Ashley So, 30 tuổi, bếp trưởng tại nhà hàng Italy ở Singapore nói khi bắt đầu làm bếp 10 năm trước, cô từng bị nhiều đầu bếp nam tỏ thái độ phân biệt. Những người này nghĩ phụ nữ nên ở nhà chăm con thay vì làm đầu bếp chuyên nghiệp.
Các đầu bếp nam cũng nghĩ ra nhiều cách để thử thách So. Họ buộc cô và các đồng nghiệp nữ phải bê vác những vật nặng để kiểm tra sức mạnh hoặc tìm cách gây khó dễ bằng cách vứt bỏ nguyên liệu đầu bếp nữ đã chuẩn bị.
Ashley Keshaa, 26 tuổi, bếp phó tại nhà hàng và quầy bar Ce La Vi ở Marina Bay Sands, cũng đối mặt với nhiều khó khăn khi khởi đầu sự nghiệp bếp núc vào năm 2023. Cô thấy khó được coi trọng như các đồng nghiệp nam và bức xúc vì sếp chỉ lắng nghe ý kiến của nam giới.
"Phụ nữ trong bếp chỉ được đối xử theo hai cách: Hoặc mọi người muốn tiếp cận vì bạn là cô gái xinh đẹp; hoặc họ hoàn toàn tránh xa nếu bạn vụng về", cô nói. Cả So và Keshaa cuối cùng đều vượt qua những trở ngại và tìm được chỗ đứng trong ngành ẩm thực. Họ cũng nhận thấy văn hóa trong bếp đã có những cải thiện đáng kể, đặc biệt ở nơi phát triển như Singapore.
Keshaa trong gian bếp của Ce La Vi. Ảnh: Lim Yaohui
Tuy nhiên, phụ nữ chưa có nhiều đại diện ở các vị trí cao trong ngành ẩm thực của Singapore. Trong số 47 nhà hàng đạt sao Michelin tại nước này, chỉ một nhà hàng được đồng điều hành bởi một phụ nữ.
Chênh lệch này dường như giống với xu hướng toàn cầu. Số lượng đầu bếp nữ đang tăng lên ở Anh và Mỹ, chiếm khoảng 25% tổng số đầu bếp. Tuy nhiên, một cuộc khảo sát năm 2023 của tạp chí Australia - Chef's Pencil - cho thấy chưa đến 10% nhà hàng đạt sao Michelin tại các quốc gia này do phụ nữ điều hành.
Tuy nhiên, hầu hết trong 15 nữ đầu bếp do The Straits Times phỏng vấn không nghĩ đó là rào cản không thể vượt qua. Họ tin thành công trong gian bếp không phụ thuộc vào vấn đề giới tính.
"Ban đầu, phụ nữ có thể khó được coi trọng trong bếp nhưng khi vượt qua các rào cản, mọi người sẽ công nhận kỹ năng của bạn", Fernanda Guerrero, 37 tuổi, đồng điều hành nhà hàng Chile Araya, nói. Cô cũng là nữ đầu bếp duy nhất tại Singapore lãnh đạo một nhà hàng đạt sao Michelin.
Tuy nhiên, ngay cả cô cũng phải đối mặt với những hành vi phân biệt nhỏ nhặt, ví dụ các đối tác nước ngoài chỉ mời vị hôn phu của cô - đồng sáng lập và đồng bếp trưởng Francisco Araya - tham gia sự kiện nấu ăn ở nước ngoài, dù cả hai điều hành nhà hàng cùng nhau.
Cô đã học cách không quá để tâm đến những điều đó và tập trung vào việc nâng cao kỹ năng lãnh đạo tại Araya. "Những chuyện như thế không ảnh hưởng đến tôi hàng ngày nhưng chúng nhắc nhở rằng chúng ta vẫn còn nhiều việc phải làm", cô nói.
Cheryl Yap, 34 tuổi, bếp phó làm bánh tại nhà hàng Hàn Quốc Nae:um đạt một sao Michelin, cũng có quan điểm tương tự. Theo cô, chỉ cần tập trung và nỗ lực hết mình, mọi người sẽ tôn trọng bạn và không quan tâm đến khác biệt giới tính. Phụ nữ cũng không nhất thiết bị gò bó trong những vị trí nhất định như làm bánh.
Công nghệ cũng đóng vai trò giúp mở rộng lựa chọn của phụ nữ trong ngành. Đầu bếp Singapore Maira Yeo, 33 tuổi, bếp trưởng làm bánh tại nhà hàng châu Âu hiện đại EHB ở Thượng Hải, cho biết những thiết bị tự động và dụng cụ nhẹ hơn ngày nay đã giảm bớt yêu cầu về thể lực trong công việc.
Đầu bếp từng đoạt giải "Bếp trưởng làm bánh ngọt xuất sắc nhất châu Á" của Asia’s 50 Best Restaurants năm 2022 cũng nhận thấy những hành vi sai trái như quấy rối tình dục, xúc phạm khiếm nhã hay tiếp cận không mong muốn, từng tràn lan trong bếp trước đây, nay đã ít hẳn.
"Với mạng xã hội, bất kỳ điều gì cũng có thể bị công khai nên mọi người cũng hiểu biết hơn", cô nói.
