Covid-19 đã làm đảo lộn kinh tế thế giới 2 năm liên tiếp, với những diễn biến không thể đoán trước. Bước sang năm 2022, Bloomberg Economics cho rằng toàn cầu sẽ còn phải đối mặt với nhiều rủi ro nữa, từ biến chủng Omicron, lạm phát, Fed nâng lãi suất đến rắc rối của hãng bất động sản Evergrande.
Omicron và các đợt phong tỏa
Một điểm xét nghiệm Covid-19 lưu động tại New York. Ảnh: Bloomberg
Vẫn còn quá sớm để kết luận bất kỳ điều gì về biến chủng nCoV mới nhất này. Dù có khả năng lây nhiễm cao hơn, độc tính của nó có thể lại thấp hơn. Thế giới có thể quay về bình thường như trước khi đại dịch xuất hiện. Các đợt phong tỏa đã khiến người dân ngừng đếm phòng gym hay nhà hàng. Thay vào đó, họ mua nhiều hàng hóa hơn. Việc tiêu dùng cân bằng trở lại có thể kéo tăng trưởng toàn cầu lên 5,1%.
Tuy nhiên, kịch bản này cũng có thể không xảy ra. Nếu biến chủng vừa lây lan nhanh, vừa nguy hiểm hơn, các nền kinh tế sẽ bị kéo tụt. Chỉ cần 3 tháng quay về thời kỳ phong tỏa chặt nhất như năm nay, tăng trưởng năm 2022 sẽ tụt về 4,2%. Một số nước, như Anh, đã tái khởi động quá trình này.
Lạm phát
Đầu năm nay, Mỹ được dự báo kết thúc năm với lạm phát 2%. Nhưng trên thực tế, con số này đã tiệm cận 7%. Năm 2022, một lần nữa giới quan sát dự báo con số 2%. Nhưng việc không đạt vẫn có khả năng xảy ra.
Omicron chỉ là một trong những nguyên nhân cho việc này. Lương nhân công năm tới cũng có thể tăng lên. Căng thẳng giữa Nga và Ukraine có thể kéo giá khí đốt lên cao. Biến đổi khí hậu cũng khiến thời tiết khắc nghiệt hơn, từ đó đẩy giá lương thực tăng vọt.
Dĩ nhiên, không phải tất cả rủi ro đều đi theo hướng tiêu cực. Nếu đợt dịch mới bùng phát, việc đi lại bị ảnh hưởng, giá dầu sẽ giảm. Dù vậy, sự kết hợp giữa lạm phát và tăng trưởng chậm sẽ càng đẩy các ngân hàng trung ương vào thế khó.
Mỹ nâng lãi suất
Lịch sử đã chỉ ra việc Fed thắt chặt tiền tệ có thể khiến các thị trường lao đao đến thế nào. Hiện tại, tình hình lại càng khó khăn khi giá tài sản đang ở mức rất cao. Chỉ số S&P 500 đang gần ngưỡng bong bóng. Giá nhà tại Mỹ cũng chỉ kém thời kỳ khủng hoảng dưới chuẩn năm 2007.
Mô hình của Bloomberg Economics dự báo nếu Fed nâng lãi suất 3 lần trong năm sau và ra tín hiệu sẽ tiếp tục nâng lãi cho đến khi chạm 2,5%, lợi suất trái phiếu chính phủ Mỹ sẽ tăng lên và suy thoái sẽ xuất hiện vào đầu năm 2023.
Việc Fed nâng lãi cũng sẽ kéo giá đồng đôla lên, châm ngòi cho dòng vốn tháo chạy khỏi các nền kinh tế đang phát triển. Năm 2013 và 2018, các quốc gia chịu thiệt hại nặng nhất là Argentina, Nam Phi và Thổ Nhĩ Kỳ. Còn năm sau, Brazil và Ai Cập có thể được bổ sung vào danh sách này.
Trung Quốc tăng trưởng chậm
Một công trình của Evergrande tại Nam Kinh (Trung Quốc). Ảnh: Bloomberg
Quý III/2021, kinh tế Trung Quốc đã gần như đứng yên. Tác động tổng hợp từ hãng bất động sản Evergrande, các đợt phong tỏa liên tiếp vì Covid-19 và thiếu năng lượng đã khiến GDP nước này chỉ tăng 0,8%, thấp hơn rất nhiều mức 6% mà thế giới đã quen thuộc.
Cuộc khủng hoảng năng lượng có thể dịu bớt năm sau. Tuy nhiên, hai vấn đề còn lại thì khó. Chiến lược zero Covid của Bắc Kinh cũng đồng nghĩa Omicron sẽ khiến nước này phong tỏa thêm. Khi nhu cầu yếu và tài chính bị thắt chặt, xây dựng – vốn đóng góp 25% kinh tế Trung Quốc – có thể sẽ tiếp tục lao dốc.
Bloomberg dự báo Trung Quốc tăng trưởng 5,7% năm sau. Tuy nhiên, nếu tăng trưởng thực tế lùi về 3%, toàn cầu sẽ chịu ảnh hưởng. Các nước xuất khẩu sẽ mất thị trường tiêu thụ lớn. Các kế hoạch của Fed cũng có thể đi chệch quỹ đạo ban đầu.
Biến động địa chính trị
Sự đoàn kết của các lãnh đạo và sự tích cực của Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) trong việc kiểm soát lãi suất cho vay đã giúp châu Âu vượt qua cuộc khủng hoảng vì Covid-19. Nhưng năm sau, cả hai yếu tố này có thể không còn nữa.
Cuộc bầu cử tại Italy, Pháp có thể gây chia rẽ nếu phe chỉ trích liên minh châu Âu lên nắm quyền. ECB cũng sẽ không còn sự ủng hộ cần thiết về mặt chính trị để hành động nữa. Khu vực đồng euro có thể lại rơi vào suy thoái và làm dấy lên nghi ngờ về sự hiệu quả của nhóm nước này.
Trong khi đó, căng thẳng Trung Quốc- Đài Loan có thể châm ngòi cho cuộc chiến trừng phạt giữa các nền kinh tế lớn. Brazil dự kiến bầu cử vào tháng 10, trong bối cảnh đại dịch vẫn đang tàn phá kinh tế. Còn ở Thổ Nhĩ Kỳ, phe đối lập đang muốn kéo bầu cử 2023 lên sớm vào năm sau.
Chính sách tài khóa thắt chặt
Các chính phủ đã chi rất mạnh tay để hỗ trợ người lao động và doanh nghiệp trong đại dịch. Nhiều nước giờ lại muốn thắt lưng buộc bụng. Việc giảm chi tiêu công trong năm 2022 có thể tương đương 2,5% GDP toàn cầu, lớn gấp 5 lần các chính sách thắt chặt sau khủng hoảng 2008, UBS ước tính.
Dĩ nhiên cũng có ngoại lệ. Chính phủ mới của Nhật Bản đã thông báo thêm gói kích thích kỷ lục nữa. Giới chức Trung Quốc cũng ra tín hiệu chuyển hướng sau kích thích kinh tế sau thời gian dài thắt lưng buộc bụng.
Hà Thu (theo Bloomberg)