Kinh tế toàn cầu đang bước vào quý cuối cùng của năm 2021 với nhiều yếu tố đe dọa làm chậm sự phục hồi sau đại dịch và chứng tỏ, quan điểm nhẹ nhàng của các nhà hoạch định chính sách về lạm phát là sai lầm.
Biến thể Delta lan rộng phá vỡ các kế hoạch mở cửa trở lại. Các nhà lập pháp Mỹ tranh cãi về mức trần nợ và kế hoạch chi tiêu. Trung Quốc đang phải chịu đựng cuộc khủng hoảng năng lượng và ảnh hưởng từ việc siết chặt quản lý, trong khi rủi ro tiềm tàng về cuộc khủng hoảng của Evergrande Group vẫn còn đó.
Chi phí nhiên liệu và thực phẩm leo thang trên toàn thế giới, kết hợp với sự tắc nghẽn trong khâu logistics, sự căng thẳng của các chuỗi cung ứng đã làm tăng áp lực giá cả. Tình trạng thiếu lao động tiếp tục xảy ra với một số doanh nghiệp.
Mặc dù quá trình mở cửa trở lại vẫn đang được thực hiện, bối cảnh hiện nay đang làm dấy lên lo ngại về sự kết hợp giữa tăng trưởng yếu hơn và lạm phát nhanh hơn, có nguy cơ ảnh hưởng tới nỗ lực kích thích của các ngân hàng trung ương mà không gây xáo trộn thị trường.
"Những kỳ vọng về một lối thoát nhanh chóng khỏi đại dịch đã thay đổi", Frederic Neumann, trưởng bộ phận nghiên cứu kinh tế châu Á của HSBC Holdings tại Hong Kong cho biết. "Sự phục hồi hoàn toàn sẽ được tính bằng năm, không phải bằng quý như những dự báo trước".
Khủng hoảng tại Trung Quốc
Trung Quốc đang đối mặt với cuộc khủng hoảng điện trên diện rộng, buộc các nhà máy phải hạn chế sản xuất và khiến các nhà kinh tế phải cắt giảm dự báo tăng trưởng. Bloomberg Economics cho rằng tình trạng thiếu điện sẽ là đòn giáng mạnh lên quá trình mở cửa trở lại với Trung Quốc.
Các khu vực bị ảnh hưởng đại diện cho khoảng hai phần ba nền kinh tế nước này, bao gồm năm tỉnh đứng đầu về tổng sản phẩm quốc nội, như Quảng Đông, Giang Tô, Sơn Đông, Chiết Giang và Hà Nam. Một trong những dấu hiệu mở đầu về cuộc khủng hoảng sắp xảy ra là hoạt động sản xuất trong tháng 9 đã giảm lần đầu tiên kể từ khi đại dịch bắt đầu.
Diễn biến này, cộng thêm lực cản từ cuộc khủng hoảng Evergrande, nhà phát triển nặng nợ nhất thế giới và sự suy thoái rộng hơn trong lĩnh vực nhà ở đang gây áp lực đến kinh tế Trung Quốc. Việc Bắc Kinh thúc đẩy các quy định chặt chẽ hơn đối với các ngành công nghiệp, bao gồm cả công nghệ, cũng đang khiến các nhà đầu tư lo lắng.
Trong khi khu vực dịch vụ tăng trưởng lại, ngành sản xuất của Trung Quốc đã giảm lần đầu tiên kể từ khi đại dịch bùng nổ. Ảnh: Bloomberg
Giá thực phẩm, năng lượng leo thang
Các vấn đề về năng lượng của Trung Quốc sẽ không chỉ dừng ở ảnh hưởng tới tăng trưởng. Bloomberg cho rằng điều này cũng có nguy cơ gây ra sự gia tăng giá lương thực vì khủng hoảng năng lượng có nghĩa nước này đang phải trải qua một mùa thu hoạch khó khăn từ ngô, đậu nành đến lạc và bông.
Trong năm qua, Bắc Kinh đã nhập khẩu một lượng nông sản kỷ lục do tình trạng thiếu hụt trong nước, khiến giá cả và chi phí lương thực toàn cầu lên mức cao nhất trong nhiều năm.
Chỉ số giá lương thực đã tăng 33% trong vòng 12 tháng qua. Đồng thời, giá nhiên liệu năng lượng như khí đốt, than và điện cũng đang đạt kỷ lục.