Bếp trưởng Fernanda Guerrero của nhà hàng một sao Michelin Araya. Ảnh: Taryn Ng
Debbie Yong, 40 tuổi, cựu nhà báo và chuyên gia xây dựng thương hiệu, đã có gần 15 năm theo dõi ngành ẩm thực, cho rằng điều này đến từ sự thay đổi hình ảnh của các đầu bếp. Họ không còn là những người nóng tính, la hét và nghiện rượu nữa. Ngày nay, đầu bếp tự hào về bản thân như những người chồng, người cha. Rất nhiều người chuyển sang nghề bếp từ các ngành khác, mang theo tư duy quản lý chuyên nghiệp.
Tình trạng thiếu lao động toàn cầu cũng đóng một vai trò nhất định. Ngày nay, nếu bạn la hét ai đó, thay vì chịu đựng, họ bỏ việc luôn và chuyển sang một công việc văn phòng.
Dù những thay đổi văn hóa đã giúp cải thiện môi trường làm việc, vẫn còn một rào cản lớn chưa thể giải quyết bằng nhận thức hay chính sách: trách nhiệm gia đình. Hầu hết nữ đầu bếp hàng đầu tại Singapore đều chọn tập trung toàn bộ thời gian và năng lượng vào công việc. Rất ít người có thể vừa làm bếp trưởng và nuôi con cùng lúc.
Đầu bếp Asokan của Quenino không có kế hoạch sinh con vì "không thể chia bản thân ra được". Cô nói nếu làm việc trong một quán cà phê hay nhà hàng bình thường, sinh con vẫn khả thi nhưng một nhà hàng fine-dining lại yêu cầu quá nhiều thời gian, công sức.
Theo báo cáo năm 2023 của tạp chí khoa học thực phẩm International Journal Of Gastronomy And Food Science, việc mang thai là lý do chính dẫn đến phân biệt giới tính đối với các nữ đầu bếp ở Thổ Nhĩ Kỳ. Tại Singapore, phân biệt đối xử liên quan đến thai sản chiếm khoảng 78% tổng số các vụ phân biệt nơi làm việc được tổ chức phi lợi nhuận về bình đẳng giới Aware xử lý trong nửa đầu năm 2024.
Một số nhà hàng đã có những chính sách hỗ trợ nhân viên nữ. Bếp trưởng Ivan Brehm của nhà hàng đạt sao Michelin Nouri, đồng ý cung cấp bốn tháng nghỉ thai sản có lương với sự hỗ trợ của các đồng nghiệp để đảm bảo công việc vẫn vận hành trơn tru.
"Sự thật là cha mẹ có con nhỏ phải về sớm hơn và điều đó đòi hỏi những người khác hỗ trợ thêm nhưng điều này không gây gián đoạn tiêu cực, chúng tôi chỉ đơn giản điều chỉnh hệ thống", ông nói, cho biết sẽ cần có cả một cộng đồng để hỗ trợ nhau.
Brehm không phải là người duy nhất cố gắng làm cho môi trường nhà bếp trở nên thân thiện hơn với các đầu bếp nữ có con nhỏ. Tập đoàn Les Amis cung cấp 16 tuần nghỉ thai sản có lương và 6 ngày nghỉ chăm sóc con có lương cho cha mẹ có con là công dân Singapore. Đối với người có con mang quốc tịch nước ngoài, họ được hưởng một nửa số ngày nghỉ trên, kèm theo tùy chọn nghỉ không lương bổ sung. Nhân viên cũng có thể chuyển sang làm việc bán thời gian nếu muốn giảm bớt số giờ làm.
Nhờ những chính sách hỗ trợ này, một số đầu bếp nữ như Merilyn Teo đã có thể cân bằng giữa công việc và gia đình. Teo, 36 tuổi, giữ vị trí bếp phó làm bánh tại nhà hàng AT Feast ở Dempsey và là mẹ của một bé một tuổi.
"Sếp sắp xếp giờ làm linh hoạt để tôi có thể đón con từ nhà trẻ và công ty cũng sẵn sàng cho nghỉ đột xuất nếu con bị ốm", cô chia sẻ. Một lợi thế khác của công việc này là cô không cần mang việc về nhà.
Theo Brehm, không phải nhà hàng nào cũng sẵn sàng cung cấp các chính sách tương tự và bản thân nhiều đầu bếp nữ coi sinh con là dấu chấm hết cho sự nghiệp.
Trong môi trường mọi người đều được kỳ vọng phải làm việc với cường độ cao, rất ít nhà hàng sẵn sàng hoặc có khả năng đáp ứng nhu cầu của một người mẹ mới sinh, nhất là khi cô ấy không muốn ngay lập tức quay lại vị trí cũ. Nhiều nơi không có đủ vị trí làm việc hoặc không đủ ngân sách để giữ nguyên mức lương khi đầu bếp chuyển sang một vai trò khác. Do đó, xu hướng tự nhiên sẽ là quyết định chấm dứt hợp đồng giữa đầu bếp và nhà hàng.
Dù những chính sách hỗ trợ như Brehm làm là bước đi đúng hướng, con đường để đạt được sự công bằng thực sự cho đầu bếp nữ vẫn còn dài và đầy thách thức.
Hoài Anh (Theo The Straits Times)