Đặc nhiệm OSN Saturn tại Moskva, Nga sử dụng trung liên RPK-74M. Ảnh: Vitaly Kuzmin.
Các loại vũ khí bộ binh do Nga sản xuất được đánh giá là có độ tin cậy cao, dễ sản xuất, dễ sử dụng, thao tác bảo dưỡng đơn giản nhưng đầy uy lực, trong đó trung liên RPK, súng chống tăng RPG-7 và súng trường tấn công AK-47 được đánh giá là những mẫu súng bán chạy nhất trong thế kỷ 20, theo RBTH.
RPK
Trung liên RPK có tới 6 phiên bản khác nhau và hiện vẫn được Nga tiếp tục phát triển với phiên bản mới nhất RPK-16. RPK được quân đội hơn 50 quốc gia sử dụng và xuất hiện trong phần lớn các cuộc xung đột vũ trang nửa sau thế kỷ 20.
Trung liên RPK do trung tướng Mikhail Kalashnikov thiết kế vào thập niên 1950 để trở thành súng máy hạng nhẹ tiêu chuẩn của quân đội Liên Xô, thay thế cho trung liên RPD. Mẫu trung liên này ứng dụng thiết kế cơ bản của súng AK, nhưng có nòng dài hơn với giá hai chân có thể điều chỉnh, chóp bù giật được gia cố, báng súng được thiết kế lại để giúp xạ thủ dễ dàng giữ chắc súng khi xả loạt đạn dài.
RPK có các phiên bản sử dụng cỡ đạn 7,62x39 mm và 5,45x39 mm, hộp tiếp đạn tiêu chuẩn 45 viên và hộp tiếp đạn hình trống 75 viên. Tầm bắn hiệu quả của RPK khoảng 450 m với độ giật thấp hơn súng máy thông thường, phù hợp với tác chiến trong môi trường đô thị hay tại địa hình rừng núi. Xạ thủ có thể sử dụng RPK như một khẩu súng máy hạng nặng gắn giá ba chân hoặc gắn nó lên giá đỡ của xe chiến đấu bộ binh.
Phiên bản RPK-16 được chế tạo trên cơ sở hiện đại hóa sâu RPK-74 và dự kiến trở thành súng trung liên tiêu chuẩn của quân đội Nga. RPK-16 giữ lại đặc tính của mẫu RPK nguyên bản kết hợp các tính năng mới của chương trình AK-12 như ray Picatinny, giá đỡ tháo rời, nòng súng có thể thay thế, có khả năng lắp thêm nòng giảm thanh và nhiều loại kính ngắm.
Trên cơ sở hộp khóa nòng của RPK, hãng Molot-Oruzhie của Nga sản xuất dòng súng shotgun tự động với hộp tiếp đạn tháo rời Vepr-12 với nhiều phiên bản khác nhau. Theo yêu cầu của luật pháp Nga, phiên bản Vepr-12 báng gập được thiết kế đặc biệt để không thể khai hỏa khi báng được gập vào.
RPG-7
Lính Nga huấn luyện với súng chống tăng RPG-7. Ảnh: TASS.
Súng chống tăng RPG-7 (hay còn gọi là B-41) là loại vũ khí chống tăng được sử dụng rộng rãi nhất trên thế giới với trên 9 triệu khẩu được sản xuất từ năm 1958 đến nay. Dù được thiết kế từ 60 năm trước, RPG-7 đến nay vẫn được quân đội nhiều nước tin dùng, trong đó có quân đội Nga.
Đặc tính quan trọng của súng chống tăng RPG-7 là độ giật thấp, dễ sử dụng và có quy trình sản xuất đơn giản. Súng gồm ba bộ phận chính: ống phóng với phễu thoát luồng phụt, hệ thống ngắm cơ học/quang học và hệ thống cò súng với khóa an toàn.
Ngoài nhiệm vụ chính là tiêu diệt xe tăng, xe thiết giáp và công sự đối phương, khẩu súng chống tăng này còn có thể tiêu diệt sinh lực địch khi sử dụng đạn nổ mảnh hoặc đạn nhiệt áp.
Súng chống tăng RPG-7 còn có thể được dùng để bắn trực thăng hoặc cường kích bay thấp nhưng hiệu quả không cao do đầu đạn của súng không có điều khiển. Tuy nhiên, với sự ra đời của nhiều loại tên lửa phòng không vác vai, việc dùng RPG-7 để bắn mục tiêu trên không bị coi là chiến thuật "lãng phí đạn dược".
Dù vậy, phiến quân Somalia năm 1993 từng sử dụng súng chống tăng RPG-7 để bắn hạ hai trực thăng Black Hawk của quân đội Mỹ tại Mogadishu trong một chiến dịch được coi là "thảm họa" của Lầu Năm Góc.
AK-47
Trung tướng Kalashnikov và súng trường tấn công AK-47. Ảnh: AP.
Súng trường tấn công được sử dụng phổ biến nhất trên thế giới ngày nay là AK-47, mẫu súng đầu tiên của Liên Xô sử dụng đạn 7,62x39 mm cũng như có khả năng hoạt động dưới mọi điều kiện thời tiết và mọi miền khí hậu. Theo một nghiên cứu của đại học Oxford, có khoảng 100 triệu khẩu súng thuộc dòng AK được bán ra trên toàn thế giới, trong đó có khoảng 75 triệu khẩu AK-47.
Mikhail Kalashnikov bắt đầu thiết kế AK-47 vào năm 1945 và sau các cuộc thử nghiệm, AK-47 trở thành súng trường tấn công tiêu chuẩn của quân đội Liên Xô và các quốc gia thuộc khối Warsaw từ năm 1949. AK-47 có báng và tay cầm làm bằng gỗ tự nhiên, sau đó được thay bằng gỗ dán nhiều lớp và nhựa tổng hợp.
Sau hơn 60 năm, nhiều phiên bản súng trường tấn công họ AK ra đời sử dụng các cỡ đạn 7,62x39 mm và 5,45x39 mm, ngoài ra có dòng súng sử dụng đạn 5,56x45 mm của NATO. Trên cơ sở mẫu AK-74 ra đời năm 1974, Kalashnikov thiết kế mẫu súng carbine AKS-74U gọn nhẹ dành cho các lực lượng đặc nhiệm.
Năm 2011, tập đoàn Kalashnikov (trước là Izhmash) bắt đầu chương trình phát triển súng trường tấn công tiêu chuẩn mới theo chương trình AK-12. Tướng Kalashnikov cũng tham gia vào dự án này cho tới khi ông mất năm 2013. Súng trường tấn công AK-12 sử dụng đạn cỡ 3,45x39 mm được phát triển trên cơ sở AK-74, phiên bản sử dụng đạn cỡ 7,62x39 mm mang tên gọi AK-15.
Ngoại hình của AK-12 và AK-15 có nhiều điểm tương đồng với những mẫu súng thế hệ trước thuộc dòng AK, nhưng có nhiều cải tiến giúp tăng độ chính xác và tầm bắn, có ray Picatinny để gắn nhiều loại thiết bị như kính ngắm, đèn, đèn laser, tay cầm... Hộp tiếp đạn kiểu mới cho phép người sử dụng biết bên trong còn bao nhiêu viên đạn.
Nguyễn Tiến