Thiết bị nổ cải tiến làm từ can nhựa nhồi phân bón và các vật liệu thương mại khác của IS. Ảnh: CAR
Trong các chiến dịch quân sự chống phiến quân Nhà nước Hồi giáo (IS) diễn ra ở Iraq và Syria, điều mà các binh sĩ quân đội hai nước này sợ hãi nhất là những chiếc xe bom chất đầy thuốc nổ mà IS sẵn sàng lao thẳng vào đội hình của họ, gây ra thương vong rất lớn.
Các vụ đánh bom tràn lan này được IS áp dụng rộng rãi để uy hiếp tinh thần và gây ra thiệt hại nặng nề cho đối thủ. IS chế tạo các thiết bị nổ cải tiến (IED) từ nguyên liệu của 51 công ty khác nhau ở 20 quốc gia, đây là kết luận trong báo cáo mới do Tổ chức Nghiên cứu Vũ khí Xung đột (CAR) đưa ra, theo WarIsBoring.
"Những phát hiện này giúp cộng đồng quốc tế tăng cường nhận thức rằng phiến quân IS ở Iraq và Syria hiện đang rất tự chủ trong việc mua sắm vũ khí và hàng hóa chiến lược như IED", James Bevan, giám đốc điều hành CAR, nói.
Các điều tra viên của CAR đã đến Kirkuk, Mosul và Kobani ở Iraq để sát cánh cùng các nhóm chống IS như Lực lượng Dân quân Iraq (PMU), tổ chức Chính sách Liên bang Iraq (IFP) và Hội đồng An ninh Khu vực người Kurd (KRSC) trong vòng 20 tháng.
Một số vật liệu IS sử dụng để chế tạo IED được bày bán công khai trên thị trường, như điện thoại di động và linh kiện bán dẫn. Các nguyên liệu như miếng dán nhôm, u rê, và các chất hóa học cùng kíp nổ cũng phổ biến rộng rãi trong khu vực.
Các ngành công nông nghiệp và khai khoáng quy mô lớn ở Thổ Nhĩ Kỳ và Iraq chủ yếu sử dụng các sản phẩm này, vì thế chúng hiếm khi trở thành đối tượng bị hạn chế mua bán hay cần giấy phép xuất khẩu, và có thể được trao đổi qua biên giới dễ dàng.
Những nguyên liệu có thể sử dụng để chế tạo bom cần được kiểm soát chặt chẽ như kíp nổ vẫn dễ dàng rơi vào tay IS từ những nông dân, công nhân khai mỏ có cảm tình với nhóm phiến quân. "Chỉ riêng việc kiểm soát giấy phép sử dụng là chưa đủ để ngăn chặn IS mua được các nguyên vật liệu này", theo báo cáo của CAR.
"Trong tất cả các trường hợp được điều tra, nhà sản xuất kíp nổ đều bán hợp pháp thiết bị cho các nhà buôn và công ty phân phối trong khu vực", nhóm điều tra cho biết.
"Các công ty này sau đó bán lại cho các đầu mối thương mại nhỏ hơn, trong đó có các cá nhân có liên hệ với IS sử dụng chúng để chế tạo IED. Các đầu mối nhỏ này dường như là mắt xích yếu nhất trong chuỗi giám sát".
Do nằm sát lãnh thổ IS kiểm soát, các công ty Thổ Nhĩ Kỳ là nhà cung cấp chính vật liệu chế tạo IED. "Với 13 công ty tham gia vào chuỗi cung ứng này, Thổ Nhĩ Kỳ là điểm trung chuyển quan trọng nhất cung cấp các nguyên vật liệu chế tạo IED của IS", CAR tiết lộ.
Các công nghệ lưỡng dụng dùng cho cả mục đích quân sự và dân sự từ lâu đã đóng một vai trò không nhỏ trong chiến tranh phi truyền thống. Nhóm vũ trang IRA ở Ireland rất thành thạo trong việc chế tạo bom IED từ các nguyên vật liệu thương mại và chất nổ buôn lậu từ Libya.
Một vụ nổ do IED của IS gây ra ở gần thành phố Ramadi, Iraq. Ảnh: Youtube
Thiết bị nổ IRA sử dụng trong vụ đánh bom Grand Hotel ở Brington ngày 12/10/1984 nhằm vào Thủ tướng Anh Margaret Thatcher và nội các của bà sử dụng một thiết bị hẹn giờ được làm từ một cuốn băng video và đồng hồ tính giờ đậu xe, giúp quả bom có thể nằm chờ gần một tháng trước khi phát nổ. Vụ nổ này làm 5 người thiệt mạng, nhưng bà Thatcher và nội các của bà vẫn an toàn.
Trong cuộc chiến ở Iraq và Afghanistan, IED trở thành vũ khí được các lực lượng nổi dậy ưa chuộng. Năm 2007, IED là nguyên nhân gây ra cái chết của 3/5 lính Mỹ thiệt mạng ở Iraq và 1/4 ở Afghanistan. Hệ thống Phân tích Thương vong Quốc phòng của Lầu Năm Góc nhận thấy trong năm 2009, 56% thương vong ở Iraq và Afghanistan bắt nguồn từ IED, con số này tăng lên 63% vào năm 2011.
IS đã hưởng lợi từ mạng lưới cung cấp nguyên liệu chế tạo bom quy mô lớn dưới hình thức các mặt hàng thương mại, do đó IED vẫn luôn là một vấn đề nan giải trên chiến trường Iraq và Syria, báo cáo của CAR nhấn mạnh.
Duy Sơn