Tại các lần trình dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi) trước đây, Chính phủ đề xuất cho Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam là chủ đầu tư nhà ở xã hội, nhà lưu trú công nhân.
Góp ý tại phiên thảo luận chiều 25/8 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Phó chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương nói "không đồng tình" việc này. Ông đề nghị nghiên cứu lại chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của tổ chức chính trị này.
Phó chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương. Ảnh: Hoàng Phong
"Tổ chức chính trị xã hội không nên 'ôm' việc này vì không khéo không hoàn thành nhiệm vụ, coi chừng cán bộ vi phạm", ông nói, và thêm rằng, Tổng liên đoàn lao động nên làm đúng chức năng nhiệm vụ của mình là giám sát, phản biện xã hội, và tham mưu chính sách công nhân. Việc đầu tư nhà ở xã hội nên giao cho cơ quan hành chính, như UBND cấp tỉnh.
Một số thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đồng tình không nên giao Tổng liên đoàn làm chủ đầu tư nhà ở xã hội. Bà Lê Thị Nga, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp đề nghị cân nhắc, ngay việc làm để cho thuê như đề xuất của Tổng liên đoàn cũng cần có đánh giá tác động toàn diện.
Tham gia ý kiến sau đó, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ hỏi "Tổng liên đoàn có quyết tâm thực hiện việc này hay không?". Ông cho rằng, nếu Tổng liên đoàn quyết làm thì cần chỉnh lý lại quy định tại dự thảo luật để không vênh với Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư. Tức có thể thông qua doanh nghiệp trực thuộc có chức năng sản xuất kinh doanh để đầu tư, chứ Tổng liên đoàn không trực tiếp làm chủ đầu tư.
Nêu thực tế nhu cầu nhà ở hiện rất lớn trong khi khả năng đáp ứng của Nhà nước có hạn, ông Ngọ Duy Hiểu, Phó chủ tịch Tổng liên đoàn Lao động nói, tổ chức này có đủ cơ sở lý luận, thực tiễn, nguồn lực nếu được triển khai làm nhà ở xã hội.
"Tổng liên đoàn xác định khi tham gia chỉ đầu tư có tính tượng trưng, vì kinh phí công đoàn cũng hạn chế, khoảng 5.600 tỷ đồng tính tới cuối 2021. Nhưng chúng tôi vẫn muốn được làm để có thể khẳng định với công đoàn viên, người lao động rằng họ sẽ có cơ hội thuê nhà giá phù hợp khi tham gia công đoàn", ông Hiểu nói.
Ngoài ra, hiện đã có một số dự án nhà ở công nhân tại các địa phương được tổ chức này đầu tư theo Quyết định 655 của Thủ tướng, như tại Đồng Văn (Hà Nam) với 244 căn hộ, vận hành tốt. Người lao động rất mong chờ mô hình này, nhiều địa phương cũng phê duyệt quy hoạch chi tiết 1/500, giới thiệu quỹ đất cho Tổng liên đoàn.
"Chúng tôi hoàn toàn thấy đủ niềm tin, cơ sở để luật hoá quy định này vào Luật Nhà ở", ông Hiểu bày tỏ, và nói thêm sẽ cùng Bộ Xây dựng, Ủy ban Pháp luật xử lý các điều khoản để đảm bảo tính khả thi.
Khu nhà ở xã hội Định Hòa, phường Định Hòa (TP Thủ Dầu Một, Bình Dương), tháng 7/2023. Ảnh: Quỳnh Trần
Tại báo cáo tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi) của Ủy ban Pháp luật, ngày 24/8, cơ quan này cho biết, một số ý kiến đồng tình với đề xuất trên vì cho rằng sẽ bổ sung nguồn lực đầu tư dự án nhà ở xã hội, góp phần cải thiện và nâng cao chất lượng cuộc sống cho công nhân, người có thu nhập thấp. Tuy nhiên, do đây là các dự án nhà ở công nhân để cho thuê, vốn đầu tư lớn nhưng thời gian thu hồi vốn dài nên cần bổ sung đánh giá tác động về nguồn lực đầu tư và khả năng thu hồi vốn.
