĩ Cộng hòa nhận định trong cuộc họp tại Hạ viện.
Elon Musk phát biểu tại Phòng Bầu dục, Nhà Trắng ngày 11/2. Ảnh: Reuters
Thượng nghị sĩ Cộng hòa Lisa Murkowski thì công khai chỉ trích ông Musk trên X, cho rằng công chức Mỹ xứng đáng được tôn trọng vì những đóng góp thầm lặng của mình. "Email gửi vào cuối tuần yêu cầu các công chức chứng minh họ tồn tại là một trò lố bịch", bà viết.
Một số nghị sĩ khác cũng lên tiếng phản đối, trong đó có Thom Tillis, thành viên cấp cao của đảng Cộng hòa tại Thượng viện. Ông cho rằng chỉ những lãnh đạo bộ, ngành, cơ quan liên bang đã được Thượng viện phê chuẩn chức vụ mới có quyền ra lệnh cho công chức, còn Musk chỉ là một "cố vấn đặc biệt" của Tổng thống, vị trí không cần chấp thuận từ Thượng viện.
Trong tuần qua, hàng loạt cuộc biểu tình phản đối chính sách cắt giảm ngân sách của DOGE đã diễn ra tại các buổi tiếp xúc cử tri của các nghị sĩ Cộng hòa. Một số nghị sĩ cho biết họ đã nhận được hàng trăm ý kiến phản đối từ người dân.
"Chúng ta nên dùng dao mổ thay vì búa tạ", hạ nghị sĩ Jeff Van Drew nói, ám chỉ chính sách cắt giảm của Musk đang quá quyết liệt. "Chúng ta phải rất cẩn trọng trong việc cắt giảm để không gây tổn hại đến người dân bình thường".
Tuy nhiên, nhiều nghị sĩ Cộng hòa lên tiếng ủng hộ Musk. "Tôi nghĩ đại đa số người dân Mỹ hiểu và ủng hộ DOGE. Cuối cùng, đây là nỗ lực để thu nhỏ quy mô chính phủ và giúp nó hoạt động hiệu quả hơn", Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson tuyên bố.
Kevin Hern và một số nghị sĩ Cộng hòa khác cho rằng làn sóng bức xúc với DOGE chủ yếu đến từ các cử tri Dân chủ, còn cử tri Cộng hòa vẫn đồng thuận. "Cử tri Cộng hòa trong khu vực tôi phụ trách đều ủng hộ Musk. Họ muốn loại bỏ lãng phí, gian lận và lạm dụng", ông nói.
Các thành viên cấp cao trong chính quyền Trump tiếp tục bảo vệ Musk. Phát ngôn viên Nhà Trắng Karoline Leavitt khẳng định Tổng thống Trump hoàn toàn ủng hộ những biện pháp mạnh tay của DOGE và muốn Musk tiếp tục đẩy mạnh cải cách. "Tổng thống đã gửi một tin nhắn trên Truth Social nói rằng ông ấy yêu thích mọi điều Elon đang làm và muốn ông ấy quyết liệt hơn nữa", Leavitt nhấn mạnh.
Bên cạnh những tranh cãi về phương pháp làm việc, một số nghị sĩ Cộng hòa cũng lo ngại về quyền lực đang ngày càng được mở rộng của DOGE mà không chịu sự kiểm soát nào.
Hạ nghị sĩ Doug LaMalfa cảnh báo về việc DOGE yêu cầu quyền truy cập vào dữ liệu liên bang nhạy cảm và thực hiện cắt giảm trên diện rộng mà không thông qua quốc hội. Các thành viên ôn hòa của đảng lo sợ dự luật ngân sách mà các lãnh đạo Cộng hòa đang thúc đẩy sẽ dẫn đến cắt giảm loạt chương trình phúc lợi quan trọng đối với chính những cử tri của mình, đặc biệt là nhóm hưu trí, người cao tuổi và người dân vùng nông thôn.
Ông Donald Trump và ông Elon Musk tại Butler, bang Pennsylvania ngày 5/10/2024. Ảnh: AP
Một số thượng nghị sĩ Cộng hòa đã bắt đầu kêu gọi có biện pháp kiềm chế quyền lực và ảnh hưởng của DOGE. Murkowski cho biết bà sẽ phản ứng quyết liệt nếu chính quyền Trump cố tình thực thi chính sách của DOGE và đóng băng các khoản chi ngân sách đã được quốc hội phê duyệt từ trước.
"Nếu chúng ta cho phép điều này, nghĩa là quốc hội đã từ bỏ quyền hạn của mình", bà nói. "Chúng ta cần đứng lên và nói rằng: Đây là hành động trái luật và không đúng thẩm quyền của nhánh hành pháp".
Thượng nghị sĩ John Thune cũng bày tỏ quan điểm rằng các thành viên nội các được Thượng viện phê chuẩn mới là những người được quyền ra quyết định, thay vì Musk.
Tuy nhiên, DOGE vẫn tiếp tục thực hiện kế hoạch cắt giảm, bất chấp các vụ kiện và lệnh tòa yêu cầu tạm dừng. Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID) đã bị cắt giảm 92% số dự án viện trợ ở nước ngoài, trong khi các cơ quan y tế, quản lý công viên Mỹ tiến hành sa thải hàng loạt nhân sự theo yêu cầu của DOGE.
Phản ứng của một số nghị sĩ đảng Cộng hòa khó có thể ngăn cản DOGE trong tình hình hiện nay, khi Musk được Tổng thống Trump và phần lớn lãnh đạo đảng hậu thuẫn. Tại cuộc họp nội các đầu tiên trong nhiệm kỳ, Tổng thống Trump đã tuyên bố bất kỳ lãnh đạo bộ ngành nào không hài lòng với Elon Musk thì nên chọn ra đi.
"Mọi người đang chật vật để theo kịp tốc độ của Tổng thống Trump", hạ nghị sĩ McCormick nói. "Chúng ta cần có thời gian để điều chỉnh theo kế hoạch vĩ đại của ông ấy".
Thanh Danh (Theo Fox, Washington Post, Axios)