Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 26/10 đến Kuala Lumpur, Malaysia, điểm dừng chân đầu tiên trong chuyến công du châu Á. Trong hai ngày tại Malaysia, ông tham dự các sự kiện thuộc khuôn khổ Hội nghị Cấp cao ASEAN, đáng chú ý là lễ ký thỏa thuận hòa bình Campuchia - Thái Lan.
Tổng thống Trump, Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim, Thủ tướng Campuchia Hun Manet và Thủ tướng Thái Lan Anutin Charnvirakul cùng ngồi vào bàn và đặt bút ký Hiệp định Kuala Lumpur. Hiệp định chính thức hóa thỏa thuận ngừng bắn mà ông Trump và ông Anwar đã làm trung gian hồi tháng 7.
"Mọi việc bắt đầu từ cam kết mạnh mẽ của Mỹ trong việc duy trì ổn định và hòa bình, không chỉ tại khu vực này mà ở bất cứ nơi nào chúng tôi có thể góp sức", ông Trump phát biểu. "Chính quyền Mỹ lập tức hành động ngăn xung đột leo thang. Mọi người đều kinh ngạc khi chúng tôi có thể hoàn thành nhanh như vậy".
Động thái được giới quan sát đánh giá là nỗ lực nhằm thúc đẩy hơn nữa hình ảnh "người kiến tạo hòa bình" của ông Trump. Giao tranh biên giới Campuchia - Thái Lan là một trong số 8 cuộc xung đột mà ông tuyên bố đã giúp chấm dứt từ khi nhậm chức nhiệm kỳ hai.
Từ trái sang, Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim, Thủ tướng Campuchia Hun Manet, Thủ tướng Thái Lan Anutin Charnvirakul và Tổng thống Donald Trump tại lễ ký Hiệp định Kuala Lumpur ngày 26/10. Ảnh: AP
Căng thẳng giữa Thái Lan và Campuchia ngày 24/7 leo thang thành xung đột, khi binh sĩ hai bên nổ súng gần đền Ta Moan Thom đang tranh chấp. Giao tranh sau đó lan sang nhiều khu vực dọc biên giới, khiến hơn 40 người thiệt mạng, hàng trăm nghìn người phải rời bỏ nhà cửa.
Malaysia, nước chủ tịch ASEAN 2025, đã nỗ lực làm trung gian hòa giải giữa hai quốc gia thành viên. Thủ tướng Anwar đã điện đàm với lãnh đạo Campuchia và Thái Lan nhưng chưa thể thúc đẩy hai bên ngừng bắn.
Tổng thống Trump quyết định can thiệp vào xung đột giữa Thái Lan và Campuchia ngày 26/7, sau khi Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc không thể ra nghị quyết kêu gọi ngừng bắn. Ông điện đàm với lãnh đạo Campuchia và Thái Lan, cảnh báo Mỹ sẽ dừng đàm phán thương mại với cả hai nếu họ không dừng xung đột.
Mỹ hồi tháng 4 thông báo áp thuế suất 36% với hàng hóa Thái Lan, 49% với hàng hóa Campuchia, sau đó điều chỉnh về cùng mức 36%, có hiệu lực từ ngày 1/8. Đây là mức thuế cao và hai nước đều nỗ lực đàm phán với Mỹ để giảm bớt trước khi chúng có hiệu lực.
Chheang Vannarith, nhà phân tích chính trị kiêm Chủ tịch Hội đồng Cố vấn của Quốc hội Campuchia, nói với Al Jazeera rằng vai trò trung gian của ông Trump mang tính "quyết định" cho thỏa thuận này.
"Ông ấy có ảnh hưởng rất lớn trong quá trình đàm phán", ông Vannarith nói.
Tại lễ ký ngày 26/10, Tổng thống Trump cho biết ông đã hoàn thành lời hứa với Thủ tướng Anwar rằng ông sẽ đến Malaysia nếu có thể giúp Campuchia và Thái Lan đạt thỏa thuận. Ông chủ Nhà Trắng cho biết ông làm trung gian hòa giải khi đang chuẩn bị đánh golf ở Turnberry, Scotland.
"Các ngài khiến tôi bỏ lỡ một trận golf thú vị đấy", ông Trump quay sang nói với ông Hun Manet và ông Anutin. "Tôi lẽ ra đã có thể tận hưởng khoảng thời gian vui vẻ, nhưng thành thật mà nói, điều này còn mang lại cho tôi niềm vui lớn hơn, vì chúng ta đang cứu lấy sinh mạng con người và các quốc gia".
Với Campuchia và Thái Lan, hai nước đã ký thỏa thuận thương mại với Mỹ, trong đó thuế suất hai quốc gia Đông Nam Á phải chịu đều là 19% và miễn thuế cho một số hàng hóa.
"Tôi rất cảm ơn ngài và chúng tôi khâm phục sự kiên định, dũng cảm của ngài, bởi thế giới cần những lãnh đạo theo đuổi hòa bình một cách mạnh mẽ. Để làm được điều đó, đôi khi chúng ta phải dám phá vỡ những khuôn khổ vốn có", Thủ tướng Anwar phát biểu.
Theo ông Vannarith, Hiệp định Kuala Lumpur là "bước đi tích cực và quan trọng hướng tới việc khôi phục hòa bình và ổn định" trong khu vực. Tuy nhiên, ông lưu ý cộng đồng quốc tế cần theo dõi chặt chẽ quá trình thực thi thỏa thuận này.
"Ông Trump chủ trì lễ ký thỏa thuận giữa Campuchia và Thái Lan còn nhằm tiếp tục nỗ lực hướng đến giải Nobel Hòa bình năm 2026", Phil Robertson, giám đốc tổ chức độc lập chuyên thúc đẩy nhân quyền khu vực châu Á AHRC, nói với DW.
Campuchia đã đề cử Tổng thống Trump cho giải thưởng danh giá này hồi tháng 7. Đề cử này được tính cho Nobel Hòa bình năm 2026, bởi khi đó đã qua hạn chót đề cử cho giải thưởng năm 2025.
Tại lễ ký, Tổng thống Trump còn bày tỏ sẵn sàng làm trung gian để tìm ra giải pháp cho xung đột biên giới Afghanistan - Pakistan.
"Tôi nghe nói Afghanistan và Pakistan lại bắt đầu đấu nhau, nhưng tôi sẽ giải quyết rất nhanh gọn. Tôi biết rõ cả hai bên, chắc chắn chúng ta sẽ có giải pháp", ông nói. "Tôi nghĩ mình không cần ra tay. Nhưng nếu tôi có thể dành thời gian cứu sống hàng triệu người thì đó thực sự là điều tuyệt vời".
Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Kuala Lumpur, Malaysia ngày 26/10. Ảnh: AP
Đây là lần đầu tiên Tổng thống Trump tham dự Hội nghị thượng đỉnh ASEAN kể từ năm 2017. Việc ông Trump chỉ tham dự Hội nghị thượng đỉnh ASEAN một lần trong nhiệm kỳ đầu đã làm dấy lên hoài nghi đối với cam kết của Mỹ với khu vực mang tính chiến lược này.
"Ông Trump tham dự hội nghị thượng đỉnh năm nay còn gửi đi thông điệp mạnh mẽ rằng Mỹ đã trở lại và sẵn sàng cạnh tranh ảnh hưởng tại khu vực", Collins Chong Yew Keat, nhà phân tích đối ngoại, an ninh và chiến lược tại Đại học Malaya, Malaysia bình luận.
Như Tâm (Theo Washington Post, DW, NBC News)