Bức tường biên giới của chính quyền Donald Trump gần như kéo dài đến khu nghỉ dưỡng ven sông Rio Grande, nơi gia đình Cavazos câu cá, tổ chức tiệc nướng và kiếm sống. Ở phía tây, một đoạn tường hoàn thành gần đây đang dừng ở ngay trước phần đất của họ. Ở phía đông, các nhà thầu tuần qua tiếp tục đào đất xung quanh một đoạn tường đã được xây dựng một phần.
Reynaldo Anzaldua đứng ở ranh giới khu đất của em họ, gần bức tường biên giới tại Mission, Texas ngày 3/4. Ảnh: WSJ.
Gia đình Cavazos đã đấu tranh phản đối chính phủ trưng thu một phần đất của họ để xây tường. Biden đã ký sắc lệnh hành pháp vào ngày đầu tiên nhậm chức, yêu cầu tạm thời ngừng xây dựng bức tường ở biên giới Mỹ - Mexico, đồng thời đánh giá cách dừng dự án vĩnh viễn. Trong chiến dịch tranh cử, Biden đã hứa sẽ dừng xây tường biên giới, dự án được coi là di sản nổi bật của cựu tổng thống Trump.
Tuy nhiên, việc dừng hoàn toàn dự án rất phức tạp. Tường đã được xây dựng một phần và ngân sách đã được chi hoặc giải ngân cho bức tường. Trước đây, Barack Obama đã không ủng hộ việc xây dựng hàng rào biên giới bắt đầu dưới thời Tổng thống George W. Bush nhưng vẫn tiếp tục dự án.
Nhà Cavazos nằm trong số hàng trăm chủ đất đang thấp thỏm chờ đợi khi chính quyền Biden đánh giá sẽ làm gì tiếp theo. "Chúng tôi rất vui về quyết định tạm dừng thi công, nhưng chúng tôi không biết điều gì sẽ xảy ra", Reynaldo Anzaldua, anh họ của Cavazos, nói.
Chính quyền Trump đã xây dựng khoảng 724 km trong số 1.200 km tường thép cao 9 m dọc biên giới Mỹ - Mexico. Gần như toàn bộ bức tường mới thay thế hàng rào đã tồn tại, chủ yếu nằm trên vùng đất liên bang hẻo lánh, ít giao thông.
Tường biên giới ở Nam Texas. Đồ họa: WSJ.
Nam Texas là nơi có số lượng người di cư vượt biên trái phép cao nhất, đặt ra thách thức cho việc xây dựng bức tường mới. Hầu hết đất dọc theo biên giới ở đây thuộc sở hữu tư nhân và nhiều người dân địa phương phản đối chính quyền trưng thu đất.
Trong 4 năm Trump nắm quyền, chính phủ đã đệ trình hơn 200 đơn kiện dựa theo luật trưng thu đất với các chủ sở hữu từ Laredo cho đến Brownsville, bao gồm ít nhất 60 vụ kiện được đâm đơn trong những tuần khi Biden đắc cử và nhậm chức.
Gần đây, các luật sư của chính phủ đã rút lại yêu cầu trưng thu đất ngay lập tức trong một số trường hợp. Tuy nhiên, nhiều vụ vẫn đang chờ xử lý, một số phiên điều trần được ấn định vào tháng ba.
Các chủ đất như nhà Cavazos đang chờ đợi các thông tin được làm rõ. Nhà Cavazos sống ở Thung lũng Rio Grande từ những năm 1700 và sở hữu 60 mẫu Anh đất bên bờ sông từ những năm 1950, Fred Cavazos cho biết.
Ông và chị gái Eloisa Cavazos, đều bị khuyết tật, sống bằng thu nhập từ 30 cabin ven sông cho thuê. Một linh mục địa phương điều hành trại hè cho trẻ em trong khuôn viên nơi này. Tường biên giới sẽ chiếm 7 mẫu Anh và khiến phần còn lại của khu đất bị chia tách vì nó nằm ở phía nam của bức tường.
