Phát biểu tại toạ đàm về phát triển kinh tế tư nhân ngày 5/10, Tiến sĩ Nguyễn Đình Cung - Viện trưởng Viện Quản lý kinh tế trung ương (CIEM) cho rằng, khu vực này đã gia tăng đóng góp vào GDP nhưng vẫn chưa tương xứng với nền kinh tế thị trường. "Sau gần 3 thập niên, Việt Nam mới có 4 tỷ phú, rất ít so với thế giới và chưa có doanh nghiệp nào ngấp nghé doanh nghiệp top đầu", ông Cung nói.
Môi trường kinh doanh chưa thực sự tự do, có nhiều rủi ro về thể chế... là những rào cản được ông Cung nêu, khiến khu vực doanh nghiệp tư nhân "không dám lớn".
Doanh nghiệp Việt, bên cạnh các rủi ro thông thường, phải đối mặt rủi ro pháp lý. Điều này đến từ hệ thống pháp luật không cụ thể, không minh bạch, không hiệu quả. Mặt khác, có những doanh nghiệp muốn lớn mà không thể lớn do thiếu thị trường và sự phân bổ nguồn lực phát triển của Việt Nam vẫn theo kiểu xin - cho.
Ông Nguyễn Đình Cung - Viện trưởng Viện Quản lý kinh tế trung ương. |
Trong khi đó, thị trường các nguồn lực méo mó, chưa được đẩy mạnh... đã làm thụt lùi sức sáng tạo của doanh nghiệp tư. Ông Cung kể lại chuyện của xúc xích Đức Việt trước đây như ví dụ điển hình về một ông chủ doanh nghiệp có nghề, tâm huyết, nhưng đành phải dừng cuộc chơi và bán lại doanh nghiệp bởi "họ hiểu làm to nữa thì chết".
"Nếu là nền kinh tế thị trường, doanh nghiệp chỉ phải đối diện với rủi ro thương trường thì ở đây ngoài thị trường, họ đối diện với hàng loạt rủi ro từ chính sách, thể chế. Vì thế dù phát triển nhanh, doanh nghiệp tư nhân vẫn chỉ dám nép mình trong chừng mực nào đó, họ không muốn lớn, không dám lớn", ông Cung đánh giá.
Bị những rào cản về thể chế nên chưa thể lớn, song Viện trưởng CIEM đề nghị cần đánh giá lại vai trò của kinh tế tư nhân. Theo ông, các con số thống kê đánh giá đóng góp GDP của khu vực này kéo dài từ khi có Luật Doanh nghiệp đến hiện tại khoảng 9% là chưa chính xác. Nếu tính đúng, đủ khu vực kinh tế tư nhân phải góp 30-35%.
"Con số này thực tế hoàn toàn có thể lớn hơn và tôi hoàn toàn nghi ngờ con số này. Các con số doanh thu, lợi nhuận khu vực tư nhân đều cao, nhưng đóng góp GDP lại thấp. Chúng ta phải đánh giá lại để thay đổi những nhận định chính trị để nhận định lại các rào cản với phát triển kinh tế tư nhân", ông Cung nói.
Còn theo ông Nguyễn Đức Kiên - Phó chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế Quốc hội, không ít doanh nghiệp không mấy hứng thú với cách thức phát triển bền vững, chủ yếu phát triển theo hướng “mì ăn liền”. Nghĩa là họ muốn có tiền tươi thóc thật ngay, chưa phát triển theo hướng chuyên nghiệp, tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu.
"Dù Chính phủ có tạo điều kiện nhiều đi nữa nhưng bản thân các doanh nhân, doanh nghiệp không tự làm mới mình thì cũng rất khó để chúng ta chứng kiến bước đột phá trong ngắn và trung hạn", ông nhận xét.
Một vấn đề khác, theo ông Kiên, không kém phần bức xúc là hiện dư luận xã hội vẫn có cái nhìn không mấy thiện cảm với đội ngũ doanh nhân và đặc biệt là khối doanh nghiệp tư nhân, dẫn tới sự phân biệt trong đối xử giữa kinh tế tư nhân và các thành phần khác. Thêm nữa, vấn đề xử lý mối quan hệ giữa doanh nghiệp và các vấn đề xã hội không được đặt thành chiến lược lâu dài của đội ngũ doanh nhân, mà chỉ coi đó là các tình huống xử lý điểm nóng, sự vụ.
Giải quyết tốt mối quan hệ này, Phó chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế Quốc hội nhìn nhận, đòi hỏi cơ quan quản lý nhà nước và doanh nhân tư nhân "phải có tư duy đột phá để vừa đảm bảo lợi nhuận cho đồng vốn đầu tư, vừa thực hiện trách nhiệm xã hội để đất nước phát triển bền vững".
1.000 doanh nghiệp nộp thuế lớn hầu hết là ngân hàng, bảo hiểm, bất động sản
Theo ông Nguyên Văn Phụng - Vụ trưởng Vụ Quản lý thuế Doanh nghiệp lớn (Bộ Tài chính) cho biết, 1.000 doanh nghiệp nộp thuế lớn hầu hết là ngân hàng, bảo hiểm, bất động sản. Câu chuyện phân phối thu nhập của nền kinh tế rõ ràng đang có sự lệch lạc. Đáng lẽ nên dồn cho sản xuất, nhưng hiện nay lại chủ yếu dành cho các ngành dịch vụ như ngân hàng, du lịch... Nhiều doanh nghiệp đăng ký vốn điều lệ rất lớn, nhưng con số thực góp lại rất nhỏ. Điều này tạo sự mất an ninh tài chính. Hiện nay có khoảng 5 triệu hộ kinh doanh, song chỉ có khoảng 1,7 triệu hộ đóng thuế, ngoài ra đều là thu nhập chưa phải đóng thuế.
Anh Minh