Tiến sĩ, bác sĩ Phan Vương Khắc Thái (Trưởng Khoa Nội Tổng quát, Bệnh viện Đa khoa Tâm Trí Sài Gòn) cho biết bệnh nhân đến viện khám sau một tuần xét nghiệm âm tính Covid-19. Hình ảnh chụp X-quang phổi bệnh nhân ghi nhận tổn thương thâm nhiễm rải rác hai phổi, được chẩn đoán viêm phổi.
Chị Hiền bị Covid vào tháng 12 năm ngoái, khi ấy chị đã tiêm vaccine mũi hai được hai tháng. Chị điều trị tại nhà vì triệu chứng nhẹ. "Không nghĩ sau khỏi Covid tôi lại mệt và yếu hơn lúc mắc bệnh", người phụ nữ chia sẻ.
Anh Hùng, 24 tuổi, ngụ huyện Hóc Môn, may mắn hơn khi ảnh chụp X-quang không ghi nhận tổn thương. Tuy nhiên, suốt một tháng sau khi khỏi Covid-19, anh vẫn khó thở, mệt, nói câu dài hay bị hụt hơi, lo âu, nhức đầu, hay quên, dù trước mắc bệnh anh hoàn toàn khỏe mạnh, không hút thuốc lá. Bác sĩ chẩn đoán viêm phế quản và cho thuốc điều trị triệu chứng.
Theo bác sĩ Thái, trong số những bệnh nhân đến viện khám vì di chứng Covid-19, rất nhiều trường hợp là người trẻ tuổi, không có triệu chứng hoặc nhẹ. Đa số người nhiễm Covid hồi phục hoàn toàn, song nhiều người có thể không trở lại trạng thái bình thường như trước khi bệnh và có khi kéo dài hàng tuần đến hàng tháng.
Phó Giám đốc Sở Y tế TP HCM Nguyễn Anh Dũng, tại hội nghị triển khai các hoạt động trọng tâm của ngành y tế năm 2022, vào tuần trước, cũng cảnh báo di chứng hậu Covid không chỉ xảy ra ở bệnh nhân nặng cần nhập viện hoặc lớn tuổi, có bệnh nền mà còn gặp ở những người trẻ tuổi, mắc bệnh nhẹ. Các nghiên cứu trên thế giới ghi nhận khoảng 20% bệnh nhân độ tuổi 18-34, không nhập viện, không triệu chứng vẫn có triệu chứng hậu Covid.
Một bệnh nhân trẻ khám tại Phòng khám Di chứng Covid-19, Bệnh viện Chợ Rẫy. Ảnh: Bệnh viện cung cấp
Di chứng sau Covid khiến nhiều người hối hận vì từng có suy nghĩ "nhiễm bệnh cho xong, khỏi thấp thỏm lo sợ nguy cơ mắc nữa". Anh Tiên, 28 tuổi, ngụ quận Bình Thạnh, bị Covid-19 đầu tháng 8, chỉ sốt một ngày, không mất mùi vị, lướt qua căn bệnh một cách nhanh chóng.
Anh từng cho rằng đã tiêm hai mũi vaccine thì mắc bệnh không đáng lo. Tuy nhiên, khi khỏi bệnh, sức khỏe anh dần có những dấu hiệu bất thường. Suốt hơn 4 tháng sau, thay vì cơ thể tràn đầy năng lượng như trước thì anh hay mệt, kém tập trung, tóc rụng nhiều. Đáng lo là cứ 2-3 ngày lại mất ngủ, trằn trọc đến 3h sáng mà không hiểu tại sao. "Đôi lúc tôi phải sử dụng thuốc an thần hoặc uống trà thảo mộc cho dễ ngủ, nhưng thật sự khó khăn", anh Tiên cho biết. May mắn, đến nay, sau khi khỏi Covid-19 khoảng 5 tháng, cơ thể anh vừa hồi phục.
Hầu như người quen anh Tiên từng là F0 đều gặp các di chứng đáng ngại trong vài tuần đến vài tháng. "Mong mọi người cố gắng đừng để mắc bệnh, còn nếu đã nhiễm thì cố gắng lạc quan, điều trị sớm các triệu chứng", anh Tiên chia sẻ.
Di chứng thường gặp
Theo bác sĩ Thái, một nghiên cứu hệ thống và phân tích gộp trên thế giới ghi nhận khoảng 55 triệu chứng ảnh hưởng kéo dài từ 14 ngày đến 110 ngày sau Covid. Khoảng 80% bệnh nhân có ít nhất một triệu chứng kéo dài. 5 di chứng phổ biến nhất là mệt, nhức đầu, rối loạn tập trung, rụng tóc và khó thở.
