Brian Reader là tay trộm lão luyện, có mối quan hệ mật thiết với nhiều tội phạm hàng đầu nước Anh, từng tham gia âm mưu rửa tiền trong vụ trộm Brink's-Mat khét tiếng nên bị bỏ tù 9 năm vào 1986.
Sau khi ra tù, Reader chuyển nhà, đổi tên, sống kín đáo bên gia đình. Nhưng sau khi vợ qua đời và được chẩn đoán mắc bệnh ung thư tuyến tiền liệt, Reader quyết tâm thực hiện "phi vụ cuối cùng".
Nghe ngóng được tin hầu hết số vàng thất lạc trong vụ trộm Brink's-Mat được cất giữ trong két an toàn dưới tầng hầm của Hatton Garden Safe Deposit Ltd, công ty cung cấp dịch vụ cất giữ tài sản giá trị, Reader lên kế hoạch đột nhập nơi này.
Năm 2015, ở tuổi 76, Reader đã dành ba năm ủ mưu, chiêu mộ một "hội hưu trí" có những kỹ năng đặc biệt như khoan, bẻ khóa, vô hiệu hóa hệ thống báo động. Đội ngũ được Reader lựa chọn vì dày dạn kinh nghiệm và có lòng trung thành.
Trong nhóm có Terry Perkins, 67 tuổi, từng ngồi tù 22 năm vì tham gia vụ cướp 6 triệu bảng của Security Express năm 1983. Băng nhóm còn bao gồm tội phạm kỳ cựu John Collins, 74 tuổi và Danny Jones, 58 tuổi, có tiền án trộm cắp từ năm 1975.
Nhóm Reader hẹn gặp rất nhiều lần để hoàn thiện kế hoạch, thường là vào tối thứ sáu tại quán rượu Castle ở Islington, phía bắc London.
Từ giữa tháng 2/2015, nhóm bắt đầu thăm dò khu vực Hatton Garden, phố kim hoàn của London, nơi có tòa nhà tám tầng gắn bảng Hatton Garden Safe Deposit Ltd và nhiều cơ sở kinh doanh khác nhau. Dưới tầng hầm là hàng trăm két an toàn được bảo vệ trong kho có cửa sắt và tường bê tông dày.
Reader đóng vai khách hàng muốn đặt một két an toàn, qua đó tiếp cận tòa nhà và nghiên cứu cách bố trí của kho. Nhóm dành nhiều thời gian quan sát các quy trình an ninh của tòa nhà và tìm hiểu thói quen của các nhân viên bảo vệ. Sau nhiều lần diễn tập, Reader quyết định đã đến lúc hành động.
Vào thứ năm, ngày 2/4/2015, bắt đầu kỳ nghỉ cuối tuần lễ Phục sinh, Reader dùng thẻ xe buýt miễn phí đi từ nhà ở Dartford, Kent, đến Hatton Garden.
Lúc 20h25, Collins đậu chiếc xe van màu trắng bên ngoài tòa nhà, tại số 88-90 Hatton Garden. Một người đàn ông đội tóc giả màu đỏ, biệt danh là Basil, lấy được mật mã cửa và chìa khóa cửa trước. Basil phụ trách kỹ thuật trong nhóm, bao gồm vô hiệu hóa báo động và xử lý hệ thống điện.
Basil đợi cho đến khi một người đàn ông ở cơ sở kinh doanh lân cận rời đi, sau đó mở cửa thoát hiểm vào tòa nhà với một chiếc túi đựng rác màu đen quàng qua vai.
Reader, Perkins, Jones và đồng phạm Carl Wood (59 tuổi), William Lincoln (60 tuổi) bước vào theo, đóng giả công nhân. Họ mang theo túi đựng dụng cụ và hai thùng rác có bánh xe, di chuyển qua lối thoát hiểm.
Collins có chìa khóa của một tòa nhà bên đường và đóng vai trò canh gác. Cả nhóm liên lạc qua bộ đàm, không sử dụng điện thoại di động vì biết rằng điều này có thể chứng minh họ có mặt ở hiện trường.
Sau đó, Basil làm kẹt thang máy ở tầng hai, leo xuống trục thang máy dẫn xuống tầng hầm, nơi có kho chứa két. Basil chỉ vô hiệu hóa báo động một phần, nhưng đủ để cắt điện các cánh cửa sắt bảo vệ tiền sảnh dẫn đến lối vào kho. Khi cửa mở ra, băng nhóm mang máy móc tiến vào.
Báo động gửi tín hiệu cảnh báo. Cảnh sát nhận được thông báo nhưng không phản hồi.
Nhóm trộm vượt qua cánh cửa sắt thứ hai và đối mặt với một bức tường bê tông dày. Sử dụng mũi khoan có đầu kim cương trước đó đã nghiên cứu trên internet, họ xuyên thủng bê tông, tạo ra một lỗ sâu 50 cm, cao 25 cm và rộng 45 cm được khoét cách mặt đất 89 cm.
