Mùa thu năm ngoái, khi Ukraine mở chiến dịch phản công chớp nhoáng, họ đã tấn công lực lượng Nga bằng pháo và rocket do Mỹ sản xuất. Dẫn đường cho các khẩu pháo này là hệ thống phần mềm nhắm mục tiêu mà Ukraine tự phát triển. Phần mềm này đã biến máy tính bảng, điện thoại thông minh thành công cụ nhắm mục tiêu tinh vi, giúp cải thiện hiệu quả tác chiến của vũ khí.
Phần mềm được phát triển thành ứng dụng di động, tích hợp hình ảnh vệ tinh và tình báo vào thuật toán ngắm bắn theo thời gian thực, cho phép các đơn vị pháo binh gần tiền tuyến khai hỏa vào các mục tiêu cụ thể. Vì là ứng dụng, nó có thể dễ dàng cập nhật và nâng cấp, cũng như được chia sẻ cho nhiều người sử dụng.
Sĩ quan Mỹ am hiểu về ứng dụng này cho biết nó rất hiệu quả trong việc hướng dẫn pháo binh Ukraine nhắm bắn vào mục tiêu Nga. Đây là một trong số hàng chục cải tiến về vũ khí, khí tài mà Ukraine đã thực hiện trong gần một năm qua, nhằm tìm kiếm những giải pháp giá rẻ cho các vấn đề tốn kém trên chiến trường.
Binh sĩ Ukraine nghiên cứu dữ liệu trước khi khai hỏa Bakhmut, Ukraine ngày 10/1. Ảnh: Reuters.
Những cải tiến khác còn có máy bay không người lái (UAV) kích thước nhỏ có thể thả lựu đạn hoặc thuốc nổ xuống vị trí của quân Nga. Máy in 3D được chỉnh sửa để có thể sản xuất phụ tùng thay thế, giúp binh sĩ sửa các thiết bị hạng nặng trên chiến trường. Các kỹ thuật viên chuyển đổi xe bán tải thành bệ phóng tên lửa di động. Các kỹ sư tìm ra cách cải tiến tiêm kích chuẩn Liên Xô như MiG-29 để có thể khai hỏa tên lửa hiện đại của Mỹ, giúp duy trì khả năng của không quân Ukraine trong suốt những tháng chiến sự.
Ukraine thậm chí đã phát triển vũ khí chống hạm riêng có tên Neptune dựa trên thiết kế tên lửa thời Liên Xô, có thể nhắm mục tiêu vào hạm đội Nga từ khoảng cách hơn 300 km.
Những nỗ lực cải tiến vũ khí này của Ukraine đã gây ấn tượng với giới chức quân sự Mỹ, những người từng ca ngợi khả năng của Kiev trong việc lấp khoảng trống chiến thuật quan trọng mà vũ khí phương Tây để lại. Đây là lý do họ và nhiều nhà phân tích phương Tây cho rằng Ukraine đã trở thành phòng thí nghiệm thực sự cho các giải pháp chiến đấu rẻ tiền nhưng hiệu quả.
"Sự sáng tạo của họ cực kỳ ấn tượng", Seth Jones, giám đốc chương trình an ninh quốc tế tại Trung tâm Chiến lược và Nghiên cứu Quốc tế ở Mỹ, nói.
Xung đột Ukraine đã mang đến cho Mỹ và đồng minh cơ hội hiếm có để nghiên cứu cách các hệ thống vũ khí của Kiev hoạt động, cũng như các loại đạn dược mà cả Nga và Ukraine sử dụng. Các sĩ quan của Mỹ đã theo dõi mức độ thành công của Nga khi sử dụng UAV tự sát giá rẻ được cho là do Iran sản xuất để tập kích lưới điện của Ukraine.
"Đây là một thử nghiệm chiến đấu trong thế giới thực", một nguồn tin thân cận với tình báo phương Tây nói.
Với quân đội Mỹ, cuộc chiến ở Ukraine còn là nguồn dữ liệu rất lớn về cách thức các hệ thống vũ khí của họ hoạt động trong điều kiện thực tế. Một số loại vũ khí tiên tiến được gửi cho cho Ukraine, như UAV Switchblade 300 hay tên lửa chống radar đã thể hiện hiệu quả trên chiến trường kém hơn so với dự đoán, theo một sĩ quan quân đội Mỹ.