Một số ý kiến thì cho rằng vấn đề này chưa được đánh giá tác động kỹ về nguồn lực, có thể làm phát sinh nhiều vấn đề liên quan đến hiệu quả thực hiện dự án, khả năng bảo toàn vốn. Mặt khác, với cơ chế như Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam đề xuất (nguồn vốn là tài chính công đoàn, chỉ thực hiện dự án nhà ở xã hội để cho thuê, thu hồi vốn chậm) thì sẽ không có đủ nguồn lực đạt mục tiêu đến 2030 tất cả khu công nghiệp, khu chế xuất đều có thiết chế công đoàn.
Do đây là vấn đề mới, nhiều nội dung chưa được làm rõ, chưa đủ độ "chín" để quy định trong Luật, nên đề nghị Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam xây dựng đề án báo cáo Quốc hội xem xét cho thí điểm có thời hạn việc đầu tư dự án nhà ở xã hội. Sau thời gian thí điểm chính sách này có hiệu quả mới quy định trong luật.
Hiện Luật Nhà ở 2014 chưa cho phép Tổng liên đoàn Lao động đầu tư nhà ở xã hội nói chung và nhà ở phục vụ cho công nhân khu công nghiệp. Tuy nhiên, đây lại là tổ chức có nguồn lực tài chính, từng thực hiện dự án nhà ở thuộc khu thiết chế của công đoàn tại một số địa phương. Do đó, tại các bản thảo dự Luật Nhà ở (sửa đổi) trình trước đây, Chính phủ đề xuất cho cơ quan này thí điểm đầu tư nhà ở xã hội.
Số liệu của Tổng liên đoàn Lao động cũng cho biết, hiện có khoảng 1,2 triệu công nhân có nhu cầu về nhà ở. Hai năm trước, cơ quan này cũng từng kiến nghị với Chính phủ để tham gia xây nhà ở xã hội.
Liên quan tới trách nhiệm của chủ đầu tư dự án thương mại trong phát triển nhà ở xã hội, thường trực Ủy ban Pháp luật đề xuất hai phương án.
Phương án 1, giữ quy định như hiện hành và cũng được đa số ý kiến tại cơ quan thẩm tra chọn. Tức chủ đầu tư làm dự án thương mại tại đô thị đặc biệt, loại I, II và III sẽ phải dành quỹ đất trong dự án làm nhà ở xã hội, hoặc dùng quỹ đất ở vị trí khác, hay góp bằng tiền. Chính phủ quy định chi tiết vấn đề này để phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của từng địa phương, từng giai đoạn. Với đô thị bình thường, UBND cấp tỉnh đưa ra tiêu chí với chủ đầu tư.
Phương án 2, giữ như dự thảo Luật do Chính phủ trình, là chủ đầu tư không phải có trách nhiệm làm nhà ở xã hội, mà do UBND tỉnh đảm trách. Đây là phương án Bộ Xây dựng - cơ quan chủ trì soạn thảo đề nghị giữ.
Cũng theo báo cáo của Ủy ban Pháp luật, cơ quan này cho biết, sau chỉnh lý, dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi) bỏ quy định cơ sở đào tạo, bồi dưỡng, nghiệp vụ quản lý vận hành nhà chung cư là ngành kinh doanh có điều kiện.
Bởi, dự luật do Chính phủ trình không đề xuất đây là ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện, không đề nghị sửa Luật Đầu tư để bổ sung là "có điều kiện". Bỏ quy định này, theo cơ quan thẩm tra sẽ đảm bảo thống nhất với Luật Đầu tư, đơn giản hóa thủ tục, tạo thuận lợi cho đầu tư kinh doanh.
Dự kiến chiều nay Ủy ban Thường vụ Quốc hội họp phiên thứ 25, thảo luận những điểm còn khác nhau tại dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi).