Từng là người khỏe mạnh và vui vẻ, Wallace, tài xế xe tải 75 tuổi đã về hưu ở Alabama, trở nên suy dinh dưỡng và mất nước tới mức chỉ còn hơn 44 kg. Khi Kevin Amerson, con trai ông, tới thăm bố ở viện dưỡng lão, ông ngỡ rằng bố mình đang ở trong một trại tập trung.
Wallace bị sốc nhiễm khuẩn, chứng tỏ chứng nhiễm trùng đường tiết niệu của ông không được điều trị. Vi khuẩn E.coli trong cơ thể cho thấy điều kiện vệ sinh kém ở viện dưỡng lão, còn việc bị viêm phổi hít có thể là do ông bị nghẹn thức ăn.
"Ông ấy thậm chí không thể giữ thẳng đầu vì quá yếu", Amerson nói. "Họ đã ngừng chăm sóc ông ấy. Họ bỏ rơi bố tôi".
Hơn 90.000 cư dân tại các viện dưỡng lão đã chết giữa đại dịch và nhiều nhân viên chăm sóc đã bị quá tải. Nhiều nhà hoạt động vì người cao tuổi nói rằng bên cạnh làn sóng tử vong vì Covid-19, hàng nghìn cái chết ở viện dưỡng lão là do bị "lãng quên", khi các nhân viên không thể cung cấp sự chăm sóc cần thiết cho họ vì quá tải.
Bên ngoài viện dưỡng lão Brookdale Northwest ở Greensboro, bang Bắc Carolina hôm 4/11. Ảnh: AP.
Các cơ quan giám sát viện dưỡng lão ở Mỹ giờ tràn ngập các báo cáo về tình trạng cư dân cao tuổi phải chịu điều kiện sống tồi tệ, như phải sử dụng tã bẩn lâu tới mức bị bong da, lở loét, hay trở nên tiều tụy vì bị đói khát. Ngoài ra, nhiều bác sĩ tin rằng có những cái chết không phải do bị bỏ quên, mà do trạng thái tinh thần rơi vào tuyệt vọng vì bị cách ly kéo dài.
Theo phân tích của một chuyên gia về viện dưỡng lão dựa trên dữ liệu của 15.000 cơ sở chăm sóc, cứ hai người cao tuổi nhiễm Covid-19, có một người chết sớm vì các nguyên nhân khác. Số ca tử vong vì những nguyên nhân như vậy có thể lên tới hơn 40.000 người kể từ tháng 3.
"Hệ thống chăm sóc sức khỏe thường đã vận hành tới cực hạn, do đó nếu xảy ra khủng hoảng, chúng tôi không thể đối phó", Stephen Kaye, giáo sư tại Viện Sức khỏe và Lão hóa tại Đại học California ở San Francisco, người thực hiện phân tích trên, nói. "Họ không có đủ người để chăm sóc những cư dân trong viện dưỡng lão".
Kaye thêm rằng tại các viện dưỡng lão có tỷ lệ nhiễm nCoV càng cao, số người chết vì các nguyên nhân khác càng lớn. Ví dụ tại các viện dưỡng lão có ít nhất 3-10 cư dân nhiễm nCoV, tỷ lệ tử vong vì nguyên nhân khác ngoài Covid-19 cao gấp đôi so với ước tính khi không có đại dịch.
Điều này cho thấy việc chăm sóc những người không nhiễm nCoV đã bị ảnh hưởng nghiêm trọng, khi nhân viên viện dưỡng lão phải tập trung nguồn lực cho những người bị nhiễm nCoV hoặc chính bản thân họ bị nhiễm virus.
Thiếu hụt nhân viên tại các viện dưỡng lão là một trong những vấn đề nghiêm trọng của đại dịch. Một số cơ sở thậm chí phải sơ tán cư dân vì có quá nhiều nhân viên dương tính với nCoV hoặc xin nghỉ ốm. Tại 20 bang chứng kiến số ca nhiễm tăng, dữ liệu liên bang cho thấy gần 1/4 viện dưỡng lão báo cáo thiếu hụt nhân viên.
