Kể từ năm 1991, Nga đã sử dụng các hệ thống phóng tên lửa chuyên dụng để phóng rocket của mình và các nước lên không gian, vì vậy đây không phải là sự kiện to tát. Nhưng nếu ở vào thời kỳ chiến tranh Lạnh, thật khó tưởng tượng Israel và Nga lại có thể hợp tác trong những chương trình có tầm quan trọng chiến lược và quân sự như vậy.
Điều này cho thấy quan hệ giữa Nga và Trung Đông nói chung, Israel nói riêng đã biến đổi như thế nào. Không gian giờ trở thành một ngành kinh doanh lớn. Matxcơva đã tiến hành phóng vệ tinh cho một loạt nước, trong đó có các quốc gia là đối địch của Israel, như Iran và Ảrập Xêút.
Mối quan hệ giữa Nga và Israel bắt đầu chuyển biến dưới thời tổng thống Boris Yeltsin. Hai bên trao đổi đại sứ và người Nga được phép tự do nhập cư ở Israel. Kế đó, Matxcơva và Tel Aviv phát triển nhanh chóng những mối quan hệ thương mại. Với 500.000 - 1 triệu người Israel là gốc Nga/Liên Xô, trao đổi thương mại giữa 2 quốc gia đã đem lại hàng tỷ đôla mỗi năm. Việc cả 2 nước hiện đều phải đối mặt với mối đe dọa của Hồi giáo cực đoan càng khiến họ xích lại gần nhau hơn.
Nhưng điều đáng kinh ngạc nhất trong mối quan hệ Nga - Israel là từ lâu, các nhà công nghiệp quốc phòng và quan chức quân sự Nga đã muốn tham gia vào những thỏa thuận quy mô lớn cùng với quốc gia Trung Đông. Năm 1995, bộ trưởng Quốc phòng Nga Pavel Grachev đưa ra đề xuất này và Tel Aviv đã có phản ứng tích cực.
Việc hợp tác sẽ có ý nghĩa quan trọng, vì Israel đang cạnh tranh với Nga trong lĩnh vực buôn bán vũ khí tại những thị trường đang phát triển như Ấn Độ. Một số quan sát viên còn cho rằng Israel đã thay Nga trở thành nhà xuất khẩu vũ khí lớn nhất cho New Delhi. Tel Aviv và Matxcơva còn hợp tác trong những thỏa thuận quan trọng như nâng cấp các máy bay MiG cho các khách hàng trước đây của Nga.
Sức ép của Mỹ đã dẫn tới việc hủy bỏ kế hoạch bán cho Trung Quốc hệ thống radar cảnh báo sớm Phalcon, do Israel sản xuất, lắp đặt trên máy bay Ilyushin-78 của Nga. Tuy nhiên, Lầu Năm Góc lại chấp thuận thỏa thuận bán 3 máy bay được trang bị tương tự cho Ấn Độ. Vì vậy, khi tùy viên quân sự Nga ở Ấn Độ, tướng Viktor Chernov, thông báo rằng Matxcơva muốn thiết lập các thỏa thuận 3 bên với Ấn Độ và Israel, để tiếp tục phục vụ thị trường quốc gia Nam Á, tầm quan trọng của mối quan hệ Nga - Israel càng trở nên rõ ràng hơn.
Hợp tác quốc tế trong lĩnh vực phóng vệ tinh đang ngày mở rộng. Ngày 30/12, Trung Quốc đã phóng vệ tính đầu tiên trong dự án Galileo với Liên minh châu Âu. Vệ tinh có nhiệm vụ phát hiện bão trong không gian và bảo đảm an toàn trong các chuyến du hành. Các đợt phóng tiếp theo sẽ diễn ra vào năm 2004.
Các cuộc chiến tranh gần đây, bắt đầu từ chiến dịch Bão táp Sa mạc tháng 1/1991, cho thấy lợi thế của kiểm soát không gian trong chiến lược quân sự. Tuy nhiên, ngay cả Mỹ và Lầu Năm Góc vẫn chưa chiếm thế áp đảo trên không gian. Chính phủ và quân đội các nước hiện phải cạnh tranh với các tập đoàn quốc tế dân sự trong việc phóng, duy trì hoạt động các vệ tinh, và thu thập thông tin từ các vệ tinh này, ví dụ như khả năng chụp ảnh trên mặt đất.
Quốc tế hóa lĩnh vực không gian có thể sẽ mở đường cho những hình thức quan hệ quốc tế mới, những cuộc cạnh tranh mới thời chiến cũng như thời bình trong tương lai.
Minh Châu (theo Asia Times)