Khi thử chui qua lỗ nhỏ, họ đụng phải mặt sau của những chiếc tủ lớn bằng kim loại chứa các két an toàn. Các tủ được bắt vít vào cả sàn và trần. Chiếc kích mà họ sử dụng để mở cửa thang máy, bao gồm một ram thủy lực 10 tấn, vốn định dùng để đẩy các két lên, nhưng nó không hoạt động.
Băng nhóm vốn định hoàn thành trong một đêm, nhưng chiếc kích bị gãy khiến kế hoạch thất bại. Reader buồn bã bước ra ngoài, bỏ cuộc. Họ rời đi lúc 8h.
Ngày 4/4, Collins lái chiếc Mercedes màu trắng chở Jones đi mua máy bơm và ống vòi mới cho kích. Khoảng 22h hôm đó, Jones, Perkins, Wood, Collins và Basil quay lại Hatton Garden trên xe van màu trắng. Vì lý do nào đó, Wood quyết định từ bỏ.
Với thiết bị mới, nhóm lại đột nhập kho chứa két, không hay biết đã phạm phải một sai lầm chết người. Nửa giờ trước, Collins lái chiếc Mercedes màu trắng của chính mình quay lại khu vực Hatton Garden, nghĩa là cảnh sát có thể lần ra biển số của ông ta.
Đêm hành động thứ hai, nhóm trộm dùng chiếc kích làm đòn bẩy để phá vỡ những chiếc tủ kim loại, vào được kho. Một người trèo qua lỗ nhỏ để mở 73 trong số 550 két an toàn.
Bốn bước nhóm trộm đột kích kho chứa két tại Hatton Garden: Làm kẹt thang máy ở tầng 2 để leo xuống trục thang máy xuống hầm; mở cửa sắt dẫn đến kho chứa két; khoan xuyên 50 cm tường bê tông; phá tủ kim loại chắn lỗ để vào kho. Ảnh: The Guardian
Nhóm trộm vơ vét được số đồ trang sức, đá quý, vàng thỏi, tiền mặt, ngọc lục bảo, ngọc bích, kim cương, đồng hồ đeo tay của các thương hiệu xa xỉ và nhẫn, tổng trị giá khoảng 14 triệu bảng (tương đương 20 triệu bảng vào năm 2023).
Họ dùng những chiếc thùng rác có bánh xe để cất giữ chiến lợi phẩm và mất một giờ để di chuyển đồ đạc cùng thiết bị ra ngoài. Đến 6h44 ngày 5/4, họ rời khỏi hiện trường.
Phải đến 8h ngày 7/4, vụ trộm mới được nhân viên trở về sau kỳ nghỉ lễ dài ngày phát hiện.
Cảnh sát phải đối mặt với khung cảnh bụi bặm, mảnh vỡ và két an toàn vương vãi. Các dụng cụ điện, bao gồm máy khoan và xà beng, bị bỏ lại trên sàn nhưng đã được xóa sạch dấu vết.
Sở Cảnh sát Scotland Yard chịu trách nhiệm điều tra vụ trộm. Áp lực đè nặng lên lực lượng này sau khi bị tiết lộ thông tin cảnh sát phớt lờ cảnh báo an ninh.
Các thám tử rà soát camera giám sát từ các tòa nhà lân cận để tìm manh mối. Họ phát hiện chiếc Mercedes của Collins, với huy hiệu dành cho người khuyết tật, ở bên ngoài tòa nhà nửa giờ trước khi xe van màu trắng quay trở lại vào đêm thứ hai. Sau khi tra ra chủ sở hữu có tiền án từ năm 1961, họ quyết định đặt một thiết bị nghe lén trong xe và theo dõi Collins để xem cộng sự là ai. Điều này đã dẫn cảnh sát đến các thành viên còn lại của băng nhóm. Sau đó, họ đặt thiết bị ghi âm vào chiếc xe Citroen Saxo của Perkins.
Lúc này, nhóm Reader đang bàn nhau chuyển tang vật thành tiền. Vàng thỏi và tiền mặt được xử lý nhanh chóng, nhưng họ không biết phải làm gì với số còn lại. Những đồ vật có giá trị được cất giữ trong hai thùng rác có bánh xe lớn và một túi du lịch.
Ngày 8/5, Collins, Perkins và Jones gặp nhau tại quán rượu Castle, sau đó chuyển đến quán bar hạng sang ở gần đó. Họ dự định chờ dư luận lắng xuống, không khoe khoang giàu có và tránh những thay đổi trong lối sống có thể thu hút sự nghi ngờ.