Tại Long Island ở bang New York, Dawn Best đã chứng kiến thực tế này. Trước khi Covid-19 tấn công viện dưỡng lão Gurwin Jewish, Best hài lòng với dịch vụ chăm sóc mà mẹ cô, bà Carolyn Best, 83 tuổi, nhận được ở đây.
Nhưng khi lệnh phong tỏa được triển khai và nCoV bắt đầu lây lan trong viện dưỡng lão này, Best nhận thấy nhân viên không còn có thể xử lý được những việc họ từng làm. Lần thứ hai gọi FaceTime để kiểm tra tình hình của mẹ, Best thấy bà trông rất tồi tệ, hai mắt nhắm nghiền, miệng rên rỉ và hai tay khua loạn xạ trên đầu trong khi miệng liên tục nói "không". Cô lập tức yêu cầu một bác sĩ tới kiểm tra cho bà.
Vài giờ sau, bác sĩ gọi điện với giọng vội vã, khi nói rằng cô không có nhiều thời gian nói chuyện. "Covid ở khắp mọi nơi. Nó xuất hiện ở tất cả các bộ phận. Các bác sĩ đã nhiễm bệnh, y tá cũng bệnh và mẹ của cô có thể cũng đã mắc nó", Best nhớ lại lời bác sĩ nói khi đó.
Dawn Best cầm bức ảnh của mẹ khi trả lời phỏng vấn tại nhà riêng ở Wantaugh, New York hôm 12/11. Ảnh: AP.
Cuối cùng, 59 cư dân của Gurwin chết vì Covid-19, còn mẹ của Best không nhiễm virus. Nhưng bà qua đời vì mất nước, khi các nhân viên quá mệt mỏi chăm sóc các bệnh nhân Covid-19, đến nỗi không ai để ý bà Carolyn đã được uống nước hay chưa, Best cho biết.
"Mẹ tôi từ một người được chăm sóc tới mức khó tin đến lúc chết chỉ trong ba tuần", Best nói. "Tình hình thay đổi tới mức không có ai có thể tưởng tượng nổi".
Những người đại diện của Gurwin nói họ không thể bình luận về trường hợp của bà Carolyn. Joanne Parisi, quản lý viện dưỡng lão, nói "Covid-19 đã ảnh hưởng tới tất cả chúng tôi", nhưng "các nhân viên ở Gurwin đã làm việc rất quả cảm".
Trung tâm Y tế và Phục hồi West Hill ở Birmingham, bang Albama, nơi Wallace sống trước khi qua đời hôm 29/8, cho biết ông đã "được chăm sóc với sự tận tụy và tôn trọng cao nhất". Con trai của Wallace đã cung cấp các tài liệu y tế về tình trạng của cha anh.
Hiệp hội Chăm sóc sức khỏe Mỹ bác bỏ thông tin nhân viên không đủ khả năng chăm sóc các cư dân cao tuổi ở viện dưỡng lão, cũng như cho rằng các ước tính về hàng chục nghìn cái chết không do Covid-19 chỉ là "suy đoán".
David Gifford, giám đốc y tế của hiệp hội, nói rằng đại dịch đã đặt ra "nhiều thách thức" về mặt nhân sự, đặc biệt ở các bang như New York và New Jersey, nơi bị Covid-19 tấn công nghiêm trọng. Nhưng ông thêm rằng khả năng làm việc của nhân viên đã được cải thiện khi số ca nhập viện mới giảm.
"Đã có những câu chuyện đáng buồn và đáng lo ngại xảy ra, nhưng chúng tôi chưa thấy chúng phổ biến", ông nói.
Hồi tháng 6, khi June Linnertz lần đầu trở lại thăm cha ở viện dưỡng lão Cherrywood Pointe, thành phố Plymouth, bang Minnesota sau ba tháng, cô cảm thấy luồng khí nóng phả vào người và chiếc nhiệt kế trên tường đang ở mức trên 29 độ C. Chiếc khăn trải giường của cha cô đẫm mồ hôi, tóc của ông bết trên đầu và người đầy vết bầm tím do ít nhất 6 lần bị ngã. Móng tay dài không được cắt, trong khi mắt ông nhiều gỉ bám tới mức không thể mở.
