Nepal gần đây mỗi ngày báo cáo khoảng 20 ca nhiễm trên 100.000 dân, mức tương đương Ấn Độ hai tuần trước. Cuối tuần trước, Liên đoàn Chữ thập đỏ và Trăng lưỡi liềm đỏ quốc tế (IFRC) công bố dữ liệu cho thấy 44% mẫu xét nghiệm Covid-19 của Nepal có kết quả dương tính, đồng thời cảnh báo khủng hoảng sắp xảy ra.
"Những gì xảy ra ở Ấn Độ ngay lúc này chính là lời cảnh báo kinh hoàng cho tương lai của Nepal nếu chúng tôi không thể ngăn chặn đợt bùng phát Covid-19 mới nhất, đang cướp đi nhiều sinh mạng qua từng phút", Chủ tịch Hội Chữ thập đỏ Nepal Netra Prasad Timsina, nói.
Tốc độ lây lan nhanh của virus làm dấy lên nỗi sợ rằng Nepal đang đứng bên bờ vực cuộc khủng hoảng tàn khốc như Ấn Độ, thậm chí tồi tệ hơn. "Tình hình đang tệ hơn từng ngày và có thể vượt kiểm soát trong tương lai", tiến sĩ Samir Adhikari, phát ngôn viên Bộ Y tế và Dân số Nepal, ngày 3/5 nói.
Dù Nepal đã tăng cường kiểm soát biên giới và áp phong tỏa ở những khu vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất, bao gồm thủ đô Kathmandu, một số người lo ngại rằng chúng không đủ để ngăn đại dịch càn quét quốc gia này.
Chỉ một tháng trước, quốc gia nằm ở dãy Himalaya với 31 triệu dân chỉ báo cáo khoảng 100 ca mỗi ngày, nhưng hiện tại, con số này là hơn 8.600.
Một số người đổ lỗi đợt bùng phát này bắt nguồn từ Ấn Độ, quốc gia láng giềng có biên giới mở với Nepal. Nhiều người Nepal có công việc kinh doanh ở Ấn Độ nên việc đi lại giữa hai nước khá thường xuyên. Trong những tuần gần đây, một số người Ấn Độ rời đất nước để sang Nepal, với hy vọng được tiếp cận dịch vụ chăm sóc y tế hoặc để tránh đợt bùng phát thứ ba, theo Adhikari.
"Rất khó để ngăn chặn việc đi lại giữa hai quốc gia", ông nói.
Người dân tụ tập tại lễ hội Bisket Jatra ở Taumadi, Bhaktapur hôm 10/4. Ảnh: NurPhoto.
Nepal những ngày gần đây đã siết chặt các quy định phòng chống dịch. Công dân Nepal giờ chỉ có thể từ Ấn Độ về nước qua 13 trong 35 cửa khẩu, theo Ngoại trưởng Pradeep Kumar Gyawali. Ngoài ra, những người này sẽ phải xét nghiệm Covid-19 ở biên giới. Người có kết quả âm tính có thể trở về nhà, nhưng ca dương tính phải tới cơ sở cách ly hoặc bệnh viện.
Tuy nhiên, Sameer Mani Dixit, nhà nghiên cứu y tế cộng đồng của Nepal, cho rằng những biện pháp trên quá muộn, bởi virus đã âm thầm lây lan ở quốc gia này.
Cuộc khủng hoảng của Nepal bắt đầu hình thành từ đầu tháng 4, khi Thủ tướng K. P. Sharma Oli quảng bá một biện pháp điều trị Covid-19 chưa được kiểm chứng. Ông Oli nói rằng Covid-19 có thể được chữa bằng cách súc miệng với nước lá ổi. Năm ngoái, Thủ tướng Nepal cũng từng nói rằng người Nepal có hệ thống miễn dịch mạnh mẽ nhờ lượng gia vị mà họ sử dụng hàng ngày.
Người Nepal sau đó tụ tập đông đúc tại các lễ hội tôn giáo trong nước và dọc biên giới Ấn Độ, nơi các tín đồ người Nepal cùng với tín đồ Hindu tham gia lễ hội tắm sông Hằng Kumbh Mela, một trong những lễ hội tôn giáo lớn nhất thế giới. Trong số những người tham dự có cựu quốc vương Gyanendra Shah và hoàng hậu Komal Shah, hai người đã nhập viện vì nhiễm nCoV sau khi trở về Nepal, theo thông báo từ bệnh viện quốc tế Norvic ở Kathmandu.