Giá khí đốt tự nhiên, than đá và dầu mỏ đã tăng mạnh trong những tháng gần đây. Ảnh: Bloomberg
Giá dầu vượt mốc 80 USD mỗi thùng lần đầu tiên sau ba năm, còn khí đốt tự nhiên đang ở mức đắt nhất trong 7 năm. Patrick Pouyanne, Giám đốc điều hành của TotalEnergies SE, cho biết cuộc khủng hoảng khí đốt đang ảnh hưởng đến châu Âu có thể sẽ kéo dài cả mùa đông.
Cuộc khủng hoảng về giá năng lượng thậm chí có thể trở nên tồi tệ hơn. Các chuyên gia phân tích của một số nhà băng lớn tại Mỹ đang nói với khách hàng rằng, có khả năng giá dầu đạt 100 USD và gây ra một cuộc khủng hoảng kinh tế.
Sức ép của chuỗi cung ứng
Biến thể Delta còn gây ra một nỗi lo khác, là ảnh hưởng đến dòng chảy thương mại toàn cầu. Điều này cũng giúp giải thích tại sao tắc nghẽn đang gia tăng tại các ngả đường quan trọng đối với thương mại quốc tế, từ các cảng ở Thượng Hải và Los Angeles, đến hệ thống đường sắt ở Chicago và các nhà kho ở Anh.
Khu cảng Los Angeles - Long Beach, cửa ngõ nhập khẩu hàng hoá từ Châu Á vào Mỹ, ghi nhận số lượng tàu container chờ dỡ hàng cao kỷ lục. Ảnh: Bloomberg
Các nhà bán lẻ, bao gồm Costco Wholesale tại Mỹ, đang đặt hàng mọi thứ có thể để đảm bảo các kệ hàng của họ luôn có hàng, đặc biệt dịp lễ mua sắm cuối năm đang đến gần.
Tuy nhiên, các nhà sản xuất đang gặp khó khăn trong việc tìm nguồn cung ứng các bộ phận quan trọng như chất bán dẫn, hóa chất và thủy tinh.
Dubai’s DP World, một trong những nhà khai thác cảng biển lớn nhất thế giới, dự báo những tắc nghẽn đã làm ảnh hưởng đến dòng chảy thương mại toàn cầu sẽ tiếp tục ít nhất trong hai năm nữa.
Ngoài ra, sự thiếu hụt lao động trong một số ngành công nghiệp cũng đang trở thành nỗi lo với nhiều công ty.
Các vấn đề về chính sách và tiền tệ
Những vấn đề còn xuất phát từ chính sách kinh tế của Mỹ, đầu tàu cho sự phục hồi kinh tế toàn cầu. Trong khi Tổng thống Joe Biden vừa ký dự luật khẩn cấp nhằm ngăn Chính phủ Mỹ đóng cửa, các cuộc đàm phán bên lề tiếp tục gặp khó khăn, với sự bất đồng của lưỡng đảng.
Bộ trưởng Bộ Tài chính Mỹ Janet Yellen trước đó đã cảnh báo Chính phủ Mỹ sẽ hết cách để chi trả các hoá đơn vào ngày 18/10. Nếu Quốc hội không nâng giới hạn vay nợ trước thời hạn đó, Chính phủ có nguy cơ rơi vào cảnh vỡ nợ, gây mất mát hàng triệu công việc, đứt đoạn các chương trình phúc lợi, và chao đảo thị trường tài chính.
Trên toàn cầu, dư địa hỗ trợ chính sách tài khóa cũng đang thu hẹp dần sau khi các chính phủ gánh khoản nợ lớn nhất kể từ những năm 1970.
Tổng thống Biden và bà Yellen cũng phải quyết định xem có giao nhiệm kỳ thứ hai cho Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Jerome Powell hay không, một quyết định, theo Bloomberg, cũng có thể làm chao đảo thị trường.
Đối với Powell và những người đồng cấp quốc tế của ông, sự kết hợp giữa tăng trưởng chậm lại và lạm phát gia tăng đang trở thành một thách thức lớn. Hiện tại, Chủ tịch Fed và Chủ tịch Ngân hàng Trung ương châu Âu Christine Lagarde đang bày tỏ sự lạc quan thận trọng rằng lạm phát sẽ giảm bớt. Nhưng các nhà kinh tế đang đặt câu hỏi về thời điểm nào thì lạm phát sẽ trở thành một vấn đề của dài hạn.
Minh Sơn (theo Bloomberg)