Các quan chức Mỹ và Australia đã tham gia hàng loạt cuộc đàm phán bí mật suốt nhiều tháng về kế hoạch chia sẻ công nghệ tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân. Giới chức các bên ấp ủ quá trình này trong hơn một năm và nó được đẩy nhanh từ sau khi Tổng thống Joe Biden nhậm chức hồi tháng một, theo CNN.
Tổng thống Pháp Emmanuel Macron (thứ hai từ trái sang) và cựu thủ tướng Australia Malcolm Turnbull (giữa) đứng trên boong tàu ngầm HMAS Waller của Australia hồi tháng 5/2018. Ảnh: AFP
Các quan chức am hiểu vấn đề cho biết những cuộc thảo luận diễn ra rất lặng lẽ, do công nghệ được chia sẻ có tính chất nhạy cảm, nguy cơ khiến Trung Quốc nổi giận. Họ cũng tin rằng bất kỳ thông tin nào bị rò rỉ có thể làm hỏng toàn bộ kế hoạch.
Tiến trình "được thực hiện với sự bảo mật thông tin cao độ", một quan chức cấp cao chính quyền Mỹ cho hay.
Các cuộc đàm phán đã được tiến hành ở cấp nhân viên trong suốt mùa xuân trước khi vấn đề được đưa ra tại cuộc gặp giữa Tổng thống Mỹ Biden, Thủ tướng Australia Scott Morrison và Thủ tướng Anh Boris Johnson bên lề hội nghị thượng đỉnh G7 hồi tháng 6 ở Cornwall, Anh.
Không có bất kỳ thông tin công khai nào về thỏa thuận tàu ngầm được công bố lúc bấy giờ, dù bản ghi chép của Nhà Trắng về những cuộc đàm phán cho biết các lãnh đạo đã "nhất trí rằng bối cảnh chiến lược ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương đang thay đổi và rằng ba chính phủ có lý do chính đáng để làm sâu sắc hơn mối quan hệ hợp tác chiến lược".
Tổng thống Biden gặp Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cùng ngày và hai lãnh đạo dường như rất thân thiện với nhau. Các phóng viên đã chụp được những khoảnh khắc hai người vòng tay qua vai nhau khi đi bộ từ bãi biển đến địa điểm tổ chức hội nghị.
Các quan chức cho hay cuộc nói chuyện giữa lãnh đạo Mỹ - Pháp, diễn ra trên một bãi cỏ đầy nắng nhìn ra Vịnh Carbis, có vẻ khá thân tình. Tuy nhiên, kế hoạch chia sẻ công nghệ tàu ngầm giữa Washington và Canberra không được Tổng thống Mỹ nêu ra với người đồng cấp Pháp. Nó cũng không xuất hiện trong các cuộc họp sau đó giữa những quan chức hàng đầu Pháp - Mỹ.
Australia trước đó ký hợp đồng trị giá 40 tỷ USD với tập đoàn Naval Group của Pháp để đóng 12 tàu ngầm tấn công lớp Barracuda. Tuy nhiên, Canberra đã quyết định hủy hợp đồng này để chuyển sang đóng ít nhất 8 tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân nhờ công nghệ do Mỹ và Anh chuyển giao.
Thương vụ tàu ngầm giữa Australia, Anh và Mỹ khiến Pháp giận dữ, gọi đây là hành động "đâm sau lưng" của đồng minh. Pháp cho biết họ chỉ nhận được thông báo vào phút chót rằng Australia sẽ hợp tác với Mỹ để phát triển tàu ngầm hạt nhân.
Đại sứ Pháp tại Australia Jean-Pierre Thebault khẳng định Pháp không nhận được bất kỳ thông báo nào về thay đổi hợp đồng giữa hai nước. Ông chỉ biết tin về thỏa thuận đóng tàu ngầm giữa Mỹ và Australia qua báo chí.
Chỉ hơn hai tuần trước, Bộ Quốc phòng và Bộ Ngoại giao Australia vẫn xác nhận thỏa thuận với Pháp. Tổng thống Pháp Macron hồi tháng 6 còn bày tỏ lạc quan về quan hệ hợp tác lâu dài giữa hai nước khi gặp mặt Thủ tướng Australia Morrison. Tại Paris, thỏa thuận tàu ngầm với Australia được quảng bá như một dấu hiệu cho thấy Pháp đang tập trung vào an ninh ở Thái Bình Dương.
Trong khi đó, phía Mỹ cho biết đã thông báo với Pháp trước khi thỏa thuận tàu ngầm với Australia được chính thức hóa trong một sự kiện tại Nhà Trắng vào chiều 15/9. Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken nói rằng Washington đã thảo luận với Paris 24-48 giờ trước khi công bố.
Theo một nguồn thạo tin, Nhà Trắng đã gọi cho Đại sứ Pháp tại Mỹ Philippe Étienne ngày 15/9, vài giờ trước khi Tổng thống Biden thông báo về thương vụ tàu ngầm cùng với Thủ tướng Australia Morrison và Thủ tướng Anh Boris Johnson.
Một quan chức Mỹ cho hay giới chức nước này nghĩ rằng Australia sẽ báo cho Pháp về thay đổi trong kế hoạch tàu ngầm, thêm rằng phản ứng quyết liệt từ phía Pháp gây ngạc nhiên cho Nhà Trắng.
Quan chức này đánh giá những vướng mắc liên quan đến thương vụ tàu ngầm Mỹ - Australia sẽ không gây tổn hại vĩnh viễn tới mối quan hệ giữa Washington và Paris, tuy nhiên ảnh hưởng của nó là không thể bỏ qua. Ông thừa nhận sẽ phải mất thời gian để hàn gắn mối quan hệ giữa Tổng thống Biden và Tổng thống Macron, người đang chuẩn bị tái tranh cử.
Vũ Hoàng (Theo CNN)