Tòa án Paris ngày 31/3 tuyên án bà Marine Le Pen, lãnh đạo đảng Tập hợp Quốc gia (RN), 4 năm tù treo và cấm tranh cử trong 5 năm với tội danh biển thủ ngân sách của Liên minh châu Âu (EU). Hơn 20 thành viên khác của RN cũng bị kết án với cáo buộc tương tự.
Phán quyết đồng nghĩa bà Le Pen, 56 tuổi, không thể tham gia cuộc đua vào Điện Elysee năm 2027. Lãnh đạo RN đang là ứng viên hàng đầu của phe cực hữu, kết quả các thăm dò cho thấy bà dễ dàng vượt qua nhiều đối thủ và có cơ hội cao chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống Pháp.
Diễn biến được mô tả là sự kiện chấn động chính trường Pháp, khép lại triển vọng chính trị của bà Le Pen và giáng đòn nặng nề vào RN, vốn nêu khẩu hiệu "đầu ngẩng cao, đôi tay sạch" nhằm thể hiện không có bê bối tài chính.
"Tôi sẽ không để mình bị loại như vậy", bà Le Pen nói, tuyên bố sẽ kháng cáo bằng mọi biện pháp pháp lý.
Lãnh đạo cực hữu Marine Le Pen trả lời phỏng vấn đài TF1 ở Boulogne-Billancourt, ngoại ô Paris, Pháp ngày 31/3. Ảnh: AFP
Bà Le Pen sinh năm 1968 tại Neuilly-sur-Seine, phía tây Paris. Bà học ngành luật và trở thành luật sư tại Paris năm 1992, sớm quan tâm đến chính trị và từng cùng bố, ông Jean-Marie Le Pen, tham dự các cuộc biểu tình từ khi còn nhỏ.
Năm 1986, bà Le Pen gia nhập đảng Mặt trận Quốc gia (FN), tiền thân của RN, do ông Jean-Marie sáng lập. Bà bắt đầu sự nghiệp chính trị năm 1998, được bầu làm ủy viên một hội đồng khu vực, trở thành lãnh đạo FN năm 2011 và đổi tên đảng thành RN năm 2018. Bà là một trong những nghị sĩ RN đại diện cho Pháp tại Nghị viện châu Âu (EP) từ tháng 7/2004 đến 6/2017.
Bà Le Pen đã hai lần ly dị và có ba con từ cuộc hôn nhân đầu tiên. Bà ít tiết lộ về cuộc sống cá nhân.
Sau khi trở thành lãnh đạo RN, bà Le Pen đã từ bỏ lập trường kỳ thị người Do Thái và phân biệt chủng tộc của đảng dưới thời ông Jean-Marie. Bà cũng tiếp cận cộng đồng LGBT, tuyển các trợ lý thân cận là người đồng tính, coi mình là người bảo vệ các nhóm giới tính thiểu số trước "sự nguy hiểm của Hồi giáo".
Phe chỉ trích gọi đây là "màn tẩy trắng" nhằm che đậy tính chất cực hữu của RN. Nhưng chiến lược này đã phát huy hiệu quả, thu hút đáng kể sự ủng hộ từ cử tri Pháp, đặc biệt là những người có quan điểm bài xích nhập cư. RN dần trở thành chính đảng mạnh, chiếm nhiều ghế nhất trong quốc hội Pháp.
Bà Le Pen đã tham gia tranh cử tổng thống ba lần năm 2012, 2017 và 2022. Cùng với sự trỗi dậy của RN, tỷ lệ ủng hộ dành cho ứng viên này cũng ngày càng tăng.
Trong lần tranh cử năm 2022, bà tỏ ra tự tin, bình tĩnh và hiểu truyền thông. Bà tạo dựng hình ảnh một bà mẹ đơn thân kiên cường, thường xuyên chụp ảnh cùng mèo và lặp lại lời kêu gọi vì "ưu tiên quốc gia". Bà không còn đưa ra những phát biểu gây sốc, mà thay vào đó tìm cách nêu những luận điểm thuyết phục dư luận.