"Nhiều người ở phần còn lại của nước Mỹ không hiểu chuyện gì đang xảy ra ở đây", Cavazos nói.
Một số chủ đất như Cavazos chỉ còn một phiên điều trần cuối cùng trước khi nhận kết quả liệu đất của mình có bị trưng thu hay không, trong khi những người khác mới chỉ bắt đầu thủ tục pháp lý. Trong khi đó, một số người đã bàn giao đất cho giới chức, nhận tiền đền bù và đang chờ thi công.
Cabin gia đình Cavazos cho các gia đình thuê để câu cá, chèo thuyền, tổ chức tiệc nướng. Ảnh: WSJ.
Nhà phát triển bất động sản Paul Daniec có cách tiếp cận thực dụng khi chính phủ muốn thu 3 trong 80 mẫu Anh đất ông sở hữu ở Hidalgo, Texas, nơi ông dự định xây 400 ngôi nhà. Daniec nói rằng ông không phản đối xây tường, nhưng ông sợ nó sẽ làm giảm giá trị khu bất động sản của mình. Không ai muốn sân sau của họ nằm dọc theo những tấm thép cao 9 m cả, Daniec nói.
Daniec đã đấu tranh với nỗ lực trưng thu của chính phủ trong vài tháng, sau đó chấp nhận 69.000 USD đền bù vì nhận ra rằng ông không thể thắng kiện. Daniec nhận được khoản thanh toán vào ngày Biden nhậm chức và gọi đây là chiến thắng kép cho mình.
"Tôi đã rút tiền nhanh nhất có thể, đề phòng Biden muốn lấy lại", ông nói. "Nếu bức tường chướng mắt không được xây dựng, tôi có thể xây hàng gỗ rào tuyết tùng để thay vào".
Ở một số khu vực, tường biên giới được xây dựng trên các khu đất mà chính phủ chưa thực sự sở hữu vì quá trình kiện tụng vẫn đang diễn ra, Ricky Garza, luật sư từ Dự án Quyền Dân sự Texas, người đại diện cho một số chủ đất, nói.
Mặc dù ông muốn nhìn thấy bức tường bị phá bỏ và đất được trả lại cho chủ sở hữu, ông cho rằng chính quyền Biden có khả năng vẫn thúc đẩy các vụ kiện trưng thu đất trong khi tiếp tục thương lượng giá đền bù. Một số vụ kiện trưng thu đất bắt đầu dưới thời chính quyền Bush năm 2008 đến năm nay mới kết thúc.
Các quan chức quốc hội Mỹ ước tính khoảng 2,7 tỷ USD được phân bổ cho bức tường vẫn chưa được chi tiêu. Theo luật, số tiền đó phải được sử dụng để xây dựng các bộ phận của hệ thống hàng rào biên giới. Tuy nhiên, điều đó không nhất thiết có nghĩa là phải tiếp tục xây thêm tường mà có thể dùng để tu bổ, bổ sung đường, hệ thống chiếu sáng hoặc cảm biến ở những khu vực đã có hàng rào biên giới. Cũng có thể số tiền này được sử dụng để giảm thiểu tác hại môi trường của việc xây tường, như gây ảnh hưởng đến môi trường sống của động vật có nguy cơ tuyệt chủng.
Garza nhớ lại sự thất vọng của mình khi chính quyền Obama tiếp tục xây dựng hàng rào đã bắt đầu dưới thời ông Bush. Nhưng ông cho biết những động thái ban đầu của chính quyền Biden khiến ông hy vọng rằng lần này sẽ khác.
"Tôi hy vọng họ sử dụng thời gian này để sắp xếp thật tốt nhằm hủy bỏ hợp đồng", ông nói. "Tôi lo ngại rằng chúng ta sẽ rơi vào tình huống bức tường giống như thây ma - vẫn vật vờ tiến về phía trước mà không thực sự bị giết".
Phương Vũ (Theo WSJ)