Gần đây, phiến quân Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) và quân nổi dậy tại Trung Đông thường sử dụng xe tăng T-55 thu được từ quân đội Iraq và Syria để thực hiện các cuộc tấn công. Đối với những tay súng này, cỗ xe tăng Liên Xô từ 60 năm trước tỏ ra hữu ích hơn nhiều so với các mẫu chiến xa hiện đại như tăng M1-Abrams của Mỹ.
Thực tế này cho thấy ở bất cứ thời kỳ nào, xe tăng không nhất thiết phải quá phức tạp. Một mẫu tăng giá rẻ, thiết kế đơn giản nhưng uy lực vẫn là thứ vũ khí hiệu quả trong thế kỷ 21, theo WarIsboring.
Xe tăng T-54 của Nga. Ảnh: Wikipedia
Cuối Thế chiến 2, kho tăng Liên Xô chủ yếu là các xe tăng hạng trung T-34/85 và hạng nặng như IS-2 và IS-3. Tuy nhiên, sau khi chiến tranh kết thúc, hệ thống bánh xích treo và pháo 85 mm trên T-34 bị coi là lỗi thời, trong khi dòng tăng IS dùng pháo cỡ lớn 122 mm lại tiêu tốn rất nhiều thuốc phóng và đạn được.
Nhằm đáp ứng nhu cầu trong tình hình mới, các nhà thiết kế Liên Xô đã cho ra đời mẫu xe tăng T-54 và phiên bản cải tiến T-55 trang bị pháo 100 mm, đến nay vẫn là dòng tăng phổ biến nhất trên thế giới.
T-54A là dòng xe tăng đầu tiên có bộ ổn định dọc theo tháp pháo chính. Biến thể T-54B được cải tiến sâu hơn khi có cả bộ ổn định dọc và ngang pháo chính.
Tháp pháo của T-54 chỉ cao 2,39 m, giúp nó nhỏ gọn và khó bị bắn trúng hơn so với tăng M-48 Patton Mỹ khi đó. Thiết kế kiểu vòm cong của tháp pháo này cũng giúp làm chệch hướng viên đạn đang bay tới.
Dù vậy, T-54 cũng bộc lộ điểm yếu là chỉ có thể khai hỏa được bốn phát mỗi phút, bằng tốc độ bắn của một kíp tăng phương Tây trong 15 giây. Lúc này, Liên Xô cũng bắt đầu phát triển mẫu tăng cải tiến T-55.
Nhìn bề ngoài, rất khó phân biệt T-55 so với các tăng T-54A và T-54B ngoại trừ việc quạt thông gió hình nấm trên nóc tháp pháo T-54 đã được chuyển lên phía trước ở T-55.
Phần lớn những cải tiến của xe tăng mới này được thực hiện ở bên trong. Hệ thống chống bức xạ PAZ của T-55 giúp bảo vệ kíp tăng khỏi bụi phóng xạ trong các vụ tấn công hạt nhân. Liên Xô còn bổ sung 9 cơ số đạn cho pháo chính của tăng.
Xe tăng T-55 của Nga. Ảnh: Wikipedia
Các kỹ sư đã thay thế súng máy SGM từ thời Thế chiến 2 cạnh pháo chính bằng súng PKT mới. Năm 1961, tăng nâng cấp T-55A có thêm hệ thống lọc không khí chống bức xạ giúp loại bỏ các chất độc hóa học và sinh học cũng như lắp thêm súng máy phân tán trên vỏ xe.
Các chuyên gia cho rằng doanh số bán xe tăng T-55 vẫn tăng liên tục và tồn tại đến ngày nay là nhờ thiết kế đơn giản và hiệu quả của nó. Ước tính, các nhà máy Liên Xô đã chế tạo 50.000 xe trong khi Ba Lan và Cộng hòa Séc cũng chế tạo hàng nghìn chiếc khác.
Các biến thể đặc biệt của tăng T-55 sau này được trang bị thêm con lăn dọn mìn, cầu, súng phun lửa và trục nâng cứu hộ. Liên Xô sử dụng bộ khung gầm tương tự để lắp pháo tự hành phòng không ZSU-57-2 và xe chở quân hạng nặng BTR-T mới.
Các phiên bản nâng cấp của tăng T-55 có thể khai hỏa các tên lửa 9M117 Bastion dẫn đường bằng laser tầm xa bên cạnh đạn pháo diệt tăng thông thường giúp chúng tăng tầm bắn và khả năng xuyên phá.
Dù còn những điểm hạn chế trong tác chiếc, những chiếc tăng T-54 và T-55 vẫn còn được sử dụng phổ biến trong nhiều thập kỷ nữa bởi mẫu thiết kế linh hoạt, dễ nâng cấp và nhu cầu trên thị trường vẫn rất lớn, các chuyên gia của WarIsBoring nhận định.
Xem thêm: Object 279 - chiếc xe tăng chịu được bom hạt nhân của Liên Xô.
Duy Sơn