Tuy nhiên, hệ thống HIMARS mà Mỹ sản xuất lại phát huy vai trò rất quan trọng trong thành công của Ukraine, ngay cả khi các quan chức cũng rút ra được một số bài học quý giá về tốc độ sửa chữa và bảo trì mà các hệ thống yêu cầu khi được sử dụng với tần suất lớn.
Cách Ukraine sử dụng số tổ hợp HIMARS hạn chế được Mỹ cung cấp để tập kích sở chỉ huy hay kho tiếp tế của Nga khiến nhiều người bất ngờ, theo một quan chức quốc phòng Mỹ giấu tên, thêm rằng các lãnh đạo quân sự sẽ nghiên cứu điều này trong nhiều năm.
Những kinh nghiệm thực tế khi sử dụng lựu pháo M777 cũng rất quan trọng. Khẩu pháo đã giúp tăng sức mạnh chiến đấu cho Ukraine, song rãnh khương tuyến trong nòng pháo bị mòn quá nhanh nếu khai hoả quá nhiều đạn trong thời gian ngắn, theo một quan chức quốc phòng. Nhược điểm này khiến khẩu pháo mất đi độ chính xác và hiệu quả.
Người Ukraine cũng đã có những cải tiến chiến thuật gây ấn tượng với quan chức phương Tây. Trong những tuần đầu xung đột, thay vì dàn quân phòng thủ, các chỉ huy Ukraine đã tăng cường sử dụng các phân đội bộ binh nhỏ trang bị tên lửa vác vai Stinger và Javelin để có thể tiếp cận và hạ gục xe tăng Nga.
Mỹ cũng nghiên cứu kỹ lưỡng cuộc xung đột để rút ra những bài học về cuộc chiến giữa hai quốc gia trong thế kỷ 21. Một trong những bài học mà họ rút ra là hệ thống pháo kéo, như M777, có thể đã trở nên lỗi thời. Những hệ thống này khó di chuyển nhanh để thoát hỏa lực phản pháo từ đối thủ, cũng như rất khó ẩn mình trên chiến trường đầy rẫy UAV.
Các nhà thầu quốc phòng Mỹ cũng nhân cơ hội mới này để nghiên cứu và tiếp thị hệ thống của họ.
Tập đoàn BAE Systems đã thông báo rằng thành công của Nga trong sử dụng UAV tự sát đã ảnh hưởng đến cách họ thiết kế phương tiện chiến đấu bọc thép mới cho quân đội, để bảo vệ các binh sĩ trước các đợt tấn công từ trên cao.
Các cơ quan khác nhau của chính phủ Mỹ và ngành công nghiệp đã tìm cách thử nghiệm các hệ thống và giải pháp mới để hỗ trợ Ukraine hiệu quả nhất.
Binh sĩ Ukraine khai hỏa lựu pháo M777 do Mỹ sản xuất ở Kharkov hồi tháng 7/2021. Ảnh: Reuters.
Trong những ngày đầu xung đột, Cơ quan Tình báo về Địa - Không gian Mỹ đã gửi 5 UAV trinh sát hạng nhẹ, có độ phân giải cao đến Bộ Tư lệnh Chiến dịch Đặc biệt của Mỹ ở châu Âu, đề phòng trường hợp chúng có thể hữu ích ở Ukraine.
Các UAV do công ty Hexegon sản xuất này không nằm trong hồ sơ chính thức của Bộ Quốc phòng Mỹ, cho thấy chúng chỉ phục vụ mục đích thử nghiệm trong xung đột. Phó đô đốc Robert Sharp, người đứng đầu Cơ quan Tình báo về Địa - Không gian Mỹ lúc đó, thậm chí khoe rằng Mỹ đã đào tạo một "đối tác quân sự" ở châu Âu về hệ thống này.
Bất chấp những nỗ lực không nhỏ của các nhóm quan chức và ngành công nghiệp quốc phòng Mỹ, hiện chưa rõ những chiếc UAV của Hexegon đã được triển khai trong cuộc xung đột hay chưa.
Trong khi đó, nhiều quan chức tình báo và quân sự nói họ hy vọng qua những gì diễn ra trên chiến trường Ukraine, việc tạo ra những loại UAV giá rẻ, sử dụng một lần sẽ trở thành ưu tiên hàng đầu của các tập đoàn quốc phòng. "Tôi ước Mỹ có thể chế tạo những chiếc UAV tấn công dùng một lần có giá 10.000 USD", một quan chức Mỹ chia sẻ.
Thanh Tâm (Theo CNN)