Phó thủ tướng: Nhiều nhà đầu tư BOT năng lực hạn chế

Tại Hội nghị tổng kết công tác đầu tư hạ tầng giao thông theo hình thức BOT (xây dựng - kinh doanh - chuyển giao) sáng 7/6, ông Nguyễn Văn Thanh, Chủ tịch Hiệp hội Vận tải Ôtô Việt Nam, chỉ ra thực trạng nhiều trạm thu phí BOT dày đặc và đặt không đúng vị trí, như hai trạm trên quốc lộ 5 đáng ra phải giải tỏa song vẫn thu phí hoàn vốn cho cao tốc Hà Nội - Hải Phòng. Tuyến Hà Nội - Thái Bình dài 100 km song có tới 4 trạm thu phí nên doanh nghiệp phải chịu phí đường cao hơn xăng dầu.

Ông Thanh cũng đề cập việc các trạm BOT thu phí thiếu minh bạch và gây ùn tắc như trạm Pháp Vân - Cầu Giẽ khiến các cổ đông của công ty chưa tin tưởng nhau. "Bộ Giao thông Vận tải cần khắc phục các bất cập và công khai tại trạm thu phí về thông tin tổng đầu tư, mức thu, lộ trình tuyến đường để người dân giám sát", ông Thanh đề nghị.

Dưới góc nhìn chuyên gia kinh tế, TS Trần Đình Thiên, Viện Kinh tế, cho rằng bất cập của các dự án BOT là tập trung quá nhiều để phát triển đường cao tốc, đường bộ dẫn đến phân bố lệch lạc so với đường sắt, hàng hải. Trong 5 năm tới phải phân bổ lại nguồn lực, tăng đầu tư vào cảng biển, đường sắt. 

Ông Nguyễn Ngọc Bảo, Phó ban Kinh tế Trung ương, cũng cho rằng vấn đề bất cập của dự án BOT là doanh nghiệp đầu tư thiếu vốn nên phải vay ngân hàng lãi suất cao, kinh tế vĩ mô chưa ổn định nên tác động mạnh tới tổng mức đầu tư. Ngoài ra, khâu quy hoạch dự án BOT còn thiếu nên không kết nối được giữa đường sắt, hàng không, đường bộ.

"Cần tăng cường vai trò quản lý nhà nước trong các dự án BOT, vốn nhà nước cần góp khoảng 20% để chia sẻ rủi ro với nhà đầu tư và điều tiết lợi ích an ninh xã hội, quốc phòng", ông Bảo nhấn mạnh.

Theo Thứ trưởng Tài chính Vũ Thị Mai, thời gian tới phí BOT sẽ chuyển thành giá theo đúng quy định của Luật giá và theo kinh tế thị trường. "Các dự án BOT sắp tới triển khai cần minh bạch ngay từ đầu, cần xin ý kiến rộng rãi của người dân, mức phí như vậy để tránh sau khi dự án hoàn thành thì người dân lại phản ứng", bà Mai gợi ý. 

Về phía nhà đầu tư, ông Phạm Quang Dũng, Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Tasco, cho rằng lợi ích từ dự án BOT là Bộ Giao thông đã mua được hạ tầng với giá rất rẻ so với đầu tư theo hình thức ODA. Bởi dùng vốn ODA là vay có điều kiện, phải sử dụng nhà thầu của nước ngoài nên tổng đầu tư thường có giá thành đắt gấp rưỡi, gấp đôi.

Trong khi đó, doanh nghiệp đầu tư BOT có lãi chỉ khoảng 8-9% trên vốn chủ sở hữu. "Chỉ vì doanh nghiệp không biết làm gì thì đầu tư BOT, đóng góp tăng GDP. Tuy nhiên, thời gian qua dư luận lại coi nhà đầu tư như một tội đồ khiến doanh nghiệp không có hưng phấn đầu tư", ông Dũng giãi bày.

Cũng theo ông Dũng, việc kiểm soát dự án BOT chặt chẽ hơn dự án đầu tư khác vì các bộ ngành cùng thẩm định chứ không riêng Bộ Giao thông nên không có chuyện khai khống để tăng chi phí đầu tư dự án.

Tại hội nghị, Phó thủ tướng Trịnh Đình Dũng đã chỉ ra hàng loạt bất cập của các dự án đầu tư hạ tầng theo hình thức BOT, như: được đầu tư theo phong trào, có những nhà đầu tư năng lực hạn chế nên tính chi phí cao so với thực tế, từ đó làm tăng phí cho phương tiện đi lại, làm giảm sức cạnh tranh của nền kinh tế.

Cùng với đó là nhiều trạm thu phí BOT chưa hợp lý gây bức xúc cho người dân, thiếu quy hoạch tổng thể cho phát triển giao thông, chưa có danh mục đường nào đầu tư từ ngân sách, đường nào kêu gọi BOT. Việc phối hợp chủ đầu tư để thu phí chưa tốt nên đặt quá nhiều trạm thu phí...

Trong khi đó, cơ quan quản lý chưa có cơ chế phối hợp giữa nhà đầu tư và nhà nước, chưa kiểm soát lựa chọn nhà đầu tư, chất lượng khảo sát thiết kế chưa phù hợp thực tế...

Phó thủ tướng đã đề nghị Bộ Giao thông Vận tải rà soát chiến lược quy hoạch hạ tầng gắn với đề án tái cấu trúc ngành giao thông, phát triển hài hòa các phương tiện vận tải, đưa ra các dự án ưu tiên trên mỗi loại hình và quy hoạch lại các trạm thu phí.

"Đầu tư BOT là trả chậm, thay vì nhà nước trả mà là người dân trả nên phải kiểm soát chặt chẽ từ đầu đến khi đưa vào sử dụng, phải đảm bảo lợi ích của nhà nước, nhà đầu tư, người dân", Phó thủ tướng nhấn mạnh.

Đoàn Loan

• Thứ trưởng Giao thông: 'Phí BOT Việt Nam rẻ nhất Đông Nam Á'