"Ngày nào tiếng súng cũng không ngớt", Xiang Jun, người đàn ông 36 tuổi đến từ tỉnh Giang Tây, Trung Quốc, cho biết.
Hơn một tháng sau cuộc đảo chính quân sự ở Myanmar, việc đối phó phong trào biểu tình ủng hộ chính quyền dân sự đã trở thành cuộc xung đột đẫm máu, với hơn 200 người được cho là đã thiệt mạng và hàng nghìn người bị bắt.
Các doanh nghiệp nước ngoài, đặc biệt là thuộc sở hữu của Trung Quốc, đang bị cuốn vào sự hỗn loạn khi trở thành mục tiêu của người biểu tình. Bắc Kinh bị cho là ủng hộ chính quyền quân sự.
Những người biểu tình phản đối đảo chính trong cuộc đụng độ với lực lượng an ninh tại Yangon, Myanmar, hôm 16/3. Ảnh: Reuters.
Xiang đã chứng kiến đám đông biểu tình đốt phá những nhà máy do người Trung Quốc điều hành gần cơ sở của anh. Các khu phức hợp bị đột nhập, ô tô bị thiêu rụi. Vì vậy, trong ba ngày qua, Xiang cùng 7 người Trung Quốc khác phải trốn tại một trong các nhà máy của anh ở quận Hlaing Tharyar, Yangon, một khu công nghiệp ở ngoại ô thành phố. Họ sống nhờ vào gạo và rau mà nhân viên địa phương mang đến hàng ngày.
Xiang và các đồng hương đã đề nghị lãnh sự quán Trung Quốc giúp họ về nước. "Tôi thực sự hy vọng chính phủ Trung Quốc có thể làm gì đó. Chúng tôi sẽ không rời đi nếu không nhất thiết phải như vậy", anh cho hay.
Việc các doanh nghiệp Trung Quốc trở thành mục tiêu tấn công làm nổi bật tình thế khó xử của Bắc Kinh với cuộc đảo chính. Họ không lên án rõ ràng hoặc trừng phạt quân đội Myanmar, khiến công chúng nước này tức giận.
Tuy nhiên, bình luận viên Lily Kuo và Shibani Mahtani của Washington Post nhận định nếu Trung Quốc công khai chỉ trích các tướng lĩnh Myanmar, quan hệ hợp tác với quân đội nước này cũng sẽ chấm dứt, đồng thời đi ngược lại quan điểm không can thiệp vào công việc nội bộ nước khác của Bắc Kinh.
Hôm 14/3, bạo lực bùng phát tại Hlaing Tharyar, nơi đặt hàng trăm nhà máy may mặc được vận hành bởi các công ty từ Trung Quốc, Singapore, Nhật Bản, Đài Loan, Hàn Quốc và nhiều nơi khác.
Lực lượng an ninh đã nổ súng vào đám đông biểu tình, trong đó có nhiều người là dân nhập cư và lao động nghèo từ địa phương khác, khiến ít nhất 60 người chết. Mya May Thein, giám đốc một nhà tang lễ ở nghĩa trang gần đó, cho biết hơn 100 đám tang đã được tổ chức vào ngày 16 và 17/3, nhiều thi thể có vết đạn.
Một nhiếp ảnh gia giấu tên của tạp chí Frontier Myanmar cho biết trước cuộc biểu tình hôm 14/3, một biểu ngữ trong đám đông có dòng chữ: "Nếu máu của một cư dân Hlaing Tharyar rơi xuống, một nhà máy Trung Quốc phải bốc cháy". Theo truyền thông Trung Quốc, ít nhất 32 nhà máy do công dân nước này đổ vốn đã bị tấn công, gây thiệt hại 37 triệu USD.
Tuy nhiên, Bắc Kinh phủ nhận những cáo buộc về quan điểm của họ. Đại sứ Trung Quốc tại Myanmar Chen Hai tháng trước cho biết cuộc chính biến hiện nay "hoàn toàn không phải những gì Trung Quốc muốn thấy", đồng thời hy vọng các bên có thể xử lý bất đồng một cách hợp lý, duy trì ổn định chính trị và xã hội.
