Trump không bắt tay với bà Merkel trong cuộc gặp tại Nhà Trắng năm 2017. Ảnh: AP.
Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm 18/6 viết trên Twitter rằng "người dân Đức đang quay lưng với lãnh đạo của mình khi vấn đề nhập cư đang làm chao đảo liên minh vốn đã mong manh của Berlin". Đây được coi là lời công kích trực tiếp của Trump với Thủ tướng Đức Angela Merkel và là bằng chứng mới nhất cho thấy một chiến dịch ngầm của Mỹ nhằm lật đổ nữ lãnh đạo này, theo Huffington Post.
Nỗi bất mãn của Trump đối với Merkel được thể hiện một cách rõ ràng ngay từ những ngày đầu ông tranh cử tổng thống Mỹ. Giờ đây, Trump và các đồng minh của mình gia tăng nỗ lực công kích trong bối cảnh lãnh đạo Đức đang đối mặt với một trong những thách thức lớn nhất: tìm ra giải pháp toàn châu Âu cho vấn đề nhập cư trước ngày 1/7 để đảm bảo liên minh cầm quyền của mình không sụp đổ.
Bà Merkel không chỉ phải đối mặt với sức ép từ trong nước, mà còn hứng chịu những lời chỉ trích từ mạng lưới những người Mỹ có tầm ảnh hưởng lớn, mang tư tưởng bài nhập cư cùng các nhà hoạt động quốc tế được gợi cảm hứng từ chính sách của Trump.
Liên minh này dường như đang tìm cách trừng phạt Thủ tướng Đức vì đã đón chào hơn một triệu người nhập cư vào châu Âu kể từ năm 2015, cũng như muốn chứng minh rằng lòng thương cảm đối với người tị nạn chỉ là phương án tự sát về chính trị ở phương Tây.
"Lãnh đạo hai quốc gia lớn nhất ở châu Âu đang ngày càng bị vây hãm", Gerald Knaus, chuyên gia thuộc tổ chức Sáng kiến Ổn định châu Âu, nói về Merkel và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron. "Và hai cường quốc lớn bên ngoài là Mỹ và Nga đều đứng về phía vây hãm họ".
Rất khó để xác định những "tướng cầm quân" trong cuộc vây hãm này, nhưng Knaus cho rằng trong đội ngũ đó có Trump, Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ John Bolton, cựu trợ lý Nhà Trắng Steve Bannon và cố vấn chính trị Stephen Miller, người từng công kích Hillary Clinton trong cuộc bầu cử năm 2016 bằng cách gọi bà là "Merkel của nước Mỹ".
Ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy về một chiến dịch nhắm vào Merkel. Một tháng trước khi Trump công kích Thủ tướng Đức trên Twitter, đại sứ Mỹ tại Berlin Richard Grenell đã ăn tối với Bộ trưởng Y tế Jens Spahn, một thành viên nổi loạn theo đường lối cứng rắn trong đảng Liên minh Dân chủ Cơ đốc giáo (CDU) của Merkel.
Spahn rất muốn chiếc ghế của Merkel và sau khi chồng bà đăng ảnh gặp Grenell lên Twitter, nó đã khiến những người ủng hộ Thủ tướng Đức rất ngạc nhiên và châm ngòi cho làn sóng chế nhạo Spahn trên Facebook, giảng viên Alexander Clarkson thuộc Đại học King’s London cho biết.
Người Đức vốn rất nghi ngờ đại sứ Grenell, người từng tuyên bố muốn "trao quyền" cho các nhà hoạt động cứng rắn khắp châu Âu bất mãn với lãnh đạo nước mình. "Nhiều người Đức và các nước châu Âu coi tuyên bố của ông ấy là hành động can thiệp vào chính trị nội bộ", bức thư được 9 thượng nghị sĩ Mỹ gửi cho Ngoại trưởng Mike Pompeo hôm 12/6 có đoạn.
Đại sứ Grenell sau đó thông báo kế hoạch mời Thủ tướng Áo Sebastian Kurz, người có quan điểm chống nhập cư quyết liệt được Grenell mô tả là "ngôi sao nhạc rock", tới ăn trưa vào ngày 13/6. Đại sứ quán Mỹ sau đó thông báo hủy kế hoạch ăn trưa, nhưng Kurz lúc này đã có mặt ở Berlin.
Tận dụng thời gian này, Thủ tướng Áo tổ chức họp báo chung cùng Bộ trưởng Nội vụ Đức Horst Seehofer và kêu gọi các lãnh đạo châu Âu đoàn kết chống nhập cư. Vài giờ sau, Bộ trưởng Seehofer thông báo với Merkel rằng ông sẽ không nhượng bộ trong kế hoạch thắt chặt kiểm soát biên giới nước Đức và đẩy trả người tị nạn đăng ký ở các nước châu Âu khác, dù hành động này vi phạm nguyên tắc căn bản của Liên minh châu Âu (EU).
Mối đe dọa với Merkel
Một cuộc tuần hành chống nhập cư của những người theo tư tưởng cực hữu ở Đức năm 2017. Ảnh: AP.