Tuy nhiên, sự ủng hộ với RN chưa đủ lớn để bà Le Pen vượt qua Tổng thống Emmanuel Macron trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2022. Sau thất bại, bà tiếp tục giữ ghế tại quốc hội, tập hợp sức mạnh chuẩn bị cho lần tranh cử tiếp theo vào năm 2027.
RN tiếp tục trỗi dậy sau cuộc bầu cử quốc hội Pháp tháng 7/2024. Lãnh đạo RN dẫn đầu các thăm dò, nhờ mối quan tâm của công chúng về vấn đề nhập cư và chi phí sinh hoạt gia tăng, trong khi Tổng thống Macron đã đạt giới hạn nhiệm kỳ.
Tuy nhiên, rắc rối đến với Le Pen từ cuộc điều tra mà giới chức EU tiến hành năm 2014 và 2015, với cáo buộc các nghị sĩ RN đã sử dụng sai mục đích quỹ chi trả cho trợ lý tại Nghị viện châu Âu. Tháng 6/2017, công tố viên tòa hình sự Paris tiếp nối cuộc điều tra, cáo buộc các nghị sĩ RN dùng quỹ này để chi trả cho nhân viên tại Pháp của đảng giai đoạn 2004-2016, vi phạm quy định của EU.
Quá trình xét xử bắt đầu từ tháng 10/2014, kéo dài khoảng 9 tuần. Các công tố viên khi đó đề xuất tòa tuyên án hai năm tù và cấm tranh cử 5 năm với Le Pen, sau khi cáo buộc bà biển thủ ngân sách của EU để chi trả cho cận vệ, chánh văn phòng và hai trợ lý trong đảng.
Năm 2009, bà Le Pen thuê vệ sĩ của cha mình, Thierry Légier, làm trợ lý Nghị viện trong ba tháng. Trong thời gian đó, Légier vẫn tiếp tục làm việc cho cha bà.
Năm 2011, bà Le Pen ký với Légier một hợp đồng mới có thời hạn từ tháng 10 đến tháng 12 với mức lương hàng tháng là 7.237 EUR sau thuế. Mức lương trung bình ở Pháp là 2.130 EUR một tháng vào năm 2011 và hầu hết các trợ lý của Nghị viện châu Âu đều được trả lương thấp hơn nhiều.
Bà Le Pen cũng thuê chị dâu cũ của mình là Catherine Griset đảm nhiệm vị trí trợ lý mà theo quy định của Nghị viện châu Âu, phải làm việc cố định tại một trong những trụ sở tại Brussels và Strasbourg, Pháp.
Theo báo cáo của OLAF, cơ quan chống gian lận của EU, từ năm 2010 đến năm 2015, bà Griset đã nhận được 294.592 EUR tiền lương và phụ cấp, dù bà chỉ xuất hiện tổng cộng khoảng 12 giờ tại trụ sở ở Brussels trong khoảng thời gian từ tháng 9/2014 đến tháng 8/2015.
Bà Le Pen bác bỏ các cáo buộc, cho rằng quỹ dành cho trợ lý của Nghị viện châu Âu cần được phân bổ theo cách thích ứng với các hoạt động phong phú của nghị sĩ, kể cả hoạt động liên quan đến đảng của nghị sĩ đó.
"Họ muốn giết chết sự nghiệp chính trị của tôi", bà Marine nói hồi tháng 11/2024, nhưng ít ai để ý tuyên bố này vào thời điểm đó.
Thẩm phán chủ tọa tòa hình sự Paris ngày 31/3 kết luận Le Pen là trung tâm của "một hệ thống" mà RN đã sử dụng để biển thủ 4,3 triệu USD từ Nghị viện châu Âu. Theo tòa, bà và những bị cáo khác không làm giàu cho bản thân, nhưng biển thủ là hành động "xâm phạm nền dân chủ", lừa dối quốc hội và cử tri. Thẩm phán nói rằng việc bà Le Pen không tỏ ra ăn năn là lý do ông phải áp lệnh cấm tranh cử 5 năm.
