Tại Diễn đàn khu công nghiệp Việt Nam 2024, ngày 19/12, ông Nguyễn Chí Toàn, Phó chủ tịch Liên Chi hội bất động sản công Nghiệp Việt Nam (VIREA), nhận định xu hướng khu công nghiệp sinh thái theo mô hình kinh tế tuần hoàn (CEDIP - Circular Economy Industrial Park) là hướng đi của ngành trong kỷ nguyên mới.
Trên thế giới, việc triển khai các khu công nghiệp sinh thái bắt đầu từ những năm 1980, với một vài cái tên tiêu biểu như Mỹ, Đan Mạch, Trung Quốc... Ngày nay, chuyển đổi xanh đang trở thành một cuộc đua ở cấp độ toàn cầu. Các thị trường quốc tế đã và đang có những yêu cầu khắt khe về sản xuất bền vững, gắn với bảo vệ môi trường và Việt Nam càng không thể đi ngược dòng xu hướng.
Việt Nam đã cam kết cùng 150 quốc gia trên thế giới đưa mức phát thải ròng về 0 vào năm 2050, giảm 30% lượng phát thải khí metan gây hiệu ứng nhà kính năm 2030. Việc chuyển đổi các khu công nghiệp thông thường sang khu công nghiệp xanh, công nghiệp sinh thái là hướng phát triển tất yếu, bắt buộc nếu Việt Nam muốn thu hút đầu tư và chiếm ưu thế trong sân chơi công nghiệp, logicstic. Tuy nhiên, quá trình này còn rất nhiều thách thức và đòi hỏi một lộ trình hướng dẫn và hỗ trợ từ chính sách.
Ông Nguyễn Chí Toàn, Phó chủ tịch Liên Chi hội bất động sản công Nghiệp Việt Nam. Ảnh: Ban tổ chức
Nói về thách thức của doanh nghiệp khi chuyển đổi mô hình khu công nghiệp theo hướng sinh thái xanh, ông Hoàng Tuấn Anh, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Shinec, đơn vị đầu tiên ứng dụng tiêu chí ESG vào hoạt động quản trị khu công nghiệp theo mô hình kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam, cho biết mô hình này giúp các khu công nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh. Ngoài ra, nó còn giúp gia tăng sức hút với các nhà đầu tư trong và ngoài nước, đặc biệt là những doanh nghiệp FDI đến từ Nhật Bản, Hàn Quốc, EU - các quốc gia có tiêu chuẩn khắt khe về phát triển bền vững. Tiêu chí ESG còn giúp khu công nghiệp giữ chân khách hàng và mở rộng cơ hội thu hút những doanh nghiệp lớn, tiếp cận dòng tài chính ưu đãi.
Tuy nhiên, để chuyển đổi sang sinh thái xanh bền vững, các khu công nghiệp cần đáp ứng nhiều tiêu chí gắt gao. Từ vị trí chiến lược, hạ tầng đồng bộ, sử dụng năng lượng tái tạo, áp dụng kinh tế tuần hoàn, giảm phát thải, thu hút doanh nghiệp xanh... dẫn đến chi phí đầu tư phát triển một khu công nghiệp xanh rất lớn, doanh nghiệp không chỉ phải đầu tư đáng kể vào cơ sở hạ tầng xanh, công nghệ xử lý chất thải tiên tiến, hệ thống năng lượng tái tạo và các chương trình cộng đồng...
"Những khoản đầu tư này không chỉ lớn mà còn yêu cầu thời gian dài để hoàn vốn, tạo ra áp lực tài chính cũng như kiên nhẫn theo đuổi mục tiêu dài hạn", ông Tuấn Anh nói.
Cũng theo CEO Shine, các cơ chế, khung pháp lý về khu công nghiệp, mô hình phát triển dự án theo định hướng sinh thái tuần hoàn vẫn chưa rõ ràng, thiếu các thông tư hướng dẫn thực thi cụ thể và Luật chi tiết. Chính sách ưu đãi đầu tư phức tạp, chồng chéo, thiếu tính ổn định và khó dự đoán. Điều này gây khó khăn trong việc triển khai và vận hành, doanh nghiệp phải tự mày mò, thử nghiệm để tìm giải pháp trong khi vẫn phải đảm bảo không xung đột với luật hiện hành. Do đó, để thành công trong định hướng sinh thái xanh là thách thức không nhỏ.
Ông Hoàng Tuấn Anh, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Shinec. Ảnh: Ban tổ chức
Tính đến cuối năm 2023, cả nước có 416 khu công nghiệp, tổng diện tích 89,2 nghìn ha, 296 khu công nghiệp đã đi vào hoạt động với tỷ lệ lấp đầy 72,4%. Mục tiêu vào năm 2030 tăng lên 600 dự án, tập trung đáp ứng tiêu chí phát triển xanh và bền vững.
Song tiến trình xanh hoá các khu công nghiệp tại Việt Nam vẫn còn khá chậm so với nhiều nước trong khu vực. Việc chuyển đổi sang mô hình khu công nghiệp sinh thái của nhiều doanh nghiệp gặp thách thức do vướng mắc pháp lý, tài chính, năng lực doanh nghiệp còn chênh lệch so với yêu cầu...
Bàn về giải pháp bền vững giúp các khu công nghiệp xanh hoá thuận lợi hơn, Tiến sĩ Bùi Thanh Minh, Phó giám đốc chuyên môn, Văn phòng Ban nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV), cho rằng cần có các chính sách ưu đãi tốt hơn về vốn, chính sách cho doanh nghiệp, khu công nghiệp có động lực thực hiện việc chuyển đổi mô hình hoạt động. Một doanh nghiệp, một khu công nghiệp rất khó chuyển đổi xanh nếu như không có sự chung tay của Nhà nước, địa phương thông qua những hỗ trợ đồng bộ, hiệu quả.
Bên cạnh đó, khung pháp lý của khu công nghiệp chỉ mới dừng ở mức nghị định, rải rác trên nhiều Luật khác nhau. Cần thúc đẩy sớm ra đời Luật khu công nghiệp để có hành lang pháp lý vững chắc hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư phát triển bền vững hơn trong tương lai.
Trả lời vấn đề này, ông Phan Đức Hiếu, Ủy viên thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, chia sẻ Chính phủ đã có kế hoạch xây dựng Luật khu công nghiệp và sẽ sớm triển khai để giúp hoàn thiện hơn quy định chỉ tiêu phát triển khu công nghiệp, giải quyết vướng mắc và tạo tiền đề cho bất động sản khu công nghiệp Việt Nam tăng tốc trong kỷ nguyên mới.
Phương Uyên