Nhà sản xuất phim Mỹ Harvey Weinstein. Ảnh: AP.
New York Times và New Yorker ngày 16/4 thắng giải báo chí Pulitzer ở hạng mục Phục vụ Cộng đồng nhờ các bài viết về cáo buộc quấy rối tình dục trong ngành điện ảnh Mỹ, liên quan đến ông trùm Hollywood Harvey Weinstein. Weinstein sau đó bị sa thải khỏi công ty do mình đồng sáng lập và bị khai trừ khỏi Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh. Weinstein đang đối mặt với một số vụ kiện trong khi bị cảnh sát London, Los Angeles và New York điều tra.
Hai nữ nhà báo Jodi Kantor và Megan Twohey của New York Times là những người đầu tiên phanh phui bê bối. Bài báo được đăng ngày 5/10/2017 cáo buộc Weinstein trong ba thập niên qua đã quấy rối tình dục và sau đó trả tiền để dàn xếp với 8 nữ diễn viên và nhân viên công ty Miramax và Weinstein mà ông này đồng sáng lập.
Kantor cho biết New York Times trong năm 2017 đã rất tập trung vào việc vạch trần các hành vi quấy rối tình dục, tiêu biểu là tuyến bài về nạn quấy rối ở thung lũng Silicon và việc người dẫn chương trình nổi tiếng Bill O'Reilly đã trả khoảng 50 triệu USD cho 6 phụ nữ để dàn xếp cáo buộc tấn công tình dục.
Các biên tập viên của New York Times đã yêu cầu hai nữ phóng viên tìm kiếm "câu chuyện lớn nhất chưa được phanh phui", Kantor kể lại. Cô nghĩ đến những tin đồn về Weinstein. "Rõ ràng là rất nhiều người đã cố gắng tìm hiểu về ông ta trong nhiều năm. Có rất nhiều tin đồn. Điều này rất kỳ quặc vì nó giống như một bí mật mở nhưng lại không có ai ghi lại", cô nói.
Một chi tiết khiến hai nhà báo đặc biệt nghi ngờ là câu nói của nam diễn viên Seth MacFarlane khi công bố những người được đề cử tại giải Oscar năm 2013: "Chúc mừng các quý cô, các cô không còn phải giả vờ yêu quý Harvey Weinstein nữa". "Nhiều người đã bật cười trước câu nói đùa này, giống như mọi người ở Hollywood đang đùa cợt về một bí mật mà ai cũng biết", Kantor nhận xét, theo Slate.
Jodi Kantor (phải) và Megan Twohey, hai nhà báo của NYTimes. Ảnh: marieclaire.
Hai nhà báo dành 4 tháng để liên hệ với các nữ diễn viên, cựu nhân viên công ty của Weinstein và tìm kiếm bằng chứng cụ thể. Một trong những bằng chứng quan trọng mà họ thu được là tài liệu nội bộ của công ty Weinstein. Cựu nhân viên Lauren O'Connor năm 2015 viết một bản ghi nhớ, nói rằng một đồng nghiệp đã bị ép xoa bóp cho Weinstein trong phòng khách sạn khi ông ta không mảnh vải che thân. Câu viết đáng nhớ trong bản ghi nhớ này là "Tỷ số quyền lực: Tôi - 0, Harvey Weinstein - 10". Công ty sau đó đã phớt lờ đơn phàn nàn của O'Connor.
Kantor cho biết một trong những lý do các nạn nhân sẵn sàng chia sẻ câu chuyện với các cô là họ cảm nhận được tác động tích cực từ những bài báo của New York Times về bê bối quấy rối tình dục của O'Reilly và thung lũng Silicon. Một số nguồn tin còn cho biết họ đồng ý nói chuyện vì hai nhà báo là phụ nữ. "Tất cả nhà báo khác tiếp cận tôi đều là nam, tôi muốn nói chuyện với phụ nữ về vấn đề này", một nguồn tin nói.
Weinstein đã "đánh hơi" được việc điều tra của hai phóng viên và tìm cách tạo áp lực lên New York Times để họ không công bố bài báo. Weinstein thuê một đội ngũ luật sư máu mặt và dọa kiện New York Times. "Chúng tôi nhận được điện thoại liên tục. Ông ấy làm rất nhiều điều để cố gắng ép chúng tôi hủy đăng bài", Twohey nói.
