"Dự luật đình chỉ tham gia hiệp ước giữa Nga và Mỹ về các biện pháp cắt giảm, hạn chế vũ khí tấn công chiến lược sẽ được các nghị sĩ xem xét và đưa ra quyết định tại phiên họp toàn thể ngày mai", Chủ tịch Hạ viện Nga Vyacheslav Volodin nói với phóng viên tại Moskva hôm 21/2.
Nếu được Hạ viện Nga thông qua, dự luật sau đó sẽ được trình lên Thượng viện Nga phê duyệt. "Nếu Hạ viện thông qua, chúng tôi cũng sẽ ủng hộ", một nguồn tin trong Thượng viện Nga cho hay.
Hiệp ước kiểm soát vũ khí hạt nhân New START được ký kết tại Praha, Cộng hòa Czech năm 2010 dưới thời tổng thống Nga Dmitry Medvedev và tổng thống Mỹ Barack Obama.
New START có hiệu lực năm 2011 và được gia hạn thêm 5 năm vào năm 2021, ngay sau khi Tổng thống Mỹ Joe Biden nhậm chức. Hiệp ước này giới hạn số lượng đầu đạn hạt nhân chiến lược mà Mỹ và Nga có thể triển khai, cũng như số tên lửa, máy bay ném bom và tàu ngầm để mang chúng.
Dưới thời tổng thống Donald Trump, Mỹ năm 2018 quyết định rút khỏi Hiệp ước Các Lực lượng Hạt nhân Tầm trung (INF) ký với Nga. Sau khi Mỹ rút khỏi INF, New START là hiệp ước kiểm soát vũ khí hạt nhân duy nhất còn lại giữa hai cường quốc sở hữu nhiều đầu đạn hạt nhân nhất thế giới.
Trong Thông điệp Liên bang hôm 21/2, Tổng thống Nga Vladimir Putin tuyên bố Moskva sẽ đình chỉ tham gia New START, giải thích rằng hiệp ước này là di sản của thời kỳ Nga - Mỹ không coi nhau là đối thủ.
"Phương Tây tìm cách gây thất bại chiến lược cho chúng tôi và len lỏi vào các cơ sở hạt nhân của chúng tôi. Hôm nay tôi buộc phải thông báo rằng Nga sẽ ngừng tham gia", ông cho hay.
Tổng thống Nga Putin đọc Thông điệp Liên bang ngày 21/2. Ảnh: Reuters
Tổng thống Putin nói rằng một số người ở Washington đang nghĩ đến việc nối lại thử hạt nhân và do đó, Nga cũng nên sẵn sàng thử vũ khí hạt nhân nếu cần thiết. "Tất nhiên, chúng tôi sẽ không làm điều này trước. Nhưng nếu Mỹ tiến hành các vụ thử hạt nhân, chúng tôi cũng sẽ làm", ông Putin cho hay.
Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken chỉ trích việc Nga quyết định đình chỉ tham gia New START là "vô trách nhiệm và vô cùng đáng tiếc". Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg và nhà ngoại giao hàng đầu Liên minh châu Âu (EU) Josep Borrell cảnh báo động thái của Nga có thể đánh dấu sự kết thúc của cấu trúc kiểm soát vũ khí thời hậu Chiến tranh Lạnh.
Tổng thư ký NATO cũng kêu gọi Nga xem xét lại quyết định này, bởi đây là "hiệp ước kiểm soát vũ khí lớn cuối cùng mà chúng ta có".
Điện Kremlin cho biết Nga không thông báo trước cho Mỹ về quyết định đình chỉ tham gia hiệp ước. Chính quyền Tổng thống Joe Biden nói sẽ theo sát tình hình và sẵn sàng thảo luận về những biện pháp hạn chế vũ khí chiến lược với Nga.
Theo Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI), Moskva và Washington đang sở hữu 90% số đầu đạn hạt nhân trên toàn thế giới. Nga có 5.977 đầu đạn vào thời điểm đầu năm 2022, trong đó hơn 1.600 có thể sẵn sàng được sử dụng. Mỹ biên chế 5.428 đầu đạn, với 1.750 chiếc sẵn sàng chiến đấu.
New START cho phép Nga và Mỹ tiến hành thanh sát tình trạng hạt nhân của đối phương để đảm bảo tuân thủ thỏa thuận. Công tác thanh sát bị dừng từ tháng 3/2020 do Covid-19 và hai nước sau đó đàm phán để nối lại nỗ lực.
Tuy nhiên, Nga hồi tháng 8/2022 thông báo cho Mỹ quyết định đình chỉ hoạt động này, với lý do Washington đã tìm cách tiến hành thanh sát không báo trước với Moskva và cố tạo ra "lợi thế đơn phương" cho mình.
Huyền Lê (Theo RT, TASS, AFP)