Cảnh sát Philippines sáng 11/3 bắt cựu tổng thống Rodrigo Duterte tại sân bay quốc tế Ninoy Aquino ở thủ đô Manila, theo lệnh của Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC), với cáo buộc phạm "tội ác chống lại nhân loại" liên quan cuộc chiến chống ma túy do ông phát động khi còn tại nhiệm.
Cảnh sát Philippines cho rằng hơn 6.000 người đã bị sát hại trong chiến dịch, trong khi các tổ chức nhân quyền cho biết hàng nghìn vụ giết người khác, trong đó nạn nhân phần lớn là đàn ông nghèo, vẫn chưa được giải thích thỏa đáng. Các công tố viên của ICC nói số người thiệt mạng trong cuộc chiến chống ma túy ở Philippines là 12.000-30.000.
Cựu tổng thống Duterte bị bắt tại sân bay quốc tế Ninoy Aquino ở Manila sáng 11/3. Video: GMANews
Cựu tổng thống Duterte khẳng định không chịu trách nhiệm với bất kỳ vụ sát hại bất hợp pháp nào trong chiến dịch. Tuy nhiên, ông từng đưa ra nhiều tuyên bố đáng chú ý về cuộc chiến chống ma túy, khiến các tổ chức nhân quyền và Liên minh châu Âu (EU) chỉ trích.
Ngày 16/3/2016, khi còn là ứng viên tổng thống, ông Duterte tuyên bố sẽ xóa bỏ tội phạm ma túy ở Philippines bằng cách giết nhiều kẻ buôn ma túy đến mức tạo ra sự bùng nổ cho ngành dịch vụ tang lễ.
"Khi trở thành tổng thống, tôi sẽ ra lệnh cho cảnh sát và quân đội truy tìm những người đó và tiêu diệt họ", ông Duterte nói.
Ngày 30/6/2016, vài giờ sau khi tuyên thệ nhậm chức tổng thống, ông Duterte tới một khu ổ chuột tại Manila và kêu gọi cư dân diệt trừ những người hàng xóm bị cho là nghiện ma túy.
"Nếu biết bất kỳ ai nghiện ngập, hãy tự tay tiêu trừ họ vì sẽ rất đau đớn nếu để bố mẹ những người này phải làm điều đó", tổng thống Philippines khi đó cho hay.
Ngày 6/8/2018, tổng thống Duterte tuyên bố sẽ không dừng lại khi số người thiệt mạng trong cuộc chiến chống ma túy lên tới gần 1.000.
"Chiến dịch bắn giết này sẽ tiếp diễn cho đến ngày cuối cùng trong nhiệm kỳ của tôi. Tôi không quan tâm tới nhân quyền, tin tôi đi", ông Duterte nhấn mạnh.
Tổng thống Duterte ngày 30/9/2016 ước tính Philippines có ba triệu người nghiện ma túy, thêm rằng muốn tất cả những người này phải chết. "Tôi vui khi họ bị tiêu diệt", ông nói.
Sau đó một năm, tổng thống Philippines cho biết con số trên đã tăng lên 4 triệu người bất chấp nỗ lực truy quét của ông.
Ngày 12/12/2016, ông Duterte tiết lộ đã sát hại các nghi phạm hình sự khi còn là thị trưởng thành phố Davao ở miền nam Philippines.
"Tôi từng tự tay làm điều đó để chứng minh với bọn họ rằng nếu tôi làm được thì họ cũng có thể", ông Duterte nói trong thông điệp gửi tới lực lượng cảnh sát Philippines.
Cựu tổng thống Duterte phát biểu tại cuộc gặp với cộng đồng người Philippines ở đặc khu Hong Kong, Trung Quốc hôm 9/3. Ảnh: AFP
Khi phát biểu với các nạn nhân sau một trận bão tại miền trung Philippines ngày 27/12/2016, tổng thống Duterte giải thích sẽ chống ma túy và nạn tham nhũng quyết liệt như thế nào.
"Nếu bạn tham nhũng, bất kể bạn là ai, tôi sẽ đưa bạn đến Manila bằng trực thăng rồi ném bạn ra ngoài. Tôi đã từng làm điều đó rồi nên tại sao không thể lặp lại?", ông nói.
Ngày 28/11/2016, tổng thống Duterte nổi giận với công tố viên ICC Fatou Bensouda, người cảnh báo rằng bất kỳ ai kích động "bạo lực hàng loạt" tại Philippines đều có khả năng bị truy tố tại tòa án quốc tế.
"Ông muốn làm tôi sợ bằng cách dọa ném tôi vào tù sao? Tòa án Hình sự Quốc tế ư? Vớ vẩn", ông nói.
Tổng thống Philippines ngày 20/9/2017 tiếp tục coi nhẹ khả năng bị ICC truy tố.
"Tôi không quan tâm tới việc bị truy tố ở ICC. Cứ làm đi. Tôi sẽ rất vui nếu được đi tù vì đất nước của mình. Đó sẽ là vinh dự lớn lao cho tôi khi được chết vì tổ quốc, ngay cả khi họ không coi tôi là anh hùng", ông nói.
Tổng thống Duterte hôm 3/5/2021 nói với cảnh sát Philippines rằng sẽ bảo vệ các sĩ quan tham gia cuộc chiến chống ma túy "miễn là họ tuân thủ luật". "Đó là trách nhiệm của tôi, không phải các bạn. Tôi sẽ trả lời việc đó và nếu có ai phải vào tù, tôi sẽ là người ngồi trong tù", ông nhấn mạnh.
Ngày 26/7/2021, trong Thông điệp Quốc gia cuối cùng trước khi mãn nhiệm, tổng thống Duterte nói với các nghị sĩ, nhà ngoại giao và thẩm phán của Philippines rằng quốc gia này vẫn còn "chặng đường dài trong cuộc chiến chống lại nạn ma túy".
"Hỡi những kẻ đang tàn phá đất nước, tôi sẽ giết các người. Và những kẻ hủy diệt thế hệ trẻ của đất nước, tôi sẽ tiêu diệt các người", ông tuyên bố.
Hôm 10/3, một ngày trước khi bị bắt, ông Duterte tuyên bố tất cả những gì mình làm trong nhiệm kỳ đều là "vì sự ổn định và cuộc sống yên bình cho người dân Philippines".
"Tại sao tôi phải làm như vậy? Vì bản thân, gia đình tôi sao? Thật ra đó là vì các bạn, con cái các bạn và đất nước chúng ta", cựu tổng thống Philippines nói thêm.
Phạm Giang (Theo AFP, ManilaTimes)