Trong chuyến thăm công nhân ngành thép ở bang Pennsylvania ngày 17/4, Tổng thống Mỹ Joe Biden kêu gọi tăng thuế với thép và nhôm Trung Quốc để bảo vệ sản xuất nội địa trước hàng nhập giá rẻ. Mức thuế ông Biden muốn áp với thép và nhôm nhập từ Trung Quốc là 22,5%, tăng 3 lần so với hiện tại (7,5%). Giới chức Mỹ cho rằng nước này xuất khẩu thép với giá chưa bằng một nửa thép Mỹ.
Dù vậy, động thái của Mỹ được đánh giá mang tính biểu tượng nhiều hơn. Trung Quốc hiện là nước sản xuất và xuất khẩu thép lớn nhất thế giới. Tuy nhiên, họ chỉ là nước xuất khẩu thép lớn thứ 7 sang Mỹ.
"Chúng tôi không cho rằng Trung Quốc sẽ chịu tác động mạnh, do các điểm đến chính của thép nước này là Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Đông", nhà phân tích tại một công ty kinh doanh thép ở Trung Quốc cho biết trên Reuters.
Năm ngoái, xuất khẩu thép của Trung Quốc tăng hơn 30%, lên cao nhất kể từ 2016, với 90,26 triệu tấn. Tuy nhiên, chỉ khoảng 9% số này là sang Mỹ, giảm 8,2% so với năm trước đó. Nếu tính theo giá trị, lượng thép sang Mỹ chiếm chưa đầy 1% xuất khẩu thép của Trung Quốc năm 2023.
Khó khăn trong nước
Tuy nhiên, điều này không có nghĩa ngành thép Trung Quốc không gặp khó. Tiêu thụ thép tại nền kinh tế lớn thứ hai thế giới được dự báo tiếp tục co lại năm nay. Nguyên nhân là khủng hoảng bất động sản chưa chạm đáy và tăng trưởng nhu cầu cơ sở hạ tầng tại các địa phương chậm lại.
Thép cuộn tại một nhà máy ở Trùng Khánh (Trung Quốc). Ảnh: Reuters
Viện Nghiên cứu và Hoạch định công nghiệp luyện kim Trung Quốc (MPI) dự báo năm nay, nhu cầu thép của Trung Quốc sẽ giảm 1,7%. Năm ngoái, mức giảm là 3,3%.
Bắc Kinh gần đây tăng hỗ trợ ngành này, khi đưa ra kế hoạch nâng cấp thiết bị trong ngành công nghiệp và nông nghiệp, đồng thời đẩy nhanh tốc độ thay thế xe và đồ gia dụng. Tuy nhiên, họ chưa thể kéo nhu cầu tiêu thụ trong nước lên cao.
Hãng tư vấn CRU Group dự báo nhu cầu thép sẽ tăng 8-9 triệu tấn trong 4 năm tới, nhờ chính sách này. Tuy nhiên, MPI cho rằng nhu cầu thép trong xây dựng sẽ giảm 20 triệu tấn, tương đương 4% năm nay.
Bên cạnh đó, một số nhà phân tích cho biết tiêu thụ thép trong cơ sở hạ tầng năm 2024 sẽ chỉ tăng 1-2%, thấp hơn nhiều so với dự báo 7-8% trước đó. Việc này diễn ra sau khi chính phủ Trung Quốc yêu cầu hàng chục chính quyền địa phương nợ nần nhiều phải dừng hoặc hoãn nhiều dự án cơ sở hạ tầng.
Vài năm qua, Bắc Kinh cũng áp mức trần lên sản xuất thép, nhằm giảm cung và khí thải carbon. Giới phân tích cho rằng họ cần cắt giảm sản xuất hơn nữa để kiềm chế dư thừa công suất.
"Ngành thép Trung Quốc đang đối mặt với thách thức kép - năng lực sản xuất mạnh, nhưng nhu cầu lại yếu. Chìa khóa để giải quyết việc này là các hãng lớn phải ghìm sản xuất tương ứng với nhu cầu", Luo Tiejun - Phó chủ tịch Hiệp hội Sắt - Thép Trung Quốc (CISA) cho biết trong một sự kiện tuần trước tại phía nam Trung Quốc.
Xuất khẩu là giải pháp
Khi thị trường trong nước gặp khó, các hãng thép và giới buôn thép Trung Quốc phải tìm cách xuất khẩu. Hãng dữ liệu Lange Steel dự báo năm nay, nước này xuất khẩu hơn 100 tấn thép.
Dù vậy, việc bán thép giá rẻ khiến họ nhận phàn nàn từ nhiều nước trên thế giới, không chỉ riêng Mỹ. Cuối năm ngoái, Ấn Độ áp thuế chống bán phá giá với thép nhập khẩu từ Trung Quốc. Trước đó, Mexico thông báo áp thuế nhập khẩu gần 80% với mặt hàng này. Thái Lan cũng đang mở cuộc điều tra thép cuộn Trung Quốc. Doanh nghiệp thép Brazil thì đang thúc giục chính phủ áp thuế nhập khẩu 25%.
Báo cáo từ một hãng nghiên cứu quốc doanh Trung Quốc cho thấy năm 2023, các nước trên thế giới đưa ra khoảng 112 yêu cầu liên quan đến chống trợ cấp và chống bán phá giá với thép Trung Quốc. Con số này tăng 20% so với năm 2022. "Năm nay, chúng tôi dự báo số rào cản thương mại sẽ tăng lên", David Cachot - Giám đốc Nghiên cứu tại hãng tư vấn Wood Mackenzie cho biết.
Tháng trước, Trung Quốc xuất khẩu 9,89 triệu tấn thép - cao nhất kể từ giữa năm 2016. Tổng cộng quý I, họ xuất khẩu 25,8 triệu tấn, bất chấp xuất khẩu chung của nước này giảm mạnh.
Với kim ngạch 20,3 tỷ USD, thép xuất khẩu nước này có giá trung bình 789 USD một tấn, theo số liệu từ Hải quan Trung Quốc và hãng tư vấn Mysteel. Con số này vượt xa giá trong nước là 4.145 nhân dân tệ (572 USD).
Dù vậy, Hiệp hội Thép Thế giới dự báo nhu cầu toàn cầu tăng 1,7% lên gần 1,8 tỷ tấn năm nay. "Dù một số quốc gia đang tăng sản xuất, hoạt động này chưa thể đáp ứng nhu cầu nhanh chóng. Điều này đồng nghĩa vẫn còn dư địa cho thép Trung Quốc", Kevin Bai - nhà phân tích tại CRU Group cho biết. Việc nhân dân tệ yếu đi so với USD cũng được kỳ vọng hỗ trợ xuất khẩu trong tương lai.
Hà Thu (theo Reuters, AP)