Cùng thời gian đó, hàng nghìn người Nepal đã đổ về thủ đô Kathmandu để tổ chức lễ hội tôn giáo Pahan Charhe. Nhiều người khác đến Bhaktapur, một thành phố gần đó để ăn mừng lễ hội năm mới Bisket Jatra, dù giới chức yêu cầu họ không tham gia. Một tấm áp phích ủng hộ sự kiện nêu rõ "lễ hội của chúng tôi đáng quý hơn cuộc sống của chúng tôi".
Ngày 24/4, khi nước này báo cáo hơn 2.400 ca nhiễm mới, Thủ tướng Oli tham dự lễ khánh thành tòa tháp Dharahara mới, thay thế tòa bị sụp đổ trong trận động đất tàn khốc năm 2015. Ngày 29/4, khi số ca nhiễm hàng ngày đã tăng gấp đôi lên mức hơn 4.800, chính phủ áp lệnh phong tỏa hai tuần ở thủ đô Kathmandu. Hôm sau, Bộ Y tế và Dân số thừa nhận hệ thống quá tải.
"Khi số ca nhiễm tăng vượt kiểm soát của hệ thống y tế, việc cung cấp giường bệnh để tiếp nhận điều trị trở nên khó khăn", thông báo của Bộ Y tế ngày 30/4 cho biết.
Thủ tướng Oli ngày 3/5 nói virus đã lây lan mạnh bất chấp những "nỗ lực tối đa" của chính phủ. "Vì chúng ta sống trong một thế giới kết nối với nhau, những đại dịch như thế này sẽ không bỏ qua ai và không ai có thể an toàn", ông nói.
Nhiều người dân Nepal đã tỏ ra phẫn nộ khi cho rằng chính phủ hành động chưa đủ để kiểm soát đại dịch. Các chuyên gia nói chính phủ đáng lẽ phải làm nhiều hơn, dù biết việc ngăn chặn đợt bùng phát thứ hai rất khó khăn.
Nhà phân tích chính trị Surendra Labh nói việc cho phép các lễ hội diễn ra là sai lầm và cho rằng những sự kiện như vậy, cũng như các đám cưới, đã khiến tình hình đại dịch thêm trầm trọng.
"Tôi nghĩ chính phủ xử lý đại dịch chưa tốt. Họ quá tập trung vào chính trị", ông nói.
Chuyên gia y tế Suresh Panthee, một trong những người sáng lập Viện Nghiên cứu Bền vững ở Nepal, nói quốc gia này đã tự mãn sau khi tránh được thảm kịch từ đợt bùng phát đầu tiên.
Khi các ca nhiễm tăng ở phía bên kia biên giới, Nepal đáng lẽ phải chuẩn bị hệ thống cách ly cho công dân về nước, theo Panthee. "Chúng tôi có đủ thời gian nhưng không chuẩn bị", ông nói.
Người đàn ông mặc đồ bảo hộ hỏa táng người chết vì Covid-19 tại Kathmandu, Nepal hôm 5/5. Ảnh: Reuters.
Nepal là một trong số quốc gia nghèo nhất thế giới và điều này được thể hiện rõ trong hệ thống chăm sóc y tế. Theo kế hoạch ứng phó Covid-19 của chính phủ từ tháng 5 năm ngoái, nước này chỉ có 1.595 giường chăm sóc đặc biệt và 480 máy thở.
Đội ngũ bác sĩ cũng thiếu hụt, khi chỉ có trung bình 0,7 người chăm sóc sức khỏe cho 100.000 dân, theo dữ liệu của Ngân hàng Thế giới (WB), trong khi tỷ lệ này ở Ấn Độ là 0,9. Nhân viên y tế nghỉ phép dài hạn đang được kêu gọi trở lại làm việc để ứng phó khủng hoảng, trong khi quân đội Nepal yêu cầu các nhân viên quân y đã nghỉ hưu sẵn sàng được triệu tập. Tính tới cuối tuần trước, bệnh viện ở 22 trong tổng số 77 quận của Nepal thiếu giường bệnh, theo Trung tâm Điều hành Cứu trợ Y tế Khẩn cấp Nepal (HEOC).
Tiến sĩ Paras Shrestha, bác sĩ tại khoa cấp cứu Covid-19 ở thành phố biên giới Nepalgunj, cho biết bệnh viện của ông đã quá tải, theo đó khuyên bệnh nhân có triệu chứng nhẹ nên tự cách ly tại nhà.
Tình hình ở thành phố này đã "rất nghiêm trọng", theo Dipak Shrestha, người đứng đầu văn phòng UNICEF tại Nepalgunj, đồng thời cảnh báo kịch bản tương tự có thể xảy ra ở những nơi khác.
Khi đợt bùng phát thứ hai nhấn chìm Ấn Độ, chính phủ Nepal dường như mới bắt đầu hành động. Tuần trước, nước này đặt hàng 20.000 bình oxy từ nước ngoài, khi nhu cầu về oxy y tế tăng gấp ba, theo người phát ngôn Bộ Y tế Jageshwor Gautam.
Ngày 4/5, quân đội Nepal bắt đầu mở rộng các cơ sở y tế ở khu vực biên giới Ấn Độ để phục vụ lượng lớn người lao động hồi hương. Một trung tâm cách ly với 200 giường và thêm 2.000 giường bệnh đã được bổ sung ở một cơ sở y tế tỉnh Sudurpashchim, nơi quan chức đã báo cáo về tình trạng thiếu oxy.
Tuy nhiên, những thách thức mà Nepal phải đối mặt rất lớn. Quốc gia này có tỷ lệ dương tính cao gấp đôi Ấn Độ, đồng nghĩa một số lượng lớn ca nhiễm vẫn chưa được phát hiện. Số lượng xét nghiệm đã được tăng lên mức 20.000 mẫu mỗi ngày, nhưng chuyên gia Panthee cho rằng chưa đủ để đáp ứng nhu cầu. Ngoài ra, tỷ lệ tiêm chủng ở Nepal còn thấp. Tính tới cuối tháng trước, Nepal mới tiêm ít nhất một liều cho 7,2% dân số, trong khi Ấn Độ là 10%.
"Tôi có thể nói chính phủ đang cố hết sức. Nhưng chúng tôi có một hệ thống y tế rất yếu và mỏng manh", Adhikari, đại diện Bộ Y tế, thừa nhận.
Vài tuần tới được xem rất quan trọng đối với Nepal để kiểm soát đợt bùng phát. Hồi cuối tháng 4, giới chức đã áp lệnh phong tỏa hai tuần thủ đô Kathmandu, nhưng nhiều lao động nhập cư đã trở về quê trước khi lệnh phong tỏa có hiệu lực.
"Trong vài tuần tới, tình hình của chúng tôi sẽ rất tệ. Nhưng chúng tôi đang cố gắng hết sức", Adhikari nói.
Một bệnh nhân Covid-19 được đưa khỏi xe cứu thương tại Kathmandu, Nepal hôm 4/5. Ảnh: Reuters.
Giới chức Nepal cũng đang tiến hành nhiều biện pháp khác để kiểm soát dịch. Từ ngày 6/5, tất cả chuyến bay quốc tế đều bị cấm. Các quy định hạn chế tụ tập đông người cũng được áp dụng ở 46 trong 77 quận.
Bác sĩ Shrestha hy vọng số ca nhiễm sẽ giảm nếu mọi người tuân thủ các biện pháp phòng ngừa và kiên nhẫn. Nhưng Dixit cho rằng những quy định thay đổi liên tục sẽ khiến công chúng khó có thể tuân thủ.
Panthee tin chỉ riêng lệnh phong tỏa là không đủ. Chính phủ cần xét nghiệm tất cả trường hợp tiếp xúc gần, cách ly ca dương tính, kiểm soát tốt biên giới và tăng nguồn cung oxy.
"Tôi cảm thấy sợ vì ca nhiễm ở Nepal đang tăng như Ấn Độ. Tôi không biết chính phủ của chúng tôi sẽ xử lý tình huống này như thế nào", Gita Kuchikar, cư dân Kathmandu, nói.
Nepal sẽ có nhiều lễ hội trong những tuần tới, trong đó có lễ hội Rato Macchidranath vào cuối tháng này. Dù các nhà tổ chức cho biết sẽ thực hiện các biện pháp giãn cách xã hội và đeo khẩu trang bắt buộc, nhiều người vẫn tỏ ra lo lắng.
Gautam, phát ngôn viên Bộ Y tế, dự đoán người dân sẽ không tuân thủ lệnh giới nghiêm và phong tỏa vì các lễ hội. "Một số lễ hội vẫn diễn ra trong giai đoạn cấm này, nhưng chính phủ không thể can thiệp. Chúng tôi mệt mỏi vì phải luôn nhắc mọi người tuân thủ các biện pháp an toàn", Gautam nói.
Thanh Tâm (Theo CNN)