Trong số 24 quan chức RN bị xét xử cùng bà Le Pen, chỉ một người được xóa án. Tất cả đều bác bỏ cáo buộc. Bà Le Pen tuyên bố kháng cáo, nhưng chỉ án tù được đình chỉ trong thời gian chờ kết quả phúc thẩm, còn lệnh cấm tranh cử 5 năm vẫn có hiệu lực, đồng nghĩa bà không thể tranh cử tổng thống năm 2027.
Theo BBC, "cửa hẹp" để bà Le Pen có thể ra tranh cử là quá trình kháng cáo được đẩy nhanh và hoàn tất trong năm nay hoặc đầu năm 2026. Khi đó, nếu phán quyết có lợi cho Le Pen được đưa ra vào đầu năm 2027, bà vẫn kịp đăng ký tham gia cuộc bầu cử cuối tháng 6 cùng năm.
Kịch bản thứ hai là khi bắt đầu điều trần kháng cáo, tòa phúc thẩm giảm hoặc đình chỉ thời gian áp lệnh cấm tranh cử với Le Pen. Nhưng giới quan sát cho rằng trong bối cảnh chính trị hiện nay ở Pháp, khả năng xảy ra hai kịch bản này đều gần như bằng không.
Lãnh đạo RN khẳng định mình vô tội, gọi vụ kiện nhắm vào bà là "săn phù thủy", sử dụng ngôn từ tương tự cách Tổng thống Mỹ Donald Trump dùng để mô tả các bê bối pháp lý mà ông phải đối mặt. Bà tuyên bố tiếp tục đấu tranh vì tương lai.
"Tối nay, hàng triệu người dân đã phẫn nộ ở cấp độ chưa từng thấy khi thấy các thẩm phán ở Pháp, một quốc gia vì nhân quyền, lại có hành động khiến chúng ta nghĩ họ phục vụ chính quyền chuyên chế", bà Le Pen nói trên truyền hình.
Một số đối thủ cũng bày tỏ không hài lòng trước viễn cảnh bà không thể tham gia tranh cử. "Người dân mới là những người đưa ra lựa chọn có quay lưng với một chính trị gia hay không", Jean-Luc Melenchon, lãnh đạo đảng cực tả LFI, nói.
Chủ tịch RN Jordan Bardella và bà Marine Le Pen. Ảnh: AFP
Giới chuyên gia cảnh báo phán quyết từ tòa án Paris có nguy cơ khiến chính trường Pháp đảo lộn. Là chính đảng lớn nhất tại quốc hội, RN có thể phế truất chính phủ đương nhiệm bằng cách ủng hộ bỏ phiếu bất tín nhiệm và tập hợp thêm sự ủng hộ từ cử tri phẫn nộ với chính quyền.
"Đây là sự kiện chính trị chấn động", nhà phân tích chính trị Arnaud Benedetti, Đại học Paris-Sorbonne, nói. "Nó chắc chắn sẽ gây xáo trộn, đặc biệt là ở phe cánh hữu".
Chủ tịch RN Jordan Bardella, 29 tuổi, sẽ thay thế bà Le Pen đại diện đảng tranh cử, nhưng chưa rõ chính trị gia ít kinh nghiệm này có thể duy trì động lực của RN hay không. Diễn biến cũng sẽ thúc đẩy các chính trị gia khác tham gia cuộc đua, như Marion Marechal của đảng cực hữu IDL hay Bộ trưởng Nội vụ đương nhiệm Bruno Retailleau.
"Cử tri trung thành với cái tên Le Pen, với thương hiệu Le Pen. Nếu không phải bà ấy tranh cử, liệu ông Bardella có đủ khả năng trở thành tổng thống?", nhà thăm dò Antoine Bristielle nói.
Như Tâm (Theo CNN, BBC, Guardian)