James Gill, 78 tuổi, sợ hãi la hét khi nghĩ rằng ông đã bị mù và Linnertz hoảng sợ nắm lấy tay một phụ tá. Khi xé chiếc bỉm của Gill, phần da bên trong đã đỏ ửng, bong tróc.
Hai ngày sau, Gill qua đời vì chứng mất trí nhớ thể Lewy, theo bản sao giấy chứng tử mà AP có được. Linnertz đã lường trước cha cô sẽ qua đời vì chứng bệnh này, khi nó khiến ông ngày càng mất trí nhớ nghiêm trọng và giảm khả năng vận động. Nhưng cô chưa từng nghĩ ông sẽ trải qua những ngày cuối đời trong đau đớn đến vậy.
"Điều mà đại dịch đã làm là phơi bày những gì thực sự diễn ra trong các cơ sở chăm sóc này. Chúng đã tệ trước đó và càng trở nên tồi tệ hơn vì đại dịch", Linnertz nói. "Nếu không có đại dịch, tôi đã có mặt ở đó... Điều này sẽ không xảy ra".
Đại diện công ty quản lý cơ sở chăm sóc này phủ nhận mọi cáo buộc liên quan tới điều kiện chăm sóc Gill. Trong khi đó, Cheryl Hennen, thanh tra viên các cơ sở chăm sóc ở Minnesota, cho biết đã nhận được hàng chục khiếu nại về tình trạng những người cao tuổi nằm liệt giường, bị mất nước, sụt cân và bị bỏ quên tới chết trong các viện dưỡng lão như Gill.
Ông James Gill tại viện dưỡng lão Cherrywood Pointe ở thành phố Plymouth, bang Minnesota hồi đầu tháng 6. Ảnh: AP.
"Không dung nạp thức ăn" là một trong những nguyên nhân tử vong được liệt kê của Maxine Schwartz, 92 tuổi, ở viện dưỡng lão Absolut Care of Aurora Park, New York. Trước khi Covid-19 tấn công, con gái bà, Dorothy Ann Carlon, thường tới chăm sóc, nói chuyện và dỗ dành bà ăn uống mỗi ngày. Bà Schwartz cũng thường được đi dạo dọc hành lang vài lần mỗi tuần.
Nhưng khi lệnh phong tỏa được ban hành hôm 13/3, Carlone đã lo sợ về những gì có thể xảy ra với mẹ khi cô không ở đó. Cô van nài nhân viên ở viện dưỡng lão "nếu bạn không thể để tôi vào dỗ mẹ tôi ăn, bà ấy sẽ không ăn và sẽ chết đói".
Ngày 25/3, khi nhận được bức ảnh chụp mẹ từ nhân viên viện dưỡng lão, Carlone bị sốc khi thấy hình ảnh gầy gò của bà. Carlone được thông báo rằng mẹ cô không chịu ăn uống, kể cả món bánh hạnh nhân yêu thích.
Hai ngày sau, Carlone nhận được cuộc gọi khẩn cấp và khi tới viện dưỡng lão, làn da của mẹ cô đã vằn đỏ. Bà thở hổn hển và khuôn mặt tái mét tới mức không thể nhận ra. Bà chết sau đó một giờ.
Phát ngôn viên công ty quản lý viện dưỡng lão Absolut Care nói rằng không thấy bằng chứng sai trái của cơ sở này, đồng thời thêm rằng trường hợp của bà Schwartz là "sự tiến triển tự nhiên" của những người mắc bệnh sa sút trí tuệ.
Carlone không chấp nhận lý do này.
"Bà ấy vẫn rất khỏe mạnh trước khi họ không cho chúng tôi vào", Carlone nói. "Mẹ tôi đã nghĩ gì khi tôi không tới? Rằng tôi không còn yêu bà nữa ư? Hay tôi đã bỏ rơi bà? Hay tôi đã chết?".
Trước khi phong tỏa, mẹ Carlone luôn đứng đợi cô tới mỗi ngày. Cô nghĩ rằng mẹ mình vẫn đợi ở đó khi cô không còn được vào thăm và hiểu rằng nỗi đau khổ vì cô đơn đã góp phần dẫn tới cái chết của bà.
"Tôi nghĩ bà ấy đã từ bỏ", cô nói.
Thanh Tâm (Theo AP)