"Nhóm có nguy cơ cao mắc di chứng hậu Covid là người có chỉ số khối cơ thể (BMI) cao, nữ, cao tuổi, đặc biệt là người có nhiều triệu chứng trong giai đoạn cấp và nhiễm Covid nặng, cần thở máy, thở oxy...", bác sĩ Thái phân tích. Những bệnh nhân nặng, nguy kịch, phải nằm điều trị hồi sức (ICU) thường gặp nhiều triệu chứng về thực thể, tâm thần, suy giảm nhận thức, gọi là hội chứng sau chăm sóc tích cực.
Bác sĩ Thái phân tích virus gây bệnh Covid-19 đi vào cơ thể qua đường hô hấp trên. Nếu cơ thể mất cân bằng miễn dịch, virus sẽ đi xuống dưới qua con đường tiêu hóa và hô hấp. Khi vào các cơ quan tiêu hóa, virus gây rối loạn tế bào và rối loạn hệ sinh thái vi trùng ở đường ruột, dẫn đến tiêu chảy. Đa phần virus theo đường hô hấp đi vào phổi và từ phổi vào máu, đến các cơ quan, tế bào, ảnh hưởng nhiều nhất đến phổi, tim, hệ thần kinh.
"Phổi là cơ quan chịu tác động nhiều nhất", bác sĩ Thái nói. Bệnh nhân thường xuất hiện vấn đề về phổi trước, rồi nặng lên. Một số trường hợp vốn khỏe mạnh, khi mắc Covid-19 nặng thì bắt đầu tổn thương phổi và diễn tiến kéo dài. Cũng có bệnh nhân Covid-19 không ghi nhận triệu chứng đáng kể nhưng vẫn để lại tổn thương, di chứng ở phổi.
Bệnh nhân thường đến viện khám vì ho, đau ngực, khó thở, ghi nhận tổn thương trên X-quang ngực, CT scan ngực, bất thường chức năng phổi, xơ phổi, nhồi máu phổi... Trong đó, bệnh nhân ho 2-3 tuần, đa số khỏi sau 3 tháng và hiếm khi kéo dài sau 12 tháng. Triệu chứng đau ngực thường kéo dài 2-3 tháng, khó thở có thể kéo dài 2-3 tháng, đôi khi lâu hơn 12 tháng. Các biến chứng hô hấp dai dẳng có thể gây nên bệnh tật đáng kể, di chứng kéo dài và ngay cả tử vong do xơ phổi tiến triển.
Nhiều bệnh nhân sau Covid-19 ghi nhận các tổn thương trên phim phổi. Ảnh: Ngọc Minh
Bác sĩ khuyến cáo Covid-19 là một bệnh mới với biểu hiện lâm sàng và X-quang đa dạng. Vaccine được xem là một trong những vũ khí giúp giảm nguy cơ mắc bệnh, giảm tình trạng hậu Covid. Mọi người cần cố gắng tuân thủ 5K, tránh tối đa nguy cơ bị bệnh. Nếu chẳng may mắc bệnh, cần tuân thủ điều trị theo hướng dẫn của nhân viên y tế.
Người mắc Covid nặng nên đi tái khám 1-2 tuần sau khi xuất viện. Nếu Covid nhẹ, không có triệu chứng, nên đi tái khám sau 3-4 tuần kể từ khi bắt đầu nhiễm. "Khi có triệu chứng bất thường, cần đi khám kịp thời để được bác sĩ có tư vấn, xử trí phù hợp, tránh để diễn tiến nặng", bác sĩ Thái nói.
Tại Việt Nam, khoảng 2% dân số Việt Nam mắc Covid-19 nhưng hiện chưa có thống kê, ghi nhận một cách đầy đủ về tình hình hậu Covid-19 trong cộng đồng. Riêng TP HCM, đến nay hơn nửa triệu người được công bố mắc Covid-19. Di chứng hậu Covid-19 được xác định là một trong những vấn đề trọng tâm của y tế TP HCM trong 2022, với hai chiến lược gồm tiếp cận và can thiệp sớm theo mô hình tháp 3 tầng.
Thời gian qua, nhiều bệnh viện tuyến trung ương và thành phố lập các phòng khám, khoa điều trị hậu Covid để đáp ứng lượng lớn người bệnh đến khám. Một số nơi đang triển khai các chương trình khám, tầm soát miễn phí. Trong đó, Hội Đông y TP HCM kết hợp với Viện Y dược học dân tộc, Bệnh viện Nhi đồng 2 và các trường đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch, Khoa học Xã hội và Nhân văn triển khai chương trình Chung tay chăm sóc sức khỏe nhân dân hậu nhiễm Covid-19 từ ngày 16/1 đến 29/4 tại 22 quận, huyện và TP Thủ Đức. Bệnh viện Đa khoa Tâm Trí Sài Gòn khám miễn phí toàn bộ bệnh nhân hậu Covid từ 18/1 đến 18/2, chuyên khoa hô hấp và thần kinh.
Bác sĩ Calvin Q Trịnh hướng dẫn thở phục hồi phổi cho F0 và người mắc di chứng Covid
(Mỗi ngày tập vài lần, mỗi động tác khoảng 8-10 lần)