Sự cương quyết của Seehofer châm ngòi cho cuộc tranh cãi kéo dài cả ngày giữa ông với Merkel, làm gia tăng nguy cơ tan rã chính phủ liên minh giữa đảng CDU của Merkel và đảng Liên minh Xã hội Cơ đốc giáo (CSU) do Seehofer làm chủ tịch.
Đảng cánh hữu CSU đã sát cánh với đảng trung hữu CDU suốt nhiều thập kỷ qua, nhưng quan điểm chống nhập cư quyết liệt của Seehofer có thể xé nát liên minh này, đẩy Merkel vào tình thế "vịt què" trước cuộc bầu cử vùng sẽ diễn ra vào tháng 10. Phải mất nhiều ngày đàm phán, Merkel mới thuyết phục được Seehofer giữ nguyên hiện trạng, để bà tìm cách giải quyết tình trạng Đức đang phải tiếp nhận nhiều người nhập cư hơn các nước EU khác.
Merkel tuyên bố bà biết rõ vấn đề, nhưng muốn toàn EU cùng chung sức giải quyết chứ không dồn gánh nặng cho Đức. Tại hội nghị thượng đỉnh EU sẽ diễn ra vào cuối tháng 6, bà sẽ phải thuyết phục được 27 lãnh đạo châu Âu cùng áp dụng chính sách mới nhằm tiếp nhận một cách hợp pháp những người nhập cư đã đăng ký ở một nước châu Âu.
Nhưng nỗ lực của bà Merkel được dự đoán là sẽ gặp muôn vàn khó khăn, trong bối cảnh chiến dịch công kích quốc tế đang nhắm vào bà với những cáo buộc phóng đại rằng chính cách lãnh đạo của bà đã tạo điều kiện cho người nhập cư đe dọa châu Âu. Trump thậm chí còn tuyên bố rằng tỷ lệ tội phạm ở Đức đã tăng hơn 10% kể từ khi tiếp nhận người nhập cư, trong khi số liệu do Cơ quan Hình sự Liên bang Đức công bố cho thấy tỷ lệ này năm 2017 ở mức thấp nhất trong 25 năm qua.
Các tờ báo bảo thủ của Mỹ như Breitbart hay Daily Signal thường đăng các bài viết với tựa đề "biên giới mở được cho là nguyên nhân của các vụ giết người và cướp bóc". Họ cố tạo ấn tượng rằng người nhập cư đang cố nhắm vào người bản địa, trong khi đa số nạn nhân trong các vụ phạm tội chính là người nhập cư. Họ cũng không đưa tin về những vụ người bản địa ở Đức phạm tội, hay phớt lờ thực tế rằng số vụ phạm pháp về tổng thể đã giảm.
Trong cuộc gặp với Bannon, cựu chủ tịch tờ Breitbart, đảng dân túy cánh hữu Con đường khác cho nước Đức (AfD) đề nghị Bannon giúp thành lập một tòa soạn để gây ảnh hưởng nhiều hơn trên truyền hình và truyền thông xã hội. AfD thường xuyên chỉ trích bà Merkel không đủ cứng rắn với người nhập cư và quan điểm của đảng này ngày càng được dư luận chú ý trong các cuộc thăm dò gần đây.
Các tổ chức ở Washington có liên hệ với chiến dịch bố ráp người nhập cư của Trump cũng tăng cường hoạt động công kích Merkel. Trung tâm Nghiên cứu Nhập cư (CIS) gần đây đăng bài viết khuyên các quan chức châu Âu nên khước từ nỗ lực của Merkel nhằm xây dựng chính sách "chia sẻ người nhập cư" tốt hơn.
Sức ép từ bên trong và bên ngoài đặt tương lai chính trị của Merkel vào vị thế mong manh hơn bao giờ hết, tạo điều kiện cho các đối thủ của bà gia tăng nỗ lực lật đổ.
Tuy nhiên, Knaus cũng chỉ ra rằng Merkel có thể phản công bằng cách cho các cử tri thấy niềm tự hào khi quản lý được dòng người nhập cư bằng cách thiết lập một thỏa thuận quan trọng với Thổ Nhĩ Kỳ để hạn chế người tị nạn vào châu Âu, cũng như quyết tâm của bà trong việc duy trì giá trị và lòng tin của châu Âu vào sự nhân đạo.
Bức ảnh thể hiện thế "đối đầu" giữa Trump và các lãnh đạo G7 trong hội nghị đầu tháng 6. Ảnh: Reuters.
Với thực tế đa số người Đức không ưa gì Trump, chiến dịch công kích Merkel của Mỹ có thể phản tác dụng khi khiến cử tri đứng về phía bà, người đã khôn ngoan tránh các cuộc khẩu chiến có thể làm mất lòng người dân.
Nhưng với những gì Trump và những người ủng hộ đang làm, Mỹ đã tạo ra một tiền lệ công kích lãnh đạo đồng minh chưa từng có ở châu Âu. "Nga có can thiệp để tìm cách gây bất ổn chính trị cho EU không? Chắc chắn là có. Nhưng Trump hiện nay còn tệ hơn thế nữa", cựu thủ tướng Thụy Điển Carl Bildt viết trên Twitter hồi đầu tuần. "Đây là điều chưa từng thấy".