Không bỏ cuộc
Giành chung giải Pulitzer với New York Times là bài báo của Ronan Farrow trên New Yorker, đăng vào ngày 10/10/2017. Trong đó, Weinstein bị cáo buộc quấy rối tình dục 13 phụ nữ và hãm hiếp ba người, 16 cựu nhân viên của Weinstein nói rằng họ đã chứng kiến hoặc biết về các hành vi của Weinstein. 4 nữ diễn viên nghi ngờ rằng sau khi họ từ chối đáp ứng đòi hỏi của Weinstein, ông ta đã khiến họ không được chọn vào các dự án phim.
Công việc điều tra của Farrow hoàn toàn độc lập với hai nữ nhà báo của New York Times. Farrow khi đó đang làm việc cho NBC. Anh đã thu được đoạn ghi âm cho thấy Weinstein thừa nhận từng sàm sỡ diễn viên Ambra Gutierrez và lời kể của các cô gái khác. Anh muốn công khai những cáo buộc từ tháng 9/2017 nhưng NBC không đồng ý. Dù vậy, Farrow quyết không bỏ cuộc.
"Với những bằng chứng mà tôi đã thu thập, nếu dừng lại, tôi sẽ không thể đối diện với chính mình hay có mặt mũi nào nói chuyện với những phụ nữ mà tôi đã phỏng vấn", anh nói, theo CBS.
Vì vậy, Farrow đã tìm đến tạp chí New Yorker. David Remnick, tổng biên tập New Yorker, từ lâu đã biết về những cáo buộc chống lại Weinstein. 15 năm trước, phóng viên của ông là Ken Auletta từng cố phanh phui nhưng không thể thuyết phục được các nạn nhân lên tiếng.
"Ngay từ lúc Farrow bước vào phòng, ông đã quyết tâm sẽ đăng bài của cậu ấy?", Remnick được hỏi trong một cuộc phỏng vấn tháng 11/2017. "Đúng như vậy", ông trả lời.
NBC sau đó bác tin họ cố tình không công bố cuộc điều tra của Farrow. Họ giải thích rằng họ trì hoãn việc đăng bài chỉ vì cảm thấy dữ liệu của Farrow còn thiếu sót. NBC cho biết bài báo của Farrow trên New Yorker đã đầy đủ hơn rất nhiều so với phiên bản mà họ từng được xem.
Nhà báo Ronan Farrow. Ảnh: Reuters.
Theo Farrow, Weinstein đã tìm cách dập tắt câu chuyện của anh bằng cách dùng thám tử tư và cựu điệp viên Israel để đào bới những điểm yếu có thể hạ uy tín nhà báo và những người cáo buộc ông ta.
"Tôi nghĩ hầu hết mọi người không biết đến những công cụ đặc biệt và cực đoan mà những người đàn ông quyền lực và giàu có nhất nước Mỹ dùng để dập tắt các cáo buộc nhằm vào họ", Farrow nói. "Họ điều tra lý lịch, xuất thân của bạn xem có điều gì để họ nắm thóp và thao túng bạn hay không".
Tuy nhiên, bất cứ ai nhìn vào lý lịch của Farrow cũng sẽ biết anh không phải là người "dễ chơi". Anh là một luật sư và là con của nữ diễn viên, nhà hoạt động Mia Farrow. "Bất cứ điều gì xấu về tôi mà họ có thể tìm ra đều đã phủ đầy trên các tờ báo lá cải. Đó vốn là điều rất khó chịu nhưng trong trường hợp này, đó lại là lợi thế của tôi", anh nói.
Sau khi bê bối của Weinstein bị phanh phui, nhiều phụ nữ đã đứng lên tố cáo những người đàn ông quyền lực trên khắp thế giới, khiến nhiều người trong số họ bị mất ghế. Nhiều người chia sẻ câu chuyện về việc bị quấy rối tình dục hoặc hãm hiếp trên mạng xã hội với từ khóa #MeToo (Tôi cũng vậy).
Các phóng viên của New York Times và New Yorker đã cho ra đời các tác phẩm báo chí bùng nổ, có sức ảnh hưởng mạnh mẽ, phơi bày được bộ mặt của những kẻ lạm dụng tình dục phụ nữ dựa trên sự giàu có và uy quyền, Dana Canedy, thành viên ban giám khảo Pulitzer, nhận xét.
Phương Vũ