Nhưng một tuần sau, vào ngày 15/5, thiết bị trong xe của Perkins ghi lại được giọng Jones khoe khoang: "Nghe họ nói kìa... Đây là vụ trộm tiền mặt lớn nhất trong lịch sử và bây giờ là vụ trộm trang sức lớn nhất thế giới...". Còn Perkins nói số vàng bị đánh cắp có thể trở thành tiền trợ cấp hưu trí của ông ta: "Tôi sẽ nấu chảy số vàng của mình".
Cảnh sát cũng ghi âm được Perkins và Jones kể lại cảm giác đau đầu khi nghe thấy tiếng vỡ, tiếng rít của máy móc lúc đập xuyên tường hầm.
"Có lẽ họ nghĩ rằng đã thoát khỏi vụ trộm và trở nên tự mãn, kiêu ngạo", thám tử nói về sai lầm của băng nhóm.
Ngày 19/5, nhóm Reader quyết định tập hợp chiến lợi phẩm tại một địa chỉ trên đường Sterling để chia chác. 200 sĩ quan cảnh sát đột kích, lần lượt bắt giữ bảy người cùng tang vật.
Theo cảnh sát, nhóm trộm học hỏi các kiến thức pháp y qua cuốn sách Forensic for Dummies, được thu hồi từ nhà của một trong các thành viên. Ngoài xóa dấu vân tay, họ còn sử dụng nhà vệ sinh ở các tầng khác, cách xa kho, trong suốt hai đêm loanh quanh trong tòa nhà. Không có bằng chứng vật lý trực tiếp nào cho thấy bất kỳ tên trộm nào từng ở trong kho.
Tuy nhiên, nhóm Reader phải trả giá vì những sai lầm trong quá trình gây án. Peter Spindler, người đứng đầu bộ phận điều tra tội phạm của Scotland Yard khi đó, đánh giá: "Họ thuộc về thời đại cũ. Cách đây một hoặc hai thập kỷ, không có công nghệ nhận dạng biển số tự động hoặc camera giám sát phủ rộng, nếu không họ có lẽ sẽ có cơ hội tốt hơn để trốn thoát".
"Họ là những tội phạm hoạt động trong thế giới kỹ thuật số nhưng thiếu kiến thức để đánh bại các thám tử kỹ thuật số", Spindler nói.
Công tố viên gọi đây là "vụ trộm lớn nhất trong lịch sử pháp lý nước Anh". Dù bắt được nhóm Reader, nhà chức trách chỉ thu hồi được số tang vật trị giá 4,3 triệu bảng giấu trong nhà các thành viên và dưới một ngôi mộ theo lời khai của Jones.
Brian Reader được nhìn thấy ở bên ngoài nhà sau khi được thả tự do, năm 2018. Ảnh: News Group Newspapers
Ngày 9/3/2016, tại Tòa án Woolwich Crown, ba thành viên Collins, Jones và Perkins nhận tội âm mưu trộm cắp, mỗi người bị phạt 7 năm tù. Kẻ cầm đầu, Reader, bị kết án 6 năm 3 tháng tù.
Wood và Lincoln bị kết tội âm mưu trộm cắp và âm mưu che giấu, chuyển đổi hoặc chuyển nhượng tang vật. Lincoln bị kết án 7 năm tù, còn Wood nhận 6 năm tù.
Tháng 1/2018, Tòa án Woolwich Crown ra phán quyết Collins, Jones, Perkins và Reader phải trả tổng cộng 27,5 triệu bảng nếu không sẽ phải ngồi tù thêm 7 năm. Perkins chết trong tù vào tháng 2/2018, một tuần sau phán quyết.
Reader được tự do vào năm 2018 vì lý do sức khỏe, không phải quay lại nhà tù dù không trả số tiền 6,6 triệu bảng. Jones và Collins đều bị kéo dài bản án thêm hơn 6 năm vì không trả tiền bồi thường.
Ba năm sau vụ trộm, vào ngày 28/3/2018, Basil được xác định là Michael Seed, 57 tuổi, bị bắt tại nhà ở Islington. Ông ta bị kết tội trộm cắp và âm mưu trộm cắp, nhận hai bản án 10 năm và 8 năm tù, thi hành đồng thời.
Một đồng phạm khác là Hugh Doyle bị kết tội che giấu tang vật, nhận án tù treo và phạt 367,5 bảng.
Reader qua đời vì bệnh ung thư vào tháng 9/2023 ở tuổi 84, mang theo những bí mật xuống mồ. Không ai biết chính xác ông ta đã cuỗm đi bao nhiêu chiến lợi phẩm, bằng cách nào và ở đâu. Trong giấy chứng tử, nghề nghiệp của Reader được ghi là "người làm vườn nghỉ hưu".
Vụ trộm ở Hatton Garden là chủ đề của nhiều tác phẩm truyền hình, điện ảnh như Hatton Garden: the Heist (2016), The Hatton Garden Job (2017), King of Thieves (2018), Hatton Garden (2019).
Tuệ Anh (Theo The Guardian, BBC)