Tại một căn hộ thuê ở ngoại ô Sydney, công dân Australia gốc Hàn Chan Han Choi trò chuyện bằng mật ngữ khi thương lượng với những nhóm được cho là đại diện cho Triều Tiên. Ông sử dụng các thuật ngữ như "cây thông nhỏ" để mô tả tên lửa và "nhà trẻ" để đề cập đến các nhà máy vũ khí.
Chan Han Choi. Ảnh: Trotskyist Platform.
Các cuộc trò chuyện diễn ra vào khoảng thời gian Triều Tiên phóng tên lửa đạn đạo tầm trung bay qua đảo Hokkaido ở bắc Nhật Bản ngày 29/8/2017 và rơi xuống Thái Bình Dương.
Cảnh sát và công tố viên Australia cho rằng Choi làm trung gian bán hàng hóa cho Bình Nhưỡng từ đầu năm 2008 và là đặc vụ kinh tế của Triều Tiên kể từ ít nhất là tháng 7/2013. Choi bị bắt vào cuối năm 2017, bị cáo buộc 8 tội danh, trong đó có tội hỗ trợ cho chương trình vũ khí hủy diệt hàng loạt.
Sinh ra ở Hàn Quốc, Choi đến Australia năm 1987 theo diện di cư kinh tế. Ông làm việc trong ngành xây dựng và tìm hiểu nhiều về Triều Tiên. Năm 2001, Choi trở thành công dân Australia. Trong thời gian rảnh rỗi, Choi chơi bóng bàn, câu cá và nghe nhạc cổ điển phương Tây. Ông có một con trai và hai cháu. Vợ chồng ông đã ly hôn.
Choi được cho là liên quan đến một thỏa thuận năm 2008 khi Triều Tiên bán 11.000 tấn than antraxit cho một công ty ở Hàn Quốc, 400.000 USD sau đó được gửi vào tài khoản ngân hàng mang tên Choi ở Bình Nhưỡng. Cảnh sát không cho biết chuyện gì xảy ra với số tiền này.
Choi không bị truy tố về giao dịch đó vì nó xảy ra trước khi các lệnh trừng phạt quốc tế đối với Triều Tiên được thắt chặt. Tuy nhiên, các công tố viên nói rằng giao dịch chứng minh ông có lịch sử hỗ trợ lâu năm cho Triều Tiên và có khả năng thực hiện các giao dịch lớn.
Choi thành lập một số công ty, mặc dù nghề nghiệp chính thức của ông là nhân viên dọn vệ sinh. Ông đã tới các quốc gia từng giao dịch với Triều Tiên, bao gồm Syria, Nga và Sudan. Choi cũng đã tới Triều Tiên 9 lần trong khoảng thời gian từ 2007 đến 2011.
Cảnh sát Australia cáo buộc ông thường xuyên gửi email cho một người hoặc nhóm người có liên kết với nhà hàng mì ở Campuchia, phục vụ như một cổng kết nối với các quan chức quân đội và chính phủ ở Triều Tiên.
Khi cố gắng môi giới một thỏa thuận bột mì vào tháng 8/2014, Choi nói mình là trung gian cho mảng "thương mại quốc tế" của Triều Tiên và nhận lệnh từ chính lãnh đạo Kim Jong-un.
Khi nói về một thỏa thuận bán than cho Hàn Quốc tháng 7/2015, Choi phàn nàn các đối tác đã phạm "sai lầm lớn" khi không biết ông là ai: "Họ chỉ nhìn thấy tôi là người có thể gây ảnh hưởng đến Triều Tiên mà không biết tôi là một chiến lược gia có quan hệ thân cận với ông Kim Jong-un".
Năm 2017, Mỹ và Liên Hợp Quốc siết chặt các biện pháp trừng phạt với Triều Tiên vì chương trình tên lửa và hạt nhân, ngăn chặn Bình Nhưỡng bán than ra nước ngoài. Tuy nhiên, Choi vẫn tiếp tục tìm kiếm các thương vụ.
Trong một thỏa thuận với khách hàng ở Indonesia, Choi đã thảo luận về việc ngụy tạo nguồn gốc than từ Nga hoặc Trung Quốc. Khách hàng Indonesia bày tỏ lo ngại về các biện pháp trừng phạt và thỏa thuận này cuối cùng không thành. Choi sau đó vẫn cố gắng bán than Triều Tiên cho Indonesia, với kế hoạch chuyển nó qua một quốc gia khác để ngụy trang nguồn gốc.
Tháng 7/2015, Choi gửi một video tuyên truyền của Triều Tiên có hình ảnh lãnh đạo Kim Jong-un, pháo binh và hỏa tiễn đến một địa chỉ email ở đảo Đài Loan.
Năm 2017, Choi bị cáo buộc tìm cách môi giới cho thỏa thuận bán tên lửa và công nghệ tên lửa của Triều Tiên cho một khách hàng ở Đài Loan. Doanh nhân này gửi cho Choi sơ đồ về một bộ phận được sử dụng để dẫn đường tên lửa, với mong muốn sản xuất được bộ phận tương tự bằng sự giúp đỡ của Triều Tiên.
Choi hứa hẹn sẽ cử chuyên gia đến để giúp đỡ doanh nhân Đài Loan này, nhưng cảnh sát Australia đã bắt Choi trước khi giao dịch được triển khai. Choi sau đó khai doanh nhân Đài Loan muốn nhờ ông mua công nghệ phục vụ cho mục đích dẫn đường cho tàu biển.
Cảnh sát đã tịch thu tài liệu về tàu ngầm do Triều Tiên sản xuất, các ghi chú viết tay và biểu đồ về đầu đạn hạt nhân và hệ thống phòng không từ nhà của Choi. Vợ cũ của Choi, Mi Ryang Ji, cho biết Choi từng khoe các giao dịch với Triều Tiên giúp ông "kiếm được rất nhiều tiền".
Choi khai với các nhà điều tra ông xử lý giao dịch kinh doanh với Triều Tiên thông qua trung gian ở Trung Quốc. Ông nhận thức được các lệnh trừng phạt với Triều Tiên nhưng khẳng định mình không làm trái luật. Luật sư biện hộ lập luận rằng các giao dịch của Choi mà cảnh sát nêu ra cuối cùng đều không thành công.
Choi không được tại ngoại và đã bị giam hai năm tại một trong những nhà tù khét tiếng nhất Australia. Ông được coi là tù nhân Lợi ích An ninh Quốc gia, tức tù nhân có thể tham gia vào các hoạt động đe dọa nghiêm trọng đến hòa bình hoặc kích động người khác làm như vậy. Choi sẽ được xét xử vào tháng 2/2020.
Một số người ủng hộ Choi cho rằng ông bị giữ không công bằng. Khoảng một chục người biểu tình bên ngoài tòa án ngày 29/11, kêu gọi thả ông. Họ nói Choi hỗ trợ Triều Tiên vì tin các lệnh trừng phạt quốc tế đối với nước này là bất công.
Một số chuyên gia an ninh lo ngại những người gốc Hàn ở nước ngoài có thể tận dụng các mối quan hệ và lợi thế ngôn ngữ để giúp Bình Nhưỡng né lệnh trừng phạt, vì ý thức hệ hoặc vì tiền.
Không giống các nhà ngoại giao Triều Tiên bị chú ý sát sao khi ở nước ngoài, những người có cảm tình với Triều Tiên, đặc biệt là ở các quốc gia phương Tây, có thể đến nhiều nước, mở tài khoản ngân hàng và tiến hành giao dịch hỗ trợ cho Bình Nhưỡng.
Theo tài liệu của cảnh sát Australia, một email được gửi từ Triều Tiên tháng 7/2013 đã khen ngợi Choi. "Mặc dù ông ở xa, trong trái tim ông có đất nước chúng tôi, vì vậy, tôi chắc chắn dự án của ông sẽ thành công", email có đoạn viết.
Phương Vũ (Theo WSJ/SMH)