Bắc Kinh cũng đã kêu gọi xuống thang căng thẳng và ký vào một tuyên bố của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc tuần trước, trong đó bày tỏ "quan ngại sâu sắc", dù nước này thường phản đối ý kiến chỉ trích quốc gia đồng minh của họ tại Hội đồng Bảo an.
Trên thực tế, Trung Quốc được đánh giá không chỉ duy trì quan hệ với quân đội Myanmar, mà còn xây dựng quan hệ nồng ấm hơn với Cố vấn Nhà nước Aung San Suu Kyi và đảng Liên minh Quốc gia vì Dân chủ (NLD) của bà.
Sau khi Suu Kyi và NLD thắng lớn trong cuộc bầu cử hồi tháng 11/2020, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã gửi điện mừng, nhấn mạnh quan hệ thân thiện và gần gũi giữa hai nước, đặc biệt là giữa chính quyền Bắc Kinh và NLD. Bà Suu Kyi cũng nỗ lực xây dựng quan hệ tốt đẹp với Trung Quốc.
Trước cuộc đảo chính, Trung Quốc và Myanmar đã bắt tay trong các dự án trị giá hàng tỷ USD, bao gồm một cảng nước sâu chiến lược, một khu kinh tế, một khu công nghiệp ở Yangon, thành phố lớn nhất đất nước. Tuy nhiên, dưới thời chính quyền quân sự, tương lai của những dự án này trở nên mơ hồ.
Công dân Trung Quốc làm việc ở Myanmar cảm thấy đang bị bao vây, khiến các công ty phải thuê bảo vệ có vũ trang. Quản lý giấu tên của một doanh nghiệp dệt may Trung Quốc cho biết công ty này đã sắp xếp cho hơn 270 nhân viên hồi hương. Tuy nhiên, việc rời Myanmar rất phức tạp, do khó khăn trong quá trình xét nghiệm nCoV để đủ điều kiện nhập cảnh Trung Quốc, tìm chuyến bay, hay thậm chí đến được sân bay ở Yangon cũng vất vả.
"Mọi người đang nghĩ đến việc rời đi, nhưng không có cách nào", Wang, quản lý một nhà máy thuộc công ty dệt may Jiangsu Guotai của Trung Quốc ở Yangon, cho biết. Cơ sở sản xuất của công ty này đã bị thiêu rụi và phải ngừng hoạt động.
Khi tiếng súng thưa dần hôm 14/3, A Kyi Kyaung, một người biểu tình sống ở Hlaing Tharyar, nghe thấy tiếng kêu gọi mọi người trong khu vực hãy đốt cháy một nhà máy may mặc của Trung Quốc gần đó.
"Các thi thể và người bị thương nằm la liệt trên đường phố. Tôi không biết ai kêu gọi chúng tôi đốt nhà máy, nhưng chúng tôi đã thực hiện trong nỗi xúc động, giận dữ và đau buồn", thanh niên 26 tuổi kể lại.
A Kyi Kyaung và những người biểu tình khác nhận thức được hành động của họ đã khiến quân đội mạnh tay hơn, dẫn đến lệnh thiết quân luật ở Yangon hôm 14/3. Những mặt hàng cơ bản như trứng và thịt trở nên khan hiếm bởi các thương nhân đã rời đi. Nhiều người nhập cư cũng trở về quê hương.
Tuy nhiên, thanh niên này cho biết anh không hối hận, bởi người biểu tình muốn thấy các công ty của Trung Quốc và nước khác ra khỏi Myanmar, như một cách để tước đoạt nguồn lực kinh tế và làm suy yếu quyền lực của quân đội.
"Chúng tôi hài lòng với tình trạng đốt phá tiếp diễn ở những nơi khác. Chúng tôi sẽ thực hiện lại bất cứ khi nào có cơ hội", A Kyi Kyaung nói.
Ánh Ngọc (Theo Washington Post)