Đợt cháy rừng nghiêm trọng chưa từng thấy đang hoành hành trên đảo Maui thuộc quần đảo Hawaii của Mỹ. Ngọn lửa lan nhanh trên diện rộng, thiêu rụi thị trấn nghỉ mát Lahaina ở phía tây đảo Maui, khiến ít nhất 53 người thiệt mạng và hàng trăm người mất tích.
Đây là một trong những thảm họa cháy rừng chết chóc nhất ở Mỹ trong những năm gần đây. "Toàn bộ Lahaina bị cháy thành tro, giống như ngày tận thế", Mason Jarvi, cư dân Lahaina đã đi sơ tán, kể lại.
Các đám cháy rừng đầu tiên bắt đầu xuất hiện ở Hawaii từ đêm 8/8, nhưng chưa rõ nguyên nhân. Cơ quan Thời tiết Quốc gia Mỹ (NWS) trước đó phát cảnh báo với Hawaii do khu vực khô nóng và có gió mạnh, là điều kiện lý tưởng cho cháy rừng.
"Chúng tôi không biết điều gì dẫn đến các đám cháy, nhưng chúng đã được NWS cảnh báo", Kenneth Hara, chỉ huy Vệ binh Quốc gia Hawaii, nói tại cuộc họp báo ngày 9/8.
Khoảng 14% diện tích Hawaii đang trong tình trạng khô hạn trung bình hoặc nghiêm trọng, theo Cơ quan giám sát khô hạn Mỹ (USDM). 80% diện tích quần đảo được phân loại là khô hạn bất thường.
Nhà thờ lịch sử Waiola ở Lahaina, nhà thờ Thiên Chúa giáo đầu tiên trên đảo Maui, chìm trong lửa. Ảnh: AP
Theo Cơ quan Lâm nghiệp Mỹ, gần 85% các vụ cháy rừng ở nước này có nguyên nhân là con người. Quần đảo Hawaii có 6 núi lửa còn hoạt động, một trong số này nằm trên đảo Maui, cũng có thể là nguyên nhân tự nhiên gây ra cháy rừng.
Trong bối cảnh đó, gió mạnh trên đảo do ảnh hưởng từ bão Dora di chuyển cách quần đảo Hawaii hơn 1.000 km về phía nam càng khiến những đám lửa đầu tiên bùng cháy dữ dội và lan rộng với tốc độ nhanh bất thường, trở thành những trận bão lửa khiến người dân không kịp trở tay, NWS cho biết.
Dora được Trung tâm Bão Thái Bình Dương xếp vào cấp 4, cao thứ hai trong thang cảnh báo 5 cấp, vào sáng 9/8. Cơn bão gây ra những trận gió giật hơn 95 km/h làm hư hại nhiều đường dây diện và nhà cửa trên đảo Maui.
Người dân Lahaina lái xe xuyên qua biển lửa ngày 8/8. Video: Twitter/Mike
Clay Trauernicht, nhà khoa học tại Đại học Hawaii, cho hay thảm thực vật khô và dày cũng là nguyên nhân khiến lửa lan nhanh bất ngờ. Cỏ Guinea, loại thực vật xâm lấn có thể tìm thấy tại nhiều khu vực ở Maui, sinh trưởng mạnh vào mùa mưa, cao thêm 15 cm trong vòng một ngày và đạt chiều cao tối đa 3 m. Loại cỏ này trở thành mồi dẫn lửa khi khô héo trong mùa khô hạn.
"Thảm thực vật khô trên đồng cỏ dày lên rất nhanh", Trauernicht nói. "Trong điều kiện thời tiết khô hơn, nóng hơn, với lượng mưa ít, chúng sẽ khiến vấn đề thêm nghiêm trọng".
Lần gần nhất cháy rừng nghiêm trọng xảy ra ở Hawaii là năm 2018. Gió do ảnh hưởng từ bão Lane cũng khiến ngọn lửa lan rộng, bao quanh thị trấn Lahaina. Ngọn lửa khi đó thiêu rụi hơn 800 hecta rừng, phá hủy 31 phương tiện và 21 công trình, hầu hết là nhà ở.
Vị trí đảo Maui và đường đi của bão Dora. Đồ họa: BBC
Giới chuyên gia cảnh báo các thảm họa như những gì đang xảy ra ở Maui do nhiều yếu tố gây ra, nhưng biến đổi khí hậu là một nguyên nhân không thể phủ nhận.
"Những thảm họa liên quan biến đổi khí hậu đang dần vượt quy mô chúng ta thường gặp và có thể đối phó", Kelsey Copes-Gerbitz, nhà nghiên cứu khoa lâm nghiệp Đại học British Columbia, nói.
Như Tâm (Theo Reuters, CBS News, Guardian)