Bộ Lao động Thương binh và Xã hội, Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp VCCI vừa hoàn thiện dự thảo Bộ quy tắc ứng xử phòng chống quấy rối tình dục tại nơi làm việc, trên cơ sở cập nhật bộ quy tắc hồi năm 2015. Quấy rối tình dục tại nơi làm việc được định nghĩa là hành vi có tính chất tình dục của bất kỳ người nào với người khác mà đối phương không mong muốn hoặc không chấp nhận.
Nội quy của một công ty nêu rõ "Quấy rối tình dục hay có hành động khiếm nhã đối với đồng nghiệp, khách hàng/ nhà cung cấp" sẽ bị kỷ luật bằng hình thức kéo dài thời hạn nâng lương không quá 6 tháng hoặc cách chức. Ảnh:T. H.
Dự thảo bộ quy tắc phân chia quấy rối tình dục tại nơi làm việc dưới ba hình thức. Quấy rối bằng hành vi mang tính thể chất như có những cử chỉ động chạm cơ thể hoặc gợi ý tới tấn công tình dục...
Quấy rối bằng lời nói trực tiếp, qua điện thoại, phương tiện điện tử có nội dung tính dục, nhận xét không phù hợp về xã hội, văn hóa, có lời lẽ khiếm nhã về trang phục, cơ thể của người nào đó khi có mặt hoặc nhằm vào họ, mời đi chơi mang tính cá nhân, riêng tư một cách liên tục...
Quấy rối tình dục phi lời nói gồm dùng ngôn ngữ cơ thể, nhìn gợi tình, nháy mắt liên tục, biểu hiện không đứng đắn, dùng cử chỉ ngón tay, phô bày tài liệu khiêu dâm, gửi ảnh, đồ vật, tin nhắn liên quan tới tình dục.
Dự thảo bộ Quy tắc ứng xử loại trừ các hành vi bị coi là quấy rối tình dục tại nơi làm việc, như: khen ngợi, khích lệ thông thường được chấp nhận; hành vi giao cấu đồng thuận (trừ hành vi cấm như giao cấu với trẻ em) được đối phương đáp ứng lại. Dù không bị xem là quấy rối, những hành vi này có thể vi phạm kỷ luật lao động doanh nghiệp nếu có trong quy định.
Bộ Lao động Thương binh và Xã hội đánh giá quấy rối tình dục tại nơi làm việc có thể xảy ra dưới nhiều hình thức, dạng trao đổi như gợi ý, đe dọa, ép buộc đổi quan hệ tình dục lấy lợi ích; hoặc không nhằm trao đổi nhưng khiến môi trường làm việc khó chịu và bất an. Các hành vi này cần ngăn chặn, phòng ngừa qua các quy tắc cụ thể.
Bộ quy tắc không phải là văn bản pháp lý nên không bắt buộc áp dụng, song cơ quan chuyên môn khuyến nghị áp dụng tại tất cả loại hình doanh nghiệp trong khu vực công lẫn tư nhân, dưới dạng nội quy lao động hoặc quy định riêng trong phụ lục nhằm làm "trong sạch" môi trường làm việc.
Năm 2015, lần đầu tiên các cơ quan quản lý đưa ra Bộ quy tắc phòng chống quấy rối tình dục tại nơi làm việc, khuyến nghị áp dụng cho toàn thể doanh nghiệp. Song khó khăn lớn nhất để bộ quy tắc đi vào thực tiễn là doanh nghiệp không sẵn lòng thực hiện khi không phải văn bản pháp luật, không có chế tài xử phạt.
Chuyên gia Tổ chức Lao động quốc tế ILO tại Việt Nam khuyến nghị doanh nghiệp nên thực hiện bởi chỉ có lợi mà không mất gì, đặc biệt doanh nghiệp xuất khẩu, đông lao động nữ. Bởi những quy tắc này trong giao dịch thương mại ngày càng phổ biến và được thắt chặt hơn.
Chưa có thống kê đầy đủ và cập nhật về tình trạng quấy rối nơi làm việc tại Việt Nam. Song nghiên cứu về bình đẳng giới trong thực tiễn tuyển dụng và thăng tiến tại Việt Nam mà ILO thực hiện cùng Navigos Search hồi năm 2015 cho kết quả 17% số người được hỏi trong khảo sát với ứng viên nhân sự cấp trung cho biết chính họ hoặc một số người họ biết từng "nhận được những đề nghị liên quan đến tình dục từ cấp trên để đổi lấy lợi ích tại nơi làm việc".
Trong Bộ luật Lao động 2019, các quy định về phòng chống quấy rối tình dục được quy định chung chung, nằm rải rác trong các điều khoản. Người lao động được quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động không cần báo trước nếu bị quấy rối tình dục. Thương lượng tập thể phải đảm bảo bình đẳng giới, bảo vệ thai sản, nghỉ hàng năm, phòng chống bạo lực và quấy rối tình dục tại nơi làm việc. Nếu sử dụng từ 10 lao động trở lên, chủ doanh nghiệp phải ban hành nội quy lao động bằng văn bản, trong đó có phòng chống và thủ tục xử lý hành vi quấy rối tình dục.
Hồng Chiêu