Cựu tổng thống Mỹ Donald Trump từng ám chỉ ủng hộ lệnh cấm phá thai trên 15 tuần tuổi trong bất kỳ trường hợp nào. Lệnh cấm phá thai nghiêm ngặt là một trong những điều được các thành viên bảo thủ của đảng Cộng hòa ủng hộ và nhiều bang do phe Cộng hòa kiểm soát đã áp dụng lệnh này.
Tuy nhiên, trong video đăng sáng 8/4 để nêu quan điểm về quy định phá thai tại Mỹ, Trump không đề xuất một lệnh cấm phá thai liên bang, cho rằng vấn đề này nên do từng bang quyết định.
Trump cũng không đề cập kịch bản ký ban hành một dự luật cấm phá thai hay những biện pháp ông có thể thực hiện theo quyền hạn tổng thống nếu đắc cử. Ông thậm chí còn bày tỏ ủng hộ phá thai trong trường hợp nạn nhân bị cưỡng hiếp, loạn luân hoặc cần bảo vệ tính mạng người mẹ.
Marjorie Dannenfelser, chủ tịch nhóm phản đối phá thai Susan B. Anthony Pro-Life America có ảnh hưởng chính trị lớn nhất, cho biết tổ chức này "vô cùng thất vọng" vì ông Trump không ủng hộ một đạo luật liên bang cấm phá bỏ thai nhi trên 15 tuần tuổi.
Đây cũng là mốc thượng nghị sĩ Lindsey Graham, một trong những đồng minh hàng đầu của ông Trump, đưa ra trong dự luật được đệ trình năm 2022 nhằm áp lệnh cấm phá thai trên 15 tuần tuổi khắp nước Mỹ. Sau tuyên bố của Trump, Graham lập tức bày tỏ "không đồng tình", khiến cựu tổng thống phẫn nộ.
"Tôi chỉ biết trách bản thân về Lindsey Graham, bởi lý do duy nhất giúp ông ấy thắng ở bang Nam Carolina là được tôi ủng hộ", cựu tổng thống Donald Trump viết trong loạt bài đăng trên mạng xã hội Truth Social.
Cựu tổng thống Donald Trump nhìn thượng nghị sĩ Lindsey Graham phát biểu tại sự kiện vận động tranh cử ở Columbia, bang Nam Carolina ngày 28/1/2023. Ảnh: AFP
Phá thai là một trong những vấn đề gây chia rẽ sâu sắc nhất ở Mỹ. Tòa án Tối cao Mỹ năm 2022 đảo ngược phán quyết trong vụ kiện "Roe chống lại Wade". Phán quyết hồi năm 1973 này tuyên bố phá thai là một trong những quyền con người căn bản của phụ nữ và là quyền hiến định dựa trên Tu chính án thứ 14.
Một số bang sau đó đã hoặc sẽ công bố luật cấm phá thai, trong khi số khác vẫn cho phép. Theo Graham, các phong trào ủng hộ sự sống luôn luôn hướng tới sự an toàn của thai nhi, không phải xét theo yếu tố địa lý.
"Khoa học cho thấy thai nhi 15 tuần tuổi đã phát triển tương đối đầy đủ và có thể cảm nhận đau đớn", ông Graham viết trên X. "Tôi sẽ tiếp tục ủng hộ việc nên có một tiêu chuẩn tối thiểu toàn quốc, giới hạn phá thai ở tuần 15, ngoại trừ các trường hợp bị cưỡng hiếp, loạn luân và vì tính mạng người mẹ".
Trong khi đó, Trump không đánh giá cao phản hồi từ Graham. Ông cho rằng Graham "đang gây bất lợi lớn cho đảng Cộng hòa và quốc gia" và nên dành thời gian cho an ninh biên giới. Ông Trump cảnh báo phe Dân chủ có thể hưởng lợi từ quan điểm của Graham.
"Phe Dân chủ hài lòng với Lindsey, bởi họ muốn vấn đề này âm ỉ càng lâu càng tốt", ông Trump cho biết. "Chúng ta không thể để đất nước hứng chịu thêm thiệt hại và thất cử vì một vấn đề vốn do các bang quyết định và sẽ vẫn như vậy".
Thượng nghị sĩ Mỹ Lindsey Graham tại Washington hồi tháng 4/2022. Ảnh: Reuters
Trump còn nhận công giúp chấm dứt phán quyết "Roe chống lại Wade". Quyết định này được 9 thẩm phán Tòa án Tối cao đưa ra năm 2022, trong đó 6 phiếu thuận đều từ nhóm thẩm phán bảo thủ, gồm ba người được ông Trump đề cử. Cựu tổng thống cho rằng phe bảo thủ phản đối phá thai, bao gồm cả Graham, suốt nhiều năm không thể đảo ngược phán quyết "Roe chống lại Wade" cho đến khi ông "xuất hiện và hoàn thành công việc".
Lập trường của Graham về phá thai những năm qua không thay đổi, nhưng giới quan sát nhận định chỉ trích mà thượng nghị sĩ này nhằm vào ông Trump là sự rạn nứt hiếm thấy gần đây.
Trump và Graham từng là đối thủ, khi thượng nghị sĩ này tuyên bố tranh cử năm 2016, kêu gọi đảng Cộng hòa không đề cử Trump. Quan hệ giữa hai người được cải thiện khi Trump giữ vị thế dẫn dắt đảng Cộng hòa. Graham bảo vệ ông Trump tại Thượng viện và ủng hộ chủ nghĩa biệt lập của cựu tổng thống.
Hồi tháng 2, ông Graham phản đối tăng viện trợ cho Ukraine, dù đã cam kết "hành động nhiều hơn" để giúp Tổng thống Volodymyr Zelensky trong xung đột với Nga. Graham cho biết đã trao đổi với ông Trump về gói viện trợ và cựu tổng thống "kiên quyết phản đối".
Bất đồng giữa Trump và Graham ngày 8/4 khiến một số thành viên đảng Cộng hòa bất ngờ, nhưng đây không phải lần đầu tiên hai đồng minh hục hặc. Ông Trump từng công kích dữ dội ông Graham, sau khi nghị sĩ này nói nên truy tố những người tham gia vụ bạo loạn tại Đồi Capitol tháng 1/2021.
Quy định về phá thai tại các bang ở Mỹ. Đồ họa: Washington Post
Trong khi đó, đa số thượng nghị sĩ Cộng hòa ủng hộ quan điểm của Trump.
"Phá thai là vấn đề gây chia rẽ ở Mỹ, nhưng những người thiện chí đều có thể đồng tình với quan điểm của cả hai bên", thượng nghị sĩ Ted Cruz, bang Texas, nói với Independent. "Cách hiến pháp Mỹ vận hành là cử tri có quyền quyết định về quy định và luật, phù hợp với giá trị của họ. Đó là dân chủ".
Ông Cruz cùng một số nghị sĩ Cộng hòa tại lưỡng viện sẽ tái tranh cử vào tháng 11. Lập trường của ông Trump giúp ứng viên đảng này "dễ thở hơn", bởi nếu cựu tổng thống ủng hộ lệnh cấm liên bang, họ khả năng cao cần có quan điểm tương tự và đối mặt bất lợi ở những bang nghiêng về Dân chủ như New York hay California.
Nhiều đồng minh thân cận cũng cho rằng ông Trump sẽ không thu được thêm nhiều lợi ích nếu ủng hộ một lệnh cấm phá thai toàn quốc. Ủng hộ lệnh cấm phá thai ở mốc 15 tuần có thể khiến ông Trump đối đầu với các thống đốc bang Cộng hòa có quan điểm cứng rắn về phá thai, như bà Kristi Noem ở Nam Dakota, nơi phá thai bị cấm gần như hoàn toàn, chỉ trừ trường hợp tính mạng người mẹ bị đe dọa.
Ngoài ra, một lệnh cấm phá thai liên bang có thể làm suy giảm sự ủng hộ dành cho ông Trump ở 6-7 bang dao động, không nghiêng hẳn về ứng viên Dân chủ hay Cộng hòa, từ đó ảnh hưởng đến cục diện cuộc đua vào Nhà Trắng.
Khảo sát hồi tháng 3 của Reuters/Ipsos cho thấy 83% người ủng hộ đảng Dân chủ cho rằng phá thai trong hầu hết hoặc toàn bộ trường hợp là hợp pháp. 57% người ủng hộ đảng Cộng hòa quan điểm ngược lại, cho rằng phá thai nên được coi là phi pháp.
Phe Dân chủ hoài nghi tuyên bố của ông Trump, cho rằng đây chỉ là chiêu trò của ông trước thềm bầu cử nhằm thu hút sự ủng hộ của các cử tri ủng hộ việc phá thai. Tổng thống Joe Biden cho rằng người tiền nhiệm "đang dối trá" và ông Trump sẽ ký lệnh cấm phá thai áp dụng trên toàn quốc ngay khi có cơ hội.
Carol Tobias, chủ tịch Ủy ban quốc gia về quyền sống, nhận định Trump đã hành động phù hợp khi không đưa ra một đề xuất về lệnh cấm phá thai toàn quốc nào, bởi nó có thể bị cử tri bảo thủ cho là "quá dễ dãi".
"Lệnh cấm ở mốc 15 tuần rất gây tranh cãi trong phong trào ủng hộ sự sống, vì vẫn cho phép 95% số ca phá thai diễn ra. Không ủng hộ biện pháp này sẽ không ảnh hưởng đến ông Trump", bà Carol trả lời Reuters.
Như Tâm (Theo Washington Post, Reuters, Politico)