Thượng viện Mỹ ngày 7/4 bỏ phiếu phê chuẩn bà Ketanji Brown Jackson làm thẩm phán Tòa án Tối cao. Kết quả bỏ phiếu sít sao với 53 phiếu thuận và 47 phiếu chống là minh chứng rõ nét nhất về quá trình phê chuẩn kéo dài 6 tháng đầy sóng gió đối với nữ thẩm phán 51 tuổi này.
Bà Jackson, xuất thân trong một gia đình có cha và mẹ đều là giáo viên, sẽ trở thành người phụ nữ da màu đầu tiên có mặt trong danh sách 9 thẩm phán Tòa án Tối cao Mỹ, loại bỏ một trong những rào cản chủng tộc lớn nhất còn tồn tại trong chính phủ Mỹ.
Trước khi Jackson được phê chuẩn, Tòa án Tối cao Mỹ trong lịch sử 233 năm của mình mới có hai thẩm phán gốc Phi, tất cả đều là nam giới. Khi thay thế thẩm phán Stephen G. Breyer lúc nhiệm kỳ của ông kết thúc vào cuối tháng 6, bà Jackson sẽ thành người mở chương mới cho cơ quan tư pháp cao nhất của nước Mỹ.
Thẩm phán Ketanji Brown Jackson ở Washington hồi tháng hai. Ảnh: Washington Post.
Tranh cãi nảy sinh từ hồi tháng hai, ngay sau khi Tổng thống Joe Biden giới thiệu bà là một ứng viên xuất sắc sẽ "góp sức viết nên chương tiếp theo trong lịch sử hành trình của nước Mỹ".
Căng thẳng được đẩy lên đỉnh điểm trong hai ngày điều trần vào tháng trước, khi các thành viên đảng Cộng hòa tìm cách phản đối đề cử của Tổng thống Biden bằng cách khắc họa bà Jackson như một thẩm phán cực đoan cánh tả quá mềm yếu trước khủng bố và tội phạm.
Tuy nhiên, trong phiên bỏ phiếu do Phó tổng thống Mỹ Kamala Harris chủ trì, ba thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa đã ủng hộ đề cử này, giúp bà Jackson đạt được số phiếu quá bán cần thiết tại Thượng viện để được phê chuẩn làm thẩm phán Tòa án Tối cao. Các thành viên đảng Dân chủ đã đồng loạt vỗ tay khi kết quả kiểm phiếu cuối cùng được công bố.
Jackson sinh năm 1970 ở thủ đô Washington và lớn lên ở Miami, Florida. Cha bà là giáo viên, sau đó trở thành luật sư của hội đồng quản trị trường học, còn mẹ bà giữ chức hiệu trưởng. Jackson từng chia sẻ bà bắt đầu nghĩ về nghề luật khi cha quay lại theo học luật lúc bà còn nhỏ.
"Chúng tôi sống trong khuôn viên Đại học Miami. Bố tôi luôn ngồi đó với tất cả những cuốn sách luật thật to và dày cộp của ông ấy. Tôi mang theo những cuốn sách tô màu, đến ngồi cạnh và xem ông học, giả vờ như tôi cũng đang làm việc", bà nói trong một video được Tổng thống Biden chia sẻ trên Twitter.
Ở trường trung học, bà thường xuyên tham gia các cuộc thi diễn thuyết và tranh luận. "Năm này qua năm khác, Jackson đều được các bạn bầu làm lớp trưởng", một bạn học cũ của bà cho biết gần đây.
Một cố vấn hướng nghiệp tại trường trung học của Jackson đã khuyên bà đừng đặt "tham vọng quá cao" khi bà nói muốn theo đuổi ước mơ vào Đại học Harvard. Nhưng bà vẫn quyết tâm tới cùng và tốt nghiệp xuất sắc Trường Luật Đại học Harvard năm 1996, nơi bà cũng đảm nhận vai trò biên tập viên chính của Tạp chí Luật Harvard.
Tốt nghiệp đại học, Jackson trở thành thư ký cho thẩm phán Stephen Breyer, người mà bà sẽ thay thế vị trí tại Tòa án Tối cao sau khi ông về hưu. "Thẩm phán Breyer là một người sếp kiêm người chỉ bảo tuyệt vời", Jackson cho biết trong video được Tổng thống Biden chia sẻ.
"Là một thư ký, bạn có nhiệm vụ giúp thẩm phán hoặc tòa án soạn thảo ý kiến của họ và đảm bảo chúng được nêu cẩn thận trong các điều luật. Đó là một cơ hội lớn giúp tôi có thể xem cách hệ thống tư pháp hoạt động ở cấp cao nhất", Jackson nói.
Jackson cũng từng làm việc tại các văn phòng luật tư nhân và bộ phận kháng cáo của Văn phòng Luật sư Công Liên bang thuộc Đặc khu Columbia.
Jackson từng nhấn mạnh trong một phiên điều trần tại Thượng viện Mỹ hồi năm ngoái rằng quãng thời gian làm luật sư bào chữa công là cơ hội để bà "giúp đỡ những người gặp khó khăn và thúc đẩy các giá trị hiến pháp cốt lõi".
Jackson cũng từng là trợ lý cố vấn đặc biệt, sau đó là phó chủ tịch Ủy ban Chính sách tuyên án Mỹ, cơ quan thúc đẩy tính minh bạch của các bản án tại tòa.
Trong thời gian tham gia ủy ban, "thẩm phán Jackson đã đề xuất sửa đổi nhiều chính sách kết án của tòa án liên bang" và "thể hiện mối quan tâm nhất quán về cách đối xử công bằng với những cá nhân bị tuyên phạm tội", Quỹ Giáo dục và Biện hộ Pháp lý thuộc Hiệp hội Quốc gia vì Tiến bộ của Người da màu (NAACP) cho biết trong một báo cáo về bà.
Cựu tổng thống Mỹ Barack Obama năm 2012 đề cử Jackson vào Tòa án Quận Columbia và bà được phê chuẩn vào năm sau đó. Đến năm 2021, Jackson được phê chuẩn làm thẩm phán Tòa phúc thẩm Washington sau khi Tổng thống Biden đề cử bà.
Jackson đã soạn thảo gần 600 ý kiến trong những năm làm thẩm phán cho Tòa án Quận Columbia và Tòa phúc thẩm Washington, theo nhóm ủng hộ tư pháp tiến bộ Liên minh vì Công lý (AFJ). Những ý kiến này của bà chỉ bị bác bỏ hoặc đảo ngược 14 lần.
Jackson cũng cho hay bà hy vọng sẽ trở thành nguồn cảm hứng cho những người muốn theo đuổi sự nghiệp trong ngành luật. "Tôi đã dành cả cuộc đời để ngưỡng mộ các luật sư và thẩm phán thuộc mọi gốc gác khác nhau, nhưng đặc biệt là những người Mỹ gốc Phi như tôi, những người đã làm việc rất chăm chỉ để đạt được vị trí của họ", bà bày tỏ trong đoạn video được chia sẻ trực tuyến.
"Tôi đã được truyền cảm hứng bởi thẩm phán Constance Baker Motley, người phụ nữ da màu đầu tiên được bổ nhiệm làm thẩm phán tòa án liên bang. Bà là nguồn cảm hứng mang đến ý nghĩa rất lớn cho sự nghiệp của tôi và tôi hy vọng sẽ trở thành nguồn cảm hứng cho những người trẻ khác, những người muốn tham gia vào ngành tư pháp", Jackson nói.
Việc Thượng viện Mỹ phê chuẩn thẩm phán Jackson vào Tòa án Tối cao được cho là một thắng lợi đối với Tổng thống Biden, sau quá trình xem xét nhiều khó khăn và tranh cãi.
Tòa án Tối cao có thể định hình các yếu tố chính trong cuộc sống người dân Mỹ thời gian tới, với các phán quyết về quyền phá thai, quyền sử dụng súng và tự do tôn giáo. Tòa án đang phải đối mặt với những lời kêu gọi thay đổi về cấu trúc và cách thức hoạt động, khi những người cấp tiến muốn tăng ghế thẩm phán hoặc giới hạn nhiệm kỳ với họ. Các thẩm phán Tòa án Tối cao Mỹ hiện phục vụ nhiệm kỳ trọn đời, trừ phi họ bị quốc hội luận tội và bãi nhiệm, hoặc tự nguyện nghỉ hưu.
Sau khi kết quả phê chuẩn thẩm phán Jackson được công bố, thượng nghị sĩ Dân chủ Dick Durbin đã gọi đây là "thành tựu đột phá đối với nước Mỹ".
Lisa Murkowski, một trong ba thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa bỏ phiếu thuận, cho biết bà ủng hộ Jackson không chỉ vì trình độ cá nhân của thẩm phán, mà còn nhằm phản đối "quá trình phê duyệt ứng viên thẩm phán Tòa án Tối cao vốn đã bị xói mòn vì chính trị hóa" bởi chia rẽ đảng phái ngày càng sâu sắc ở Mỹ.
Vũ Hoàng (Theo Washington Post, Al